Τα διλήμματα της Ινδίας με αφορμή τον πόλεμο στην Ουκρανία - ΚΕΔΙΣΑ

Γράφει ο Πέτρος Παπαντωνάκος, Αναλυτής ΚΕΔΙΣΑ

Στις 2 Μαρτίου 2022 η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ με ψήφισμα που υιοθέτησε καταδίκασε την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία απαιτώντας τη διακοπή χρήσης βίας εναντίον της και την απόσυρση των ρωσικών στρατευμάτων από τη χώρα, ενώ επέκρινε έντονα και την απόφαση της Ρωσίας να θέσει σε αυξημένη επιφυλακή τις πυρηνικές της δυνάμεις. Το ψήφισμα, το οποίο εγκρίθηκε με συντριπτική πλειοψηφία αφού 141 χώρες ψήφισαν υπέρ της υιοθέτησης του, 35 χώρες απείχαν ενώ μόλις 5 ψήφισαν κατά, δεν έχει δεσμευτικό χαρακτήρα, ωστόσο έχει πολιτική σημασία και στοχεύει στην άσκηση πίεσης προς τη Ρωσία και στη διπλωματική της απομόνωση.
Ανάμεσα στις χώρες που επέλεξαν να απέχουν βρισκόταν και η Ινδία. Η ισχυρή αυτή χώρα της νότιας Ασίας διατηρεί διαχρονικά καλές σχέσεις με τη Ρωσία και συνεργάζονται στενά σε κάποιους τομείς, όπως για παράδειγμα στον αμυντικό και ενεργειακό τομέα. Πιο συγκεκριμένα, αν και οι γενικότερες εμπορικές τους σχέσεις δεν είναι οι υψηλότερες δυνατές, η Ρωσία είναι ο μεγαλύτερος προμηθευτής όπλων και αμυντικών συστημάτων της Ινδίας. Για παράδειγμα, προσφάτως έλαβε χώρα η ινδική παραλαβή των αμυντικών πυραυλικών συστημάτων S-400 από τη Ρωσία, κάτι που θα αυξήσει σημαντικά τις στρατιωτικές δυνατότητες της Ινδίας. Παράλληλα, έχουν αναληφθεί και κοινά εγχειρήματα παραγωγής στρατιωτικών εξοπλισμών με παροχή στρατιωτικής τεχνογνωσίας από την πρώτη στη δεύτερη. Αναφορικά με το κομμάτι της ενέργειας, τα συμφέροντα των δύο κρατών φαίνεται να συμπίπτουν, αφού από τη μία η Ινδία προσπαθεί να καλύψει τις μεγάλες ενεργειακές της ανάγκες, ενώ από την άλλη η Ρωσία ψάχνει εναλλακτικές ενεργειακές αγορές για τις εξαγωγές της ώστε να μειωθεί η εξάρτηση της από τις χώρες της Ευρώπης.
Επομένως, με την τωρινή στάση της η Ινδία επέλεξε να πράξει όπως έχει πράξει αρκετές φορές στο παρελθόν, απέχοντας δηλαδή από ανάλογες καταδικαστικές αποφάσεις εναντίον της Ρωσίας, κάτι που ακολούθησε με συνέπεια και κατά τη διάρκεια της κρίσης στην Κριμαία το 2014 όταν η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ είχε υιοθετήσει ψήφισμα που υποστήριζε την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας. Παρ’ όλα αυτά, ενώ σε εκείνη την περίσταση είχε αναγνωρίσει την ύπαρξη ρωσικών συμφερόντων στην περιοχή, αυτή τη φορά έδειξε μια πιο αποστασιοποιημένη στάση προς την Ρωσία προτρέποντας τα κράτη «να τηρήσουν τη δέσμευση τους προς τις βασικές αρχές του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, προς το διεθνές δίκαιο και προς τον σεβασμό της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας όλων των χωρών», ενώ παράλληλα απέστειλε και ανθρωπιστική βοήθεια στην Ουκρανία.
Η Ινδία ταυτόχρονα με τη διατήρηση φιλικών σχέσεων με την Ρωσία, έχει αρχίσει τα τελευταία χρόνια να εντείνει τη συνεργασία της με τις ΗΠΑ και τις χώρες της Ευρώπης. Η προσπάθεια της για απόκτηση ισχυρών συμμάχων εξηγείται εύκολα από τη γεωπολιτική της θέση, αφού διακατέχεται από μεγάλη ανησυχία για τη συνεχή άνοδο της κινεζικής επιρροής στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού. Επομένως, στην προσπάθεια της να εξισορροπήσει την Κίνα, με την οποία έχει σχέσεις ανταγωνιστικές και ιστορικό εντάσεων και συγκρούσεων, έχει προβεί σε διάφορες κινήσεις, όπως για παράδειγμα, η συμμετοχή της στο Quadrilateral Security Dialogue (Quad), ένα πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ ΗΠΑ, Ινδίας, Ιαπωνίας και Αυστραλίας που στόχο έχει τον έλεγχο και τη μείωση της κινεζικής επιρροής στην περιοχή.
Παρ’ όλα αυτά, η Ινδία βρίσκεται σε πολύ δυσμενή διπλωματικά θέση, αφού από τη μία προσπαθεί να διατηρήσει τις παραδοσιακά καλές σχέσεις της με τη Ρωσία και να μην τις διαταράξει με συμμετοχή σε καταδικαστικές για αυτήν αποφάσεις, ενώ παράλληλα επιχειρεί να εντείνει τη συνεργασία της και με τη Δύση και κυρίως τις ΗΠΑ, τις οποίες βλέπει σαν πολύτιμο εταίρο στην εξισορρόπηση της Κίνας στην περιφέρεια της. Τα πράγματα κάνει ακόμη πιο περίπλοκα για την ινδική διπλωματία το γεγονός πως η Ρωσία τα τελευταία χρόνια έχει βελτιώσει σε μεγάλο βαθμό τις σχέσεις της με την Κίνα και έχει στραφεί σε αυτήν για βοήθεια σαν αντίβαρο στις Δυτικές οικονομικές κυρώσεις, έχοντας επίσης ως σκοπό την εύρεση νέων αγορών για τις εξαγωγές της, καθώς και τη μείωση της αμερικανικής παρουσίας στην περιοχή της Ευρώπης και της Ασίας. Ο σχηματισμός ενιαίου μετώπου Ρωσίας – Κίνας θα είναι μια ανεπιθύμητη εξέλιξη για την Ινδία, καθώς χρειάζεται τη Ρωσία στο πλευρό της για να αντιμετωπίσει την κινεζική απειλή και όχι στο θεωρητικά «αντίπαλο» μέτωπο, ενώ η ίδια θα είναι στο πλάι των ΗΠΑ σε αυτήν την στρατηγική αναμέτρηση. Επιπλέον, έχει παρατηρηθεί και μια βελτίωση στις σχέσεις της Ρωσίας με το Πακιστάν, κράτος που έχει έντονη συνεργασία με την Κίνα και διαχρονικά εχθρικές σχέσεις με την Ινδία. Το συγκεκριμένο γεγονός αποτελεί έναν παραπάνω παράγοντα ανησυχίας για την Ινδία. Η διπλωματική της στρατηγική λοιπόν ισορροπεί σε ένα πολύ λεπτό σχοινί αφού παρατηρείται το εξής φαινόμενο: από τη μία προσπαθεί να αυξήσει τη συνεργασία της με τις ΗΠΑ και γενικά τη «Δύση» έναντι της Κίνας χωρίς όμως να απομακρύνει από κοντά της την Ρωσία, ενώ από την άλλη επιχειρεί να κρατήσει κοντά της την Ρωσία χωρίς να προκαλέσει έντονες αντιδράσεις από την πλευρά της Δύσης. Τέλος, ανησυχεί μήπως η αντιπαλότητα της με την Κίνα και η συνεργασία Ρωσίας – Κίνας επηρεάσουν τις ινδο-ρωσικές σχέσεις. Έτσι κρατάει μια πιο ουδέτερη στάση σε ψηφίσματα, κυρώσεις και δημόσιες αντιδράσεις εναντίον της Ρωσίας, επιχειρώντας να διατηρήσει καλές σχέσεις και με τα δύο στρατόπεδα που εμπλέκονται αυτή τη στιγμή στην ουκρανική κρίση.
Συμπερασματικά, είναι φανερό πως οι στρατηγικοί στόχοι της Ινδίας σε διπλωματικό επίπεδο είναι δύσκολοι ως προς την επίτευξη τους και υπαγορεύονται από τη γεωπολιτική ανασφάλεια που νιώθει όλο και πιο έντονα. Η χώρα συχνά έρχεται σε δύσκολη θέση και εκτίθεται από τις ρωσικές ενέργειες, καθώς καλείται να τις καταδικάσει ή να τις υποστηρίξει έμμεσα, με την κάθε της απόφαση να ακολουθείται από συγκεκριμένες συνέπειες. Σε αυτό το σημείο, βέβαια, θα μπορούσαμε να επισημάνουμε πως η Ρωσία έχει δείξει αρκετές φορές στο παρελθόν ανάλογη συνέπεια προς την Ινδία υποστηρίζοντας τη διπλωματικά σε διάφορες περιστάσεις. Το κρίσιμο ερώτημα, ωστόσο, είναι αν θα αποδειχθεί επιτυχημένη μακροπρόθεσμα η ινδική στρατηγική και αυτό πρόκειται να απαντηθεί ασφαλώς στο εγγύς μέλλον.

Πηγές