Ελληνικά
Γράφει ο Γιώργος Κουκάκης, Αναλυτής ΚΕΔΙΣΑ
Κάτι που ελάχιστοι στην Ελλάδα έχουν αντιληφθεί -λόγω της διατήρησης του ακρωνύμιού του- είναι η «μετατροπή» του ΚΥΣΕΑ από Κυβερνητικό Συμβούλιο Εξωτερικών και Άμυνας σε Κυβερνητικό Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας. Η εν λόγω μεταρρύθμιση υλοποιήθηκε στις 07 Αυγούστου 2019 με το Νόμο 4622 «Επιτελικό Κράτος: οργάνωση, λειτουργία και διαφάνεια της Κυβέρνησης, των κυβερνητικών οργάνων και της κεντρικής δημόσιας διοίκησης»[1]. Ο λόγος που η σημερινή Κυβέρνηση προχώρησε -σχεδόν τρία χρόνια πριν- σε μία φαινομενικά ασήμαντη ενέργεια σαν και αυτή, ήταν η αρχική της πρόθεση να εφαρμόσει σταδιακά ριζικές αλλαγές όσον αφορά στο γενικότερο πλαίσιο Εθνικής Ασφάλειας της χώρας μας.
Πριν ακόμα όμως προχωρήσει στη μετονομασία αυτή, πρέπει να θυμίσουμε ότι έξι μέρες νωρίτερα είχε προβεί σε μία άλλη καινοτόμο ενέργεια, το διορισμό του Αλέξανδρου Διακόπουλου[2] ως Σύμβουλου Εθνικής Ασφάλειας «παρά τω Πρωθυπουργώ». Η ενέργεια μάλιστα αυτή είχε σχολιαστεί αρνητικά από αρκετούς, καθώς τη δεδομένη χρονική στιγμή δεν είχε ακόμα συσταθεί (Κυβερνητικό) Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας, οπότε φαινόταν οξύμωρη η τοποθέτηση κάποιου ως επικεφαλής ενός ανύπαρκτου οργάνου. Εκτός όμως από την ονομασία σημειώθηκαν άλλες αλλαγές στο πλαίσιο της Εθνικής Ασφάλειας; Η σημαντικότερη αλλαγή που σημειώθηκε, είναι το γεγονός ότι, σύμφωνα με τον προαναφερθέντα Νόμο, το νέο πλέον ΚΥΣΕΑ έχει ως πρωταρχική αρμοδιότητα τη διαμόρφωση της Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας της χώρας μας.
Μία δεύτερη αλλαγή, με σκοπό την υποβοήθηση του έργου του Συμβούλου Εθνικής Ασφάλειας, ήταν ο διορισμός Αναπληρωτή Συμβούλου Εθνικής Ασφάλειας στις 31 Οκτωβρίου 2019. Τα καθήκοντα αυτά ανέλαβε ο Δρ. Θάνος Ντόκος, γνωστός στην ακαδημαϊκή κοινότητα των Διεθνών Σχέσεων από την ενασχόλησή του με ζητήματα ασφάλειας και όχι μόνο. Λίγο αργότερα, σύμφωνα με την απόφαση Υ133/08.11.2019[3] καταργήθηκε επίσημα το παλιό ΚΥΣΕΑ δίδοντας τη θέση του στο νέο. Με εξαίρεση την προσθήκη του Γενικού Γραμματέα του Πρωθυπουργού ως μέλος χωρίς δικαίωμα ψήφου, η σύνθεση παρέμεινε η ίδια[4]. Ο δε Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας καθορίστηκε ότι θα αναλάμβανε τα χρέη του Γενικού Γραμματέα του ΚΥΣΕΑ κατά τις συνεδριάσεις του τελευταίου. Αυτό ήταν εν ολίγοις το νέο θεσμικό πλαίσιο Εθνικής Ασφάλειας που σχηματίστηκε στην Ελλάδα το 2019.
Τι έργο έχει επιτελέσει όμως το ΚΥΣΕΑ μέσα στα δύο χρόνια που έχουν περάσει από τότε; Η αλήθεια είναι ότι οι συνθήκες κάτω από τις οποίες κλήθηκε να λειτουργήσει δεν ήταν οι καλύτερες. Η υγειονομική κρίση της πανδημίας του COVID-19 από τη μία, οι τεταμένες διακρατικές σχέσεις της χώρας μας -πότε με τη διεξαγωγή υποθαλάσσιων ερευνών από το Oruc Reis και πότε με τα γεγονότα του φράχτη στον Έβρο- με την Τουρκία από την άλλη, συνυπολογίζοντας και τις πυρκαγιές που σημειώθηκαν σε μεγάλο μέρος της επικράτειας της χώρας μας, συνέθεσαν ένα τοπίο σχεδόν εφιαλτικό. Μήπως όμως αυτός δεν είναι και ο ρόλος ενός Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας, η αντιμετώπιση δηλαδή των πάσης φύσης εθνικών «απειλών» μέσα από την εξέταση του διεθνούς και περιφερειακού περιβάλλοντος προκειμένου να καταλήξει στην εισήγηση ενδεικνυόμενων τρόπων ενέργειας;
Η Εθνική Ασφάλεια, όπως έχουμε αναφέρει στο παρελθόν[5], καλύπτει ένα ευρύ φάσμα τομέων όπως η οικονομία, η ενέργεια, η εσωτερική (δημόσια) τάξη, η άμυνα, το περιβάλλον αλλά και η υγεία (σε συλλογικό επίπεδο). Αυτή είναι και η μεγαλύτερη πρόκληση που καλείται να αντιμετωπίσει όποιος είναι επιφορτισμένος με τη διαχείρισή της. Ο συντονισμός δηλαδή μίας πληθώρας δημόσιων φορέων, με διαφορετική κουλτούρα και πολλές φορές αντικρουόμενα επιμέρους συμφέροντα. Για να μπορέσει λοιπόν να επιτευχθεί αυτός ο πολυπόθητος συντονισμός πρέπει να υπάρχει μία κοινή Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας, ένα επίσημο δηλαδή κρατικό έγγραφο το οποίο θα περιέχει αφ’ ενός τις γενικές κατευθυντήριες γραμμές και αφ’ ετέρου τα όρια μέσα στα οποία θα μπορούν να κινηθούν όλοι αυτοί οι φορείς κατά την ενάσκηση των καθηκόντων τους.
Η εν λόγω έλλειψη συντονισμού, οδήγησε τον Αύγουστο του 2020 στην παραίτηση του Συμβούλου Εθνικής Ασφάλειας, καθώς ορισμένες δηλώσεις στις οποίες προέβη σχετικά με τις δραστηριότητες του τουρκικού Oruc Reis προκάλεσαν αναστάτωση στους κόλπους της Κυβέρνησης. Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους τα καθήκοντα του Συμβούλου Εθνικής Ασφάλειας ανατέθηκαν στον μέχρι πρότινος αναπληρωτή αυτού, Δρ. Θάνο Ντόκο, ο οποίος δήλωσε πως η ολοκλήρωση της Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας ήταν άμεση προτεραιότητά του. Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειώσουμε ότι -από την ημερομηνία μετονομασίας του μέχρι και σήμερα- το ΚΥΣΕΑ έχει συνεδριάσει μόλις τέσσερεις[6] φορές, από τις οποίες οι τρεις αφορούσαν στις ετήσιες τακτικές κρίσεις της ηγεσίας των Ενόπλων Δυνάμεων και η μία στην τεταμένη κατάσταση που επικρατούσε στην Ανατολική Μεσόγειο.
Αναγνωρίζοντας ωστόσο τις αντικειμενικές δυσκολίες -είτε λόγω γραφειοκρατίας είτε λόγω πιθανών αντιστάσεων/αγκυλώσεων- που ενδεχομένως να συναντά η εκπόνηση μίας Στρατηγικής Εθνικής Ασφαλείας, οφείλουμε να επισημάνουμε το γεγονός ότι μέχρι και σήμερα δεν έχει δημοσιευθεί κάποιο κρατικό έγγραφο σχετικά με τη Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας της χώρας μας. Το ζητούμενο από το νέο αυτό θεσμικό όργανο δεν είναι η στείρα έκδοση κυβερνητικών αποφάσεων όπως η κοινοποίηση των ετήσιων τακτικών κρίσεων της ηγεσίας των Ενόπλων Δυνάμεων. Πρέπει να δοθεί έμφαση στην παραγωγή αξιοποιήσιμων «επιτελικών προϊόντων»[7] και τον συντονισμό των επιμέρους φορέων του κρατικού μηχανισμού.
Εν κατακλείδι, με αφορμή τις ετήσιες τακτικές κρίσεις που πραγματοποίησε το ΚΥΣΕΑ στις 27 Ιανουαρίου 2022 και ευχόμενοι στην ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας καλή δύναμη στο επίπονο έργο που καλούνται να φέρουν εις πέρας καθημερινά, θα θέλαμε να επισημάνουμε πως επιθυμούμε την ουσιαστικότερη εμπλοκή του ΚΥΣΕΑ στα φλέγοντα εθνικά ζητήματα που ταλανίζουν τη χώρα μας και περιμένουμε υπομονετικά την έκδοση της τόσο αναγκαίας αλλά «ξεχασμένης» Στρατηγικής Εθνικής Ασφαλείας.
Πηγές
[1] Βλ. ΦΕΚ 133Α/07.08.2019.
[2] Αντιναύαρχος εν αποστρατεία.
[3] ΦΕΚ 4410Β/03/12.2019.
[4] Πρωθυπουργός, Υπουργός Εξωτερικών, Υπουργός Προστασίας του Πολίτη, Υπουργός Εθνικής Άμυνας, Υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής και Αρχηγός Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας (Α/ΓΕΕΘΑ).
[5] Βλ. Κουκάκης Γεώργιος, «Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας. Απόψεις, προτάσεις και προοπτικές σύστασής του στην Ελλάδα» στο https://kedisa.gr/symvoulio-ethnikis-asfaleias-apopseis-protaseis-kai-prooptikes-systasis-tou-stin-ellada/.
[6] Στις 17.01.2020, 10.08.2020, 21.01.2021 και 27.01.2022. Βλ. https://primeminister.gr/.
[7] Κατευθυντήριες γραμμές, στοχοθεσία, απολογισμός έργου, κλπ.
