Ελληνικά
Γράφει ο Ευστάθιος Γκίκας, Δόκιμος Αναλυτής ΚΕΔΙΣΑ
Με το τέλος της δεκαετίας του 2010 η Γερμανία φαινόταν παντοδύναμη εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πάρα τα προβλήματα που υφίσταντο στους κόλπους της, όπως το Brexit και οι ευρωσκεπτικιστικές τάσεις των εθνικιστών κυβερνήσεων τις Πολωνίας και Ουγγαρίας. Μάλιστα, η Γερμάνια φαινόταν ότι έβγαινε κερδισμένη και αποτελούσε τη de facto ηγέτιδα δύναμη της ΕΕ, έχοντας την πλήρη στήριξη των γειτονικών χωρών, με τη Γαλλία υπό την προεδρία του Ολάντ να στρέφει τον ενδιαφέρον της στα εσωτερικά ζητήματα λόγω της εσωτερικής αστάθειας που είχε προκαλέσει η μαζική μετανάστευση, ώστε απλώς ακολουθούσε τη γραμμή του Βερολίνου. Από την άλλη και ο Ευρωπαϊκός Νότος έμοιαζε να έχει αποδεχτεί την κυριαρχία της Γερμανίας μετά την ταπείνωση που γνώρισε στην κρίση της ευρωζώνης και την αναπόφευκτη «παράδοση» στις Γερμανικές πολιτικές επιταγές.
Αυτή η ευημερία της Γερμανίας, όμως αποδείχτηκε εύθραυστη σαν γυαλί, καθώς με τις πολιτικές της χώρισε την ΕΕ σε «μπλοκ» κρατών, ενώ και η ίδια έγινε εξαρτημένη από άλλες πιο ισχυρές, και μάλιστα αυταρχικές, χώρες (χαρακτηριστικό παράδειγμα, η ενεργειακή εξάρτησή της από το φυσικό αέριο της Ρωσίας). Έτσι, όταν τα προβλήματα «χτύπησαν» και τη δική της πόρτα, η Γερμανία είδε ό,τι είχε κτίσει να καταστρέφεται από το 2020 και έπειτα, με την η παγκόσμιά οικονομία να οδηγείται σε ύφεση λόγω της πανδημίας του Covid. Κατόπιν, τον Σεπτέμβρη του 2021 τα αποτελέσματα των ομοσπονδιακών εκλογών έφεραν έναν αδύναμο καγκελάριο, τον Σολτς, του οποίου το κόμμα εξασφάλισε μόλις το 25%, φτιάχνοντας έτσι μια ασταθή κυβέρνηση συνασπισμού με τους ριζοσπάστες πράσινους, οι οποίοι μάζεψαν το μεγαλύτερο ποσοστό στην ιστορία τους, και με τους φιλελεύθερους. Η κυβέρνηση δεν μπόρεσε να απαντήσει αποτελεσματικά στα τεράστια ζητήματα, τα οποία λάμβαναν χώρα: πτώση της οικονομικής δύναμης, οικονομικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, διάσπαση της Δύσης, ειδικότερα της ΕΕ, σε στρατόπεδα και σφαίρες επιρροής, άνοδο του πληθωρισμού αλλά και άλλα πιο σημαντικά, όπως τις συνέπειες της Ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και τηn μεταναστευτική κρίση.
ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Όταν τελείωσε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, τίποτε δεν προμήνυε ότι η Γερμανία θα μπορούσε να αναπτυχθεί μ’ αυτούς τους ρυθμούς, με όλη αυτή την καταστροφή που είχε προηγηθεί. Εξάλλου, δεν ήταν σίγουρο πως θα συνέχιζε να υπάρχει ως κράτος, αφού κατηγορήθηκε ως η κύρια υπαίτιος για τους δυο παγκοσμίους πόλεμους, δημιουργώντας ένα αντί-γερμανικό κλίμα ανάμεσα σε αρκετούς από τους Συμμάχους που την αντιμετώπισαν, ανάμεσά τους οι Γάλλοι, ο Τσώρτσιλ και ο Υπουργόq Οικονομίας του Ρούζβελτ, Μοργκεντάου ο Νεότερος, του οποίου, μάλιστα το σχέδιο προέβλεπε τη διάλυση της Γερμανίας μαζί με την καταστροφή της βιομηχανίας και της οικονομίας της. Τελικά, το σχέδιο δεν πραγματοποιήθηκε, με το σκεπτικό ότι θα έφερνε τεράστια πείνα στον γερμανικό πληθυσμό και θα αποδείκνυε ότι η προπαγάνδα των ναζί περί επιθυμίας αφανισμού του Γερμανικού πληθυσμού από τους συμμάχους ήταν σωστή. Η πολιτική που αποφασίστηκε θα συντελούσε σε μια ανοικοδόμησης της Γερμανίας, αντί της πλήρους τιμωρίας της που είχε επιβληθεί με τη συνθήκη των Βερσαλλιών το 1919. Έτσι, η Γερμανία ναι μεν θα έχανε εδάφη και θα πλήρωνε ένα μερίδιο πολεμικών αποζημιώσεων, αλλά η ευθύνη αντί να αποδιδόταν στην Γερμανία ως χωρά, θα αποδίδονταν στους ναζιστές. Έτσι, οι σύμμαχοι, κυρίως οι ΗΠΑ, θα βοηθούσαν οικονομικά στην αποκατάσταση της Γερμανίας και η Γερμάνια θα ήταν μια ενωμένη χώρα με ουδέτερη εξωτερική πολιτική. Ούτε, όμως αυτό κατέστη δυνατό, λόγω του Ψυχρού Πολέμου, οπότε η χώρα χωρίστηκε στα δύο: σε ένα φιλελεύθερο και φιλικό προς την Δύση και στις ΗΠΑ κομμάτι και σε ένα φιλοσοβιετικό κουμμουνιστικό ανατολικό κομμάτι. Ενώ η ανατολική πλευρά θα καταλήξει να είναι μια κομμουνιστική χώρα με πενιχρές οικονομικές επιδόσεις και τεράστια εξάρτηση από την ΕΣΣΔ, η δυτική πλευρά θα αναπτυχθεί σε μεγάλο βαθμό, λόγω της βοήθειας από τις ΗΠΑ και τελικά θα συντελεστεί το μεταπολεμικό Γερμανικό οικονομικό θαύμα που θα κάνει την Δυτική Γερμανία μια από της πιο αναπτυγμένες οικονομίες στην Ευρώπη, ενταγμένη στο ΝΑΤΟ και στην ΕΕ. Ο χωρισμός σε Δυτική και Ανατολική Γερμανία θα διατηρηθεί μέχρι το 1990, οπότε με την διάλυση του κομμουνιστικού μπλοκ, η Γερμανία θα επανενωθεί σε μια ενιαία χώρα. Αλλά η ένωση των δύο Γερμανιών, πάρα τα θετικά που δημιούργησε, θα επιφέρει και αρκετά προβλήματα στο μέλλον. Αναμφισβήτητα, όμως μετά το 1990, η Γερμανία δεν ήταν απλώς μια από τις πιο δυνατές χώρες στην Ευρώπη. Ήταν η πιο ισχυρή οικονομικά χώρα και σύντομα θα εξάπλωνε την επιρροή της σε όλη τη γηραιά ήπειρο, ειδικά με την εκλογή της Άνγκελα Μέρκελ στην καγκελαρία το 2005, της οποίας η νίκη ήταν το δεύτερο μικρότερο ποσοστό νικητή για το χριστιανοδημοκρατικό κόμμα μέχρι τότε. Υπό την ηγεσία της Μέρκελ η Γερμανία έγινε η ηγεμονίδα δύναμη στην ΕΕ, ειδικά την περίοδο μετά την έναρξη της παγκόσμιας ύφεσης το 2008 και την επέκταση της στην ευρωζώνη.
Καθώς φτάνουμε στα μέσα της δεκαετίας του 2010, τα τεράστια προβλήματα που πλέον είχαν δημιουργηθεί με την οικονομία και την πολιτική της άναρχης μετανάστευσης έφερναν την ΕΕ και την Ευρωζώνη, ολοένα και περισσότερο, στο γκρεμό, απειλώντας να τη διαλύσουν. Η οπτιμιστική πορεία που ως τότε νόμιζε ότι βάδιζε η ΕΕ κατέρρευσε, με πολλά από τα κράτη – μέλη να προσπαθούν να μειώσουν τον κίνδυνο και να πάρουν στα χέρια τους την κατάσταση και με την Γερμανία να βρίσκει ευκαιρία να πάρει τον έλεγχο. Ο ευρωπαϊκός νότος αλλά και η Ιρλανδία χτυπήθηκαν, καθώς η οικονομία ήταν βασισμένη σε δάνεια και οικονομικές «φούσκες» για να μπορούν να βρίσκονται στην ευρωζώνη και λόγω της συμμέτοχης τους σ’ αυτήν δεν μπορούσαν να ελέγχουν την οικονομική κατάσταση στην ίδια τους τη χώρα, οπότε η ευθύνη για την ανοικοδόμηση της οικονομίας ήταν στα χεριά της της ΕΕ και υπό την εξουσία των Βρυξελών. Πίσω, δε από αυτήν ήταν η Γερμανία, η οποία βρήκε την ευκαιρία να ελέγξει την ΕΕ, υποχρεώνοντας τις χώρες να προβούν σε σκληρές μεταρρυθμίσεις των οικονομιών τους που είχαν χτυπηθεί από την οικονομική κρίση. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές, τα γνωστά «Μνημόνια», εφαρμόστηκαν με πολύ σκληρό τρόπο στην Ελλάδα, στην οποία η μεγάλη κρίση κατέστρεψε την όποια προοπτική ανάπτυξης υπήρχε. Παρά την προπαγάνδα της δήθεν ευρωπαϊκής συμφιλίωσης και ενότητας εν μέσω κρίσης, η Γερμανία απαξίωσε την εσωτερική ευρωπαϊκή αγορά, προβαίνοντας σε εμπορικές κινήσεις με χώρες εκτός ΕΕ. Όμως, αυτές οι κινήσεις κατέστησαν τελικά την Γερμάνια αρκετά εξαρτημένη από το Ρωσικό φυσικό αέριο και από κινεζικά προϊόντα, μια πολιτική που από το 2022 και μετά θα θεωρηθεί ως ένα από τραγικότερα λάθη της Μέρκελ, αλλά και γενικότερα του μετά-ενωτικού γερμανικού κράτους.
Οι τριγμοί που ξεκίνησαν μετά το 2021 γίνονται ακόμα πιο φανεροί αμέσως μετά την εισβολή στην Ουκρανία από την Ρωσία, όταν η εξάρτηση της Γερμανίας από το φθηνό φυσικό αέριο συνεχίστηκε αμείωτη, ακόμα κι όταν ο Ντόναλντ Τραμπ άσκησε αυστηρή κριτική στην απόφαση της Καγκελαρίου Μέρκελ να χτίσει το Nord stream 2, αυξάνοντας κατά πολύ την εξάρτηση από την Ρωσία, την ίδια στιγμή που η ΕΕ δεν επέτρεπε στις άλλες χώρες μέλη της να προβαίνουν σε αντίστοιχη οικονομική δραστηριότητα με την Ρωσία, λόγω κυρώσεων εναντίον της που είχαν αποφασιστεί από το 2014. Εν τέλει, θα ακυρωθεί το Nord steam 2, εξαιτίας της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, προκαλώντας ένα τεράστιο φιάσκο. Και μόνο αυτό το γεγονός έκανε την μεγαλύτερη ζημία στην γερμανική οικονομία, καθώς η σχέση του Βερολίνου με την Μόσχα, σε αντίθεση με τα αλλά ευρωπαϊκά κράτη, ήταν πολύ πιο εποικοδομητικές, ήδη από την εποχή του Καγκελάριου Χέλμουτ Κολ και ειδικά του Γκέρχαρντ Σρέντερ, ο οποίος θεωρείται ως αρχιτέκτονας της ειδικής εμπορικής σχέσης με την Μόσχα τον 21ο αιώνα. Μάλιστα, η ξεκάθαρη φιλορωσική πολιτική του Σρέντερ αποτέλεσε αντικείμενο έρευνας από τον Γενικό Εισαγγελέα, λόγω τον σχέσεών του με ρωσικές κρατικές επιχειρήσεις. Πάντως, επί Καγκελαρίας του φτιάχτηκε το Nord Stream 1, το οποίο οι χριστιανοδημοκράτες πρότειναν να συμπεριληφθεί στη λίστα κυρώσεων.
Τα τραγικά λάθη που έκανε ο Σρέντερ συνέχισε η Μέρκελ με την Ρωσία και όχι μόνο, αφού πραγματοποίησε σειρά κακών συμφωνιών και με άλλες χώρες, όπως με την Κίνα. Αυτές οι συμφωνίες την κατέστησαν τελικά ευάλωτη, σε περίπτωση κρίσης στην παγκόσμια σκακιέρα, κάτι που πρόκυψε μετέπειτα με τις παγκόσμιες κρίσεις της δεκαετίας του 2020. Δεν ήταν όμως, μόνο αυτό το ζήτημα, καθώς οι πολιτικές της Γερμανίας που από τη μία «τόνιζε» τις υποχρεώσεις των άλλων χωρών της ΕΕ και τις παρότρυνε να κάνουν ¨θυσίες¨ για το κοινό καλό, από την άλλη αυτή έκανε συμφωνίες πίσω από την πλάτη των άλλων. Αυτό ώθησε τις άλλες χώρες της ΕΕ είτε να βαδίσουν στο δικό τους δρόμο, είτε να δημιουργήσουν μπλοκ εντός της ένωσης (Πολωνία 2015-2023, και Ουγγαρία), είτε να αποχωρήσουν, όπως συνέβη με την Βρετανία και το Brexit του 2016. Όπως και να έχει, η Γερμανική ηγεμονία και οι πολιτικές της δίχασαν την ΕΕ, δημιουργώντας ένα αρκετά δύσκολο κλίμα, το οποίο μάλιστα γύρισε «μπούμερανγκ» με αρνητικό τρόπο για τους ίδιους τους Γερμανούς.
ΠΗΓΕΣ
Baur Andreas, Flack Lisandra (2022), German-Chinese Trade Relations: How Dependent is the German Economy on China?, IFO Institute (Προσβάσιμο στον υπερσύνδεσμο https://www.cesifo.org/en/publications/2022/working-paper/german-chinese-trade-relations-how-dependent-german-economy-china)
Broughel James (20.04.2023), Germany Embraces Pseudoscience With Nuclear Phaseout, Forbes (Προσβάσιμο στον υπερσύνδεσμο https://www.forbes.com/sites/jamesbroughel/2023/04/20/germany-embraces-pseudoscience-with-nuclear-phaseout/)
Butler Eleanor (31.01.2025), Germany’s unemployment rate rises to highest level in almost a decade, Euronews (Προσβάσιμο στον υπερσύνδεσμο https://www.euronews.com/business/2025/01/31/germanys-unemployment-rate-rises-to-highest-level-in-almost-a-decade)
Connor Richards (14.06.2024), Germany sees company bankruptcies soar, DW (Προσβάσιμο στον υπερσύνδεσμο https://www.dw.com/en/germany-sees-company-bankruptcies-soar/a-69358663)
Connor, Richard (31.01.2025), Germany: Number of unemployed highest in 10 years, DW, (Προσβάσιμο στον υπερσύνδεσμο https://www.dw.com/en/germany-number-of-unemployed-highest-in-10-years/a-71470806)
DW Politics (26.04.2024), German ministers quizzed over nuclear phase out “deception”, DW (Προσβάσιμο στον υπερσύνδεσμο https://www.dw.com/en/german-ministers-quizzed-over-nuclear-phase-out-deception/a-68931166)
Kiel Institute (15.02.2023), German economy’s dependence on China: Critical for individual products, IFW (Προσβάσιμο στον υπερσύνδεσμο https://www.ifw-kiel.de/publications/news/german-economys-dependence-on-china-critical-for-individual-products/#:~:text=Directly%2C%201.4%20percent%20of%20the,high%20as%20for%20German%20production.)
Kinkartz Sabine (05.03.2025), What is Germany’s debt brake?, DW, (Προσβάσιμο στον υπερσύνδεσμο https://www.dw.com/en/what-is-germanys-debt-brake/a-67587332)
Macchi Lorenzo (30.01.2025), Germany: national debt in relation to gross domestic product (GDP) from 2015 to 2029, Statista (Προσβάσιμο στον υπερσύνδεσμο https://www.statista.com/statistics/427201/national-debt-of-germany-in-relation-to-gross-domestic-product-gdp/)
Momtaz Rym (10.10.2024), Taking The Pulse: Is China Becoming Germany’s New Dependency?, Carnegie Europe, (Προσβάσιμο στον υπερσύνδεσμο https://carnegieendowment.org/europe/strategic-europe/2024/10/taking-the-pulse-is-china-becoming-germanys-new-dependency?lang=en)
Oliver Matt (26.04.2024), German greens accused of lying over nuclear power safety to force plant shutdowns, Telegraph (Προσβάσιμο στον υπερσύνδεσμο https://www.telegraph.co.uk/business/2024/04/26/german-greens-lying-nuclear-power-safety-plant-shutdown/)
Paddison Laura, Schmidt Nadine, Kappeler Inke (15.04.2023), ‘A new era’: Germany quits nuclear power, closing its final three plants, CNN (Προσβάσιμο στον υπερσύνδεσμο https://edition.cnn.com/2023/04/15/europe/germany-nuclear-phase-out-climate-intl/index.html)
Parker Jessica & McGuinness Damien (21.02.2024), German economy is in “troubled waters” – ministry, BBC NEWS (Προσβάσιμο στον υπερσύνδεσμο https://www.bbc.com/news/world-europe-68361717)
Partington Richard (15.01.2024), Germany on track for two-year recession as economy shrinks in 2023, The Guardian (Προσβάσιμο στον υπερσύνδεσμο https://www.theguardian.com/world/2024/jan/15/germany-two-year-recession-2023-gdp)
Saleheen, Jumana (17.12.2024), Germany’s economic woes go beyond the energy crisis, Corportate Vanguard (Προσβάσιμο στον υπερσύνδεσμο: https://corporate.vanguard.com/content/corporatesite/us/en/corp/vemo/germany-economic-woes-go-beyond-energy-crisis.html)
Statista Research Department (11.02.2025), Annual average unemployment rate in Germany from 2005 to 2025, Statista, (Προσβάσιμο στον υπερσύνδεσμο https://www.statista.com/statistics/227005/unemployment-rate-in-germany)
Statista Research Department (13.01.2025), Gross expenditure on asylum seeker benefits in Germany from 1994 to 2023, Statista (Προσβάσιμο στον υπερσύνδεσμο https://www.statista.com/statistics/1108229/asylum-seeker-benefits-gross-expenditure-germany/)
Tallico Riccardo (27.10.2024), The German Car Industry Is Dying and Dragging the Country Into the Abyss Of Crisis, Pluralia Forum Verona (Προσβάσιμο στον υπερσύνδεσμο https://pluralia.forumverona.com/en/a/the-german-car-industry-is-dying-and-dragging-the-country-into-the-abyss-of-crisis/)
Trading Economics (χ.χ.), Germany Public Debt, Trading Economics (Προσβάσιμο στον υπερσύνδεσμο https://tradingeconomics.com/germany/government-debt)
TVP World (02.01.2025), ‘Longest economic crisis’ in modern German history expected to drag on for third year, TVP World (Προσβάσιμο στον υπερσύνδεσμο https://tvpworld.com/84331034/german-recession-projected-to-enter-its-third-year)
