Ο Υβριδικός Πόλεμος και η περίπτωση της Βραζιλίας

Γράφει ο Βασίλης Παπαγεωργίου, Δόκιμος Αναλυτής ΚΕΔΙΣΑ

Πολιτικός αναβρασμός επικρατεί τις τελευταίες εβδομάδες στην Βραζιλία καθώς η πρόεδρος Ντίλμα Ρούσεφ (Dilma Vana Rousseff) βρίσκεται αντιμέτωπη με την κατηγορία ότι παραποίησε τα στοιχεία για τον κρατικό προϋπολογισμό και πιο συγκεκριμένα όσον αφορά το μέγεθος του δημοσίου ελλείμματος, με σκοπό να εξασφαλίσει την επανεκλογή της το 2014. Μετά την έγκριση για παραπομπή από την αρμόδια κοινοβουλευτική επιτροπή, η τύχη της Ρούσεφ βρισκόταν στα χέρια της Βουλής η οποία έλαβε τη σχετική απόφαση την περασμένη Κυριακή 17 Απριλίου με 367 ψήφους (χρειάζονταν τουλάχιστον 342). Τον λόγο έχει πλέον η Γερουσία όμως φαίνεται πως τα πράγματα έχουν ήδη πάρει το δρόμο τους όσον αφορά την παραπομπή της.
Μολονότι η μετάθεση στοιχείων για το επόμενο έτος σε συγκεκριμένα μεγέθη-δαπάνες του προϋπολογισμού αποτελεί μια συνήθη πρακτική σε αρκετές χώρες, το ζήτημα έχει πάρει μεγάλη διάσταση ίσως και λόγω της προσπάθειας της Ρούσεφ να διορίσει τον τέως Πρόεδρο Λούλα ντα Σίλβα (και πολιτικό μέντορά της) ως προσωπάρχη, μια κίνηση που εκτός των άλλων τον προστάτευε από την έρευνα που βρισκόταν σε εξέλιξη όσον αφορά την εμπλοκή του τελευταίου στο σκάνδαλο διαφθοράς με επίκεντρο την κρατική πετρελαϊκή εταιρεία Petrobras. Ομοσπονδιακός δικαστής μπλόκαρε τον διορισμό, σε μια κίνηση που φάνηκε να κλιμακώνει την υφιστάμενη κόντρα μεταξύ κυβέρνησης και δικαστικών αρχών.
Για περισσότερο από έναν μήνα, πλήθος διαδηλωτών ζητούν την αποχώρηση της Ρούσεφ από την προεδρία, στην οποία καταλογίζουν σκάνδαλα διαφθοράς αλλά και τη σοβαρή ύφεση με την οποία βρίσκεται αντιμέτωπη η χώρα.
Το παραπάνω αποτελεί όμως τη μία όψη του προβλήματος. Η βασική ομάδα η οποία οργάνωσε τις μεγάλες κινητοποιήσεις από τις 13 Μαρτίου μέχρι σήμερα είναι η Movimento Brasil Livre (Ελεύθερη Κίνηση Βραζιλίας) η οποία ιδρύθηκε από μέλη μιας άλλης κίνησης, της Estudantes Pela Liberdade (Μαθητές για την Ελευθερία) μια οργάνωση η οποία προωθούσε φιλελεύθερες πολιτικές οι οποίες δεν φαίνονται να έχουν καθόλου ισχυρό έρεισμα σε μια χώρα όπως η Βραζιλία. , Το συμπέρασμα αυτό είναι εύκολο να επιβεβαιωθεί αν συνυπολογίσουμε πως οι πολίτες της χώρας βρίσκονται αντιμέτωποι με φοβερές κοινωνικές ανισότητες καθώς η Βραζιλία βρίσκεται 3η από το τέλος στο δείκτη ανισοκατανομής εισοδήματος (Gini Index). Θα πρέπει τέλος να αναφέρουμε ότι οι παραπάνω ομάδες οι οποίες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο ως προς την κινητοποίηση και οργάνωση των διαδηλωτών, έχουν την έδρα τους στις ΗΠΑ ενώ έχουν δεχθεί σημαντική χρηματοδότηση από ακροδεξιές πηγές των Ηνωμένων Πολιτειών τα τελευταία χρόνια. Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός πως φαίνεται να υπάρχει χρηματική υποστήριξη στους διαδηλωτές-επαναστάτες αλλά και σε επιλεγμένα ΜΜΕ, από μη κυβερνητικούς οργανισμούς οι οποίοι χρηματοδοτούνται από τα «Ιδρύματα Ανοιχτής Κοινωνίας» (Open Society Foundations) του πολυεκατομμυριούχου κερδοσκόπου George Soros, ο οποίος διέθετε μεγάλο αριθμό μετοχών στην κρατική Petrobras, μετοχές τις οποίες και πούλησε το τελευταίο τέταρτο του 2014 σύμφωνα με το Forbes.
Η Petrobras αποτελεί ίσως το σημαντικότερο γεγονός διαφθοράς, ένα φαινόμενο ιδιαίτερα έντονο στη Βραζιλία. Το σκάνδαλο της Petrobras ανέδειξε η Operação Lava Jato (Car Wash στη διεθνή βιβλιογραφία) και η Πρόεδρος Ρούσεφ δε φαίνεται να εμπλέκεται άμεσα στην συγκεκριμένη υπόθεση. Παρ’ όλα αυτά ο Τεμέρ (Michel Temer), ο επικεφαλής του μεγαλύτερου κόμματος στο Κονγκρέσο, του Partido do Movimento Democrático Brasileiro (PMDB) δηλαδή του Βραζιλιανικού Δημοκρατικού Κινήματος εμφανίζεται ιδιαίτερα επικριτικός απέναντι στην Ρούσεφ εγκαταλείποντας μάλιστα το συνασπισμό και δίνοντας ώθηση στην αντιπολίτευση. Δεδομένου μάλιστα του αποτελέσματος της ψηφοφορίας της Κυριακής, ο Τεμέρ θα αναλάβει το προεδρικό αξίωμα μέχρι να προκηρυχθούν νέες εκλογές, ακόμα και μέχρι το 2018 όπου έληγε κανονικά η θητεία της Ρούσεφ.
Ο αντιπρόεδρος Τεμέρ όμως θεωρείται εξίσου διεφθαρμένος στη Βραζιλία. Σύμφωνα με την πλέον πρόσφατη δημοσκόπηση της εταιρείας Datafolha, το 58% του κόσμου επιθυμεί την παραπομπή του σε δίκη (παράλληλα το αντίστοιχο ποσοστό για την Ρούσεφ έπεσε στο 61% από το 68% που βρισκόταν το μήνα Μάρτιο). Οι υποστηρικτές του εργατικού κόμματος θεωρούν μάλιστα τον μέχρι πρότινος μετριοπαθή χαρακτήρα του δικηγόρου Τεμέρ ως μια ιδανική φιγούρα «πραξικοπηματία» ενώ η ίδια η Ρούσεφ με αφορμή ένα ηχογραφημένο διάγγελμα του Τεμέρ το οποίο διέρρευσε τον κατηγόρησε ευθέως ως «επικεφαλής συνωμότη εις βάρος της ίδια και του λαού της χώρας». Στο συγκεκριμένο διάγγελμα ο Τεμέρ απευθυνόταν στο λαό της Βραζιλίας αναφέροντας πως αναλαμβάνει την αποστολή του «να ενώσει την χώρα», διάγγελμα το οποίο «είχε προετοιμαστεί σε περίπτωση αποπομπής της Ρούσεφ».
Στα παραπάνω γεγονότα έρχεται να προστεθεί και η εκτενής αναφορά που γίνεται στα περιβόητα πλέον Panama Papers και αφορά την εμπλοκή μεγάλου αριθμού πολιτικών από το PMDB, αλλά και από το κόμμα της αντιπολίτευσης PSDB (Partido da Social Democracia Brasileira) ενώ απουσιάζουν αναφορές για το εργατικό κόμμα της Ρούσεφ.
Συν τοις άλλοις οι κινητοποιήσεις κατά της Ρούσεφ λαμβάνουν χώρα κατά κύριο λόγο στο Σάο Πάολο (São Paulo), τη 10η πλουσιότερη πόλη του κόσμου αυτή τη στιγμή (αναμένεται να σκαρφαλώσει στην 6η θέση μέχρι το 2025) και μολονότι αποτελεί την πολυπληθέστερη πόλη της Βραζιλίας και του Νότιου Ημισφαιρίου με συνολικά περίπου 12 εκ. κατοίκους, αποτελεί ένα σχετικά μικρό ποσοστό συγκριτικά με τα περίπου 200 εκ. κατοίκους που αποτελούν το συνολικό πληθυσμό της χώρας. Στις 13 Μαρτίου διαδήλωσαν συνολικά κατά της προέδρου Ρούσεφ 3 εκ. άνθρωποι εκ των οποίων περίπου 1,4 εκ. διαδήλωσαν στο Σάο Πάολο.
Η αφορμή του κοινωνικού αναβρασμού για την «πάταξη της διαφθοράς» φαίνεται πως αποτελεί μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία για τον συντηρητικό αντιπρόεδρο να ανέβει στο προεδρικό αξίωμα. Αρκετοί αναλυτές χαρακτηρίζουν τη συγκεκριμένη προσπάθεια ως ένα «ήπιο πραξικόπημα» ή όπως θα λέγαμε διαφορετικά ως μια μορφή υβριδικού πολέμου που έχει ως άμεσο στόχο να πλήξει το εσωτερικό των χωρών BRICS και να επηρεάσει τις αποφάσεις τους.
Αυτή η υπόθεση εργασίας προϋποθέτει την έμμεση εμπλοκή των ΗΠΑ στο συγκεκριμένο παίγνιο στο οποίο σημαντικό ρόλο παίζουν οι πρωτοβουλίες που αναλαμβάνουν χώρες όπως η Ρωσία, η Κίνα και η Βραζιλία και επηρεάζουν τις γεωπολιτικές ισορροπίες. Πλέον πρόσφατο και χαρακτηριστικό παράδειγμα πρωτοβουλίας η οποία θέτει εν αμφιβόλω την υπάρχουσα θεσμική αρχιτεκτονική του χρηματοπιστωτικού συστήματος αποτελεί η ίδρυση της αναπτυξιακής τράπεζας των BRICS, αφού το μεγάλο ερωτηματικό παραμένει σχετικά με το αν η νέα αυτή τράπεζα θα αποτελέσει αντίβαρο της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΔΝΤ.
Μετά την διπλωματική κρίση με τη Ρωσία, την παροχή ευνοϊκότερων όρων στην Κίνα στο πλαίσιο του ΔΝΤ και την ένταξη του γιουάν στα Ειδικά Τραβηχτικά Δικαιώματα (με σκοπό η τελευταία να μην επιλέξει θεσμούς που θέτουν υπό αμφισβήτηση την αρχιτεκτονική του σημερινού χρηματοπιστωτικού συστήματος), καθώς και τη σημερινή αποσταθεροποίηση της Βραζιλίας, φαίνεται πως οι ΗΠΑ έχουν άμεσο ενδιαφέρον όσον αφορά τις πρωτοβουλίες των χωρών BRICS και τις γεωπολιτικές επιπτώσεις αυτών.
Εκ του αποτελέσματος φαίνεται πως μια τέτοια εξέλιξη ευνοεί τις ΗΠΑ ειδικά όταν έχει προηγηθεί μια άλλη μεγάλη νίκη ενός άλλου φιλοαμερικανικού καθεστώτος στην «πίσω αυλή της» το οποίο δεν είναι άλλο από την κυβέρνηση του Μαουρίτσιο Μάκρι στην Αργεντινή.
Δεδομένου του γεγονότος ότι κύριο γνώρισμα του υβριδικού πολέμου είναι η δυσκολία εντοπισμού του επιτιθέμενου, η συγκεκριμένη υπόθεση εργασίας δε δύναται να επιβεβαιωθεί πλήρως. Ενώ αντισυμβατικά μέσα όπως η χρηματοδότηση πραξικοπηματιών έχουν κάνει την εμφάνιση τους στην πρόσφατη ιστορία (κυρίως ως πρακτικές της CIA), η χρήση των νέων υβριδικών μέσων όπως είναι οι σελίδες κοινωνικής δικτύωσης (social media) καθιστούν ακόμα πιο δύσκολο τον εντοπισμό της απειλής. Οι ενδείξεις όμως που αναφέρθηκαν παραπάνω συνηγορούν έντονα προς την επιβεβαίωση της προαναφερθείσας υπόθεσης.

Πηγές

Βλ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, «Βραζιλία: Πρόταση παραπομπής της Ρούσεφ», Αθήνα, 13 Απριλίου 2016. [Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στο: http://www.kathimerini.gr/856451/article/epikairothta/kosmos/vrazilia-protash-parapomphs-ths-roysef, τελευταία ημερομηνία πρόσβασης: 13/4/2016] 2 Βλ. ΑΪΒΑΛΙΩΤΗΣ Γιώργος, «Βραζιλία: Επί ξυρού ακμής η Ντίλμα Ρούσεφ», Euronews, Αθήνα, 18 Απριλίου 2016. [Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στο: http://gr.euronews.com/2016/04/18/rousseff-heading-for-exit-in-brazil-after-impeachment-vote/, τελευταία ημερομηνία πρόσβασης: 18/4/2016] 3 Βλ. In.gr, «Κλαυθμός και… σάμπα: Λαοθάλασσα στο πρώτο ναι στην αποπομπή Ρούσεφ», Αθήνα, 18 Απριλίου 2016. [Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στο: http://news.in.gr/world/article/?aid=1500072250, τελευταία ημερομηνία πρόσβασης: 18/4/2016] 4 Βλ. ΣΚΑΪ.gr, «Πολιτικός εκτροχιασμός στη Βραζιλία, δικαστής μπλόκαρε
το διορισμό Λούλα», Αθήνα, 17 Μαρτίου 2016. [Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στο: http://www.skai.gr/news/world/article/310025/politikos-ektrohiasmos-sti-vrazilia-dikastis-blokare-to-diorismo-loula/, τελευταία ημερομηνία πρόσβασης: 13/4/2016] 5 Βλ. News.gr, «Τρία εκατομύρια Βραζιλιάνοι διαδήλωσαν κατά της προέδρου Ρούσεφ» Αθήνα, 14 Μαρτίου 2016. [Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στο: http://www.news.gr/kosmos/alles-hores/article/258454/tria-ekatomyria-vrazilianoi-diadhlosan-kata-ths-pr.html, τελευταία ημερομηνία πρόσβασης: 13/4/2016] 6 Βλ. OSBORN Catherine, ‘Regime Change in Brazil? Right Wing Protest Movement Funded by US Billionaire Foundations, Training in US’, Global Research, Montreal, 19 Μαρτίου 2016. [Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στο: http://www.globalresearch.ca/regime-change-in-brazil-right-wing-protest-movement-funded-by-us-billionaire-foundations-training-in-us/5515204, τελευταία ημερομηνία πρόσβασης: 14/4/2016] 7 Βλ. DRAITSER Eric, ‘BRICS Under Attack: The Empire Strikes Back In Brazil’, Strategic Culture Foundation, Μόσχα, 23 Μαρτίου 2016. [Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στο: http://www.strategic-culture.org/news/2016/03/24/brics-under-attack-the-empire-strikes-back-in-brazil.html, τελευταία ημερομηνία πρόσβασης: 14/4/2016] 8 Βλ. World Bank, ‘GINI index (World Bank estimate)’ Ουάσινγκτον 2014. [Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στο: http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?order=wbapi_data_value_2013+wbapi_data_value+wbapi_data_value-last&sort=desc, τελευταία ημερομηνία πρόσβασης: 14/4/2016] 9 Βλ. OSBORN Catherine, ο.π
10 Βλ. MADSEN Wayne, ‘Langley’s Latest Themed Revolution: the Yellow Duck Revolution in Brazil’, Strategic Culture Foundation, Μόσχα, 24 Μαρτίου 2016. [Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στο: http://www.strategic-culture.org/news/2016/03/24/langleys-latest-themed-revolution-the-yellow-duck-revolution-brazil.html, τελευταία ημερομηνία πρόσβασης: 19/4/2016] 11 Βλ. ANTUNES Anderson, ‘Billionaire George Soros Reduces His Stake In Petrobras By More Than 50%, Also Exits Embraer And Tim’, Forbes, Νιου Τζέρσι, 19 Φεβρουαρίου 2015. [Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στο: http://www.forbes.com/sites/andersonantunes/2015/02/19/billionaire-george-soros-reduces-his-stake-in-petrobras-by-more-than-50-also-exits-embraer-and-tim/#4c295fd22304, τελευταία ημερομηνία πρόσβασης: 19/4/2016] 12 Βλ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, ο.π
13 Βλ. Globo.com, ‘61% apoiam impeachment de Dilma e 58%, de Temer, diz Datafolha’, Rio de Janeiro, 10 Απριλίου 2016. [Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στο: http://g1.globo.com/politica/noticia/2016/04/61-apoiam-impeachment-de-dilma-e-58-de-temer-diz-datafolha.html, τελευταία ημερομηνία πρόσβασης: 14/4/2016] 14 Βλ. Euro2day, «Πολιτικός «σεισμός» στη Βραζιλία-Στενεύει ο κλοιός για τη Ρούσεφ», Αθήνα, 13 Απριλίου 2016. [Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στο: http://www.euro2day.gr/news/highlights/article-news/1413738/politikos-seismos-sth-vrazilia-stenefei-o-kloi.html, τελευταία ημερομηνία πρόσβασης: 14/4/2016] 15 Βλ. Euro2day, ο.π
16 Βλ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, ο.π
17 Βλ. CASCIONE Silvio, SIMON W., ‘Brazil politicians linked to offshore companies in Panama leaks: paper’, Reuters, Νέα Υόρκη, 4 Απριλίου 2016. [Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στο: http://www.reuters.com/article/us-panama-tax-brazil-idUSKCN0X11C1, τελευταία ημερομηνία πρόσβασης: 14/4/2016] 18 Βλ. BBC Brazil, ‘São Paulo será 6ª cidade mais rica do mundo até 2025, diz ranking’ Σάο Πάολο, 9 Νοεμβρίου 2009. [Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στο: http://www.bbc.com/portuguese/noticias/2009/11/091109_ranking_cidades_price_rw.shtml, τελευταία ημερομηνία πρόσβασης: 14/4/2016] 19 Βλ. News.gr, ο.π
20 Βλ. DRAITSER Eric, ο.π
21 Βλ. ESCOBAR Pepe, ‘Brazil, like Russia, under attack by Hybrid War’, RT International, 28 Μαρτίου 2016. [Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στο https://www.rt.com/op-edge/337411-brazil-russia-hybrid-attack/, τελευταία ημερομηνία πρόσβασης: 14/4/2016].
22 Βλ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, «Η Τράπεζα των BRICS παίρνει σάρκα και οστά» Αθήνα, 12 Απριλίου 2016. [Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στο: http://www.kathimerini.gr/856373/article/oikonomia/die8nhs-oikonomia/h-trapeza-twn-brics-pairnei-sarka-kai-osta?platform=hootsuite, τελευταία ημερομηνία πρόσβασης: 14/4/2016] 23 Βλ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ Βασίλης, «Λατινική Αμερική: Η αρχή του τέλους της Marea Rosa;» ΚΕΔΙΣΑ, Αθήνα, 15 Δεκεμβρίου 2015. [Διαθέσιμο ηλεκτρονικά στο: http://kedisa.gr/latinikh-amerikh-h-arxh-tou-telous-ths-marea-rosa/, τελευταία ημερομηνία πρόσβασης: 14/4/2016]