Σύσταση Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας (ΣΕΑ)

Γράφει ο Ανδρέας Γ.Μπανούτσος, Πρόεδρος Δ.Σ. ΚΕΔΙΣΑ

Εισαγωγή

Η Ελλάδα στον 21ου αιώνα εκτός από τις παλιές παραδοσιακές συμβατικές απειλές (Τουρκικός επεκτατισμός, Αλβανικός και Σκοπιανός αλυτρωτισμός) έχει να αντιμετωπίσει μια σειρά από σύγχρονες ασύμμετρες απειλές όπως τη λαθρομετανάστευση, την τρομοκρατία, τη διασπορά των πυρηνικών, χημικών και βιολογικών όπλων, τον Ισλαμιστικό, Ακροδεξιό και Ακροαριστερό Εξτρεμισμό, τη Κλιματική Αλλαγή, το οργανωμένο έγκλημα και τις κυβερνο-απειλές. Η έννοια της εθνικής ασφάλειας είναι ευρύτερη εκείνης της εξωτερικής πολιτικής και εθνικής άμυνας. Η ασφάλεια στη σύγχρονη εποχή είναι ένα εξαιρετικά σύνθετο φαινόμενο και ο διαχωρισμός μεταξύ εξωτερικών και εσωτερικών απειλών είναι πλέον αναχρονιστικός. Η αντιμετώπιση των σύνθετων και αλληλένδετων σύγχρονων απειλών απαιτεί τον καλύτερο δυνατό συντονισμό και συνεργασία των επιμέρους εμπλεκομένων κρατικών υπηρεσιών και φορέων. Στην Ελλάδα υπάρχει θεσμικό έλλειμμα στο επίπεδο διαμόρφωσης, σχεδιασμού και υλοποίησης μιας υψηλής στρατηγικής εθνικής ασφάλειας, η οποία θα καθορίζει και θα ιεραρχεί τα εθνικά μας συμφέροντα και τις αντίστοιχες πολιτικές. Παρατηρείται επίσης μια αποσπασματική αντιμετώπιση των θεμάτων στρατηγικού σχεδιασμού και διαχείρισης κρίσεων. Η σύσταση επομένως ενός Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας(ΣΕΑ) εκτιμώ ότι θα ενισχύσει σημαντικά το Ελληνικό κράτος στην κατεύθυνση της προάσπισης και προώθησης των εθνικών συμφερόντων.

ΣΕΑ- Διεθνής Εμπειρία

Η.Π.Α

Το ΣΕΑ ιδρύθηκε στις Η.Π.Α αμέσως μετά των Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ως μια προσπάθεια για την καλύτερη οργάνωση και συντονισμό των εμπλεκομένων κρατικών φορέων και σαν διακηρυγμένο στόχο είχε την αντιμετώπιση της Σοβιετικής απειλής. Με το National Security Act του 1947 ιδρύθηκε το ΣΕΑ και η Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών (CIA). Η σύνθεση του ΣΕΑ ως κυρίαρχου οργάνου λήψης αποφάσεων για θέματα εθνικής ασφάλειας έχει ως εξής: Πρόεδρος, Αντιπρόεδρος, Υπουργός Εξωτερικών, Υπουργός Άμυνας, Αρχηγός του Μεικτού Επιτελείου των Ενόπλων Δυνάμεων, Δ/ντης Εθνικών Πληροφοριών( Director of National Intelligence, νεοσυσταθείς από το 2004 θεσμός που συντονίζει τις 16 διαφορετικές μυστικές υπηρεσίες των Η.Π.Α), Δ/ντης του Εθνικού Γραφείου Καταπολέμησης των Ναρκωτικών, Σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας, Δ/ντης του Γραφείου του Προέδρου( Chief of Staff), Υπουργός Οικονομικών, Υπουργός Δικαιοσύνης, Υπουργός Εσωτερικής Ασφάλειας (Homeland Security), Δ/ντης της CIA, Δ/ντης του Γραφείου Διοίκησης και Προϋπολογισμού, Συνεργάτης του Προέδρου σε Οικονομικά θέματα και Σύμβουλος του Προέδρου για θέματα Εσωτερικής Ασφάλειας. Ο Υπουργός Δικαιοσύνης, ο Υπουργός Εσωτερικής Ασφάλειας, ο Δ/ντης του Γραφείου Διοίκησης και Προϋπολογισμού και ο Δ/ντης της CIA καλούνται να συμμετάσχουν ανάλογα με τα θέματα προς συζήτηση. Η Γραμματεία του ΣΕΑ και ο επικεφαλής της Σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του Λευκού Οίκου.

Ρωσική Ομοσπονδία

Το ΣΕΑ στη Ρωσική Ομοσπονδία έχει το χαρακτήρα του συμβουλευτικού οργάνου του Προέδρου της Ρωσικής Ομοσπονδίας για θέματα εθνικής ασφάλειας. Η επωνυμία του είναι Συμβούλιο Ασφάλειας (ΣΑ) και διαδέχθηκε το 1992 το ΣΑ της ΕΣΣΔ. Προεδρεύων του ΣΑ είναι ο Πρόεδρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας και μέλη του είναι οι υπουργοί και επικεφαλής υπηρεσιών που σχετίζονται με την εθνική ασφάλεια. Δεν υπάρχει θέση Συμβούλου Εθνικής Ασφάλειας αλλά Γραμματέα του ΣΑ. Ο Γραμματέας του ΣΑ συναντιέται και συνεργάζεται σε τακτική βάση ( ad hoc) με τα μέλη του ΣΑ, ενώ ο Πρόεδρος καθορίζει την ατζέντα των επίσημων συναντήσεων του ΣΑ κατόπιν εισηγήσεως του Γραμματέα. Το ΣΑ συνεδριάζει τακτικά τουλάχιστον μια φορά το μήνα καθώς επίσης και σε έκτακτες περιπτώσεις.

Μ.Βρετανία

Το ΣΕΑ στη Μ.Βρετανία θεσπίστηκε ως νέος θεσμός τον Μάιο του 2010, αμέσως μετά την εκλογική νίκη των Συντηρητικών στις Εθνικές Εκλογές του Μαΐου του 2010. Η υλοποίηση αυτού του νέου θεσμού ήταν δέσμευση του προεκλογικού κυβερνητικού προγράμματος των Συντηρητικών. Το ΣΕΑ είναι το κυρίαρχο όργανο λήψης αποφάσεων για θέματα εθνικής ασφάλειας. Η σύνθεση του ΣΕΑ έχει ως εξής: Πρωθυπουργός, Αναπληρωτής Πρωθυπουργός, Υπουργός Εξωτερικών, Υπουργός Άμυνας, Υπουργός Εσωτερικών (Home Secretary), Υπουργός Οικονομικών, Υπουργός Διεθνούς Ανάπτυξης, Υπουργός Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, Υπουργός Επικρατείας και ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Οικονομικών. Ανάλογα με τα θέματα που συζητούνται μπορεί περιστασιακά να κληθούν να συμμετάσχουν ο αντίστοιχος Αρχηγός ΓΕΕΘΑ και οι επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών. Το ΣΕΑ συνεδριάζει σε εβδομαδιαία βάση και προεδρεύει αυτού ο Πρωθυπουργός. Μαζί με την εισαγωγή του νέου αυτού θεσμού θεσπίζεται και θέση Συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας, ο οποίος εκτελεί χρέη Γραμματέα κατά τις συνεδριάσεις του ΣΕΑ και αποτελεί τον κορυφαίο σύμβουλο του Πρωθυπουργού για θέματα εθνικής ασφάλειας.

Γαλλία

Η Λευκή Βίβλος σε θέματα Άμυνας και Εθνικής Ασφάλειας που δημοσιεύθηκε τον Ιούνιο του 2008 αναφέρεται στην αναγκαιότητα σύστασης Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας και Άμυνας( ΣΕΑΑ). Σύμφωνα με αυτό το ντοκουμέντο της Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας το ΣΕΑΑ θα αποτελείται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον Πρωθυπουργό, τον Υπουργό Εξωτερικών και Ευρωπαϊκών Υποθέσεων, τον Υπουργό Εσωτερικών, τον Υπουργό Άμυνας, τον Υπουργό Οικονομίας και τον Υπουργό Οικονομικών. Ανάλογα με τα θέματα προς συζήτηση θα προσκαλούνται και άλλοι συναρμόδιοι υπουργοί. Θα συσταθεί επίσης η Γενική Γραμματεία Άμυνας και Εθνικής Ασφάλειας, η οποία θα υποστηρίζει τη λειτουργία του ΣΕΑΑ. Προβλέπονται ακόμα να συσταθούν το Συμβουλευτικό Συμβούλιο ( Advisory Board) για την Άμυνα και την Εθνική Ασφάλεια, το οποίο θα αποτελείται από ανεξάρτητους τεχνοκράτες και ειδικούς σε θέματα Διεθνώς Σχέσεων, Άμυνας, Στρατηγικής, Εθνικής Ασφάλειας και Πληροφοριών οι οποίοι θα επιλέγονται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Στο Συμβουλευτικό αυτό όργανο θα συμμετέχουν ακόμη και ειδικοί προερχόμενοι από τη Δημόσια Διοίκηση. Επίσης μέσα στα πλαίσια του ΣΕΑΑ προβλέπεται να συσταθεί το Εθνικό Συμβούλιο Πληροφοριών ( National Intelligence Council) το οποίο θα θέτει τους βασικούς προσανατολισμούς για τη δράση των Υπηρεσιών Πληροφοριών.

Ισραήλ

Το ΣΕΑ στο Ισραήλ συστήθηκε το 1999. Η αποστολή του ΣΕΑ είναι να λειτουργεί ως συμβουλευτικό όργανο του Πρωθυπουργού και αποτελεί παράρτημα του Πρωθυπουργικού Γραφείου. Επικεφαλής του ΣΕΑ είναι ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας του Πρωθυπουργού. Αποστολή του ΣΕΑ είναι η προετοιμασία προτάσεων πολιτικής για το Υπουργικό Συμβούλιο(ΥΣ) και τη Κυβερνητική Επιτροπή για την Εθνική Ασφάλεια.(ΚΕΕΑ) Συνεπικουρεί επίσης τον συντονισμό των υπουργείων και των φορέων που εμπλέκονται με θέματα εθνικής ασφάλειας. Προτείνει επίσης τα προς συζήτηση επιμέρους θέματα που αφορούν τον τομέα της εθνικής ασφάλειας στον Πρωθυπουργό πριν τις συνεδριάσεις του ΥΣ και της ΚΕΕΑ. Προετοιμάζει και παρουσιάζει σε ετήσια βάση μια έκθεση που αφορά την εκτίμηση για τη γενική κατάσταση ασφαλείας στη χώρα. Εξετάζει και αξιολογεί το Δόγμα Εθνικής Ασφάλειας του Κράτους του Ισραήλ και προτείνει βελτιώσεις και επικαιροποιήσεις αυτού. Επίσης συντονίζει και λειτουργεί το Εθνικό Κέντρο Διαχείρισης Κρίσεων στο Γραφείο του Πρωθυπουργού. Οι λειτουργίες το ΣΕΑ χωρίζονται σε επιμέρους τομείς ( Τομέας Εξωτερικής Πολιτικής, Τομέας Ασφαλείας, Τομέας Στρατηγικών Θεμάτων, Γραφείο Αντι-Τρομοκρατίας). Υπάρχει επίσης θέση οικονομικού και νομικού συμβούλου μέσα στο πλαίσιο του ΣΕΑ.

Τουρκία

Το ΣΕΑ στην Τουρκία ιδρύθηκε το 1961 στον απόηχο του στρατιωτικού πραξικοπήματος του 1960. Το ΣΕΑ απαρτίζεται από τον Προέδρο της Δημοκρατίας    ( Προεδρεύων) τον Πρωθυπουργό, τον Αναπληρωτή Πρωθυπουργό, τον Υπουργό Άμυνας, τον Υπουργό Εξωτερικών, τον Υπουργό Εσωτερικών, τον Υπουργό Δικαιοσύνης τον Αρχηγό του Γενικού Επιτελείου των Ενόπλων Δυνάμεων και τους Αρχηγούς του ΓΕΣ, ΓΕΝ και ΓΕΑ, καθώς επίσης και τον Αρχηγό της Πολιτοφυλακής. Σε περίπτωση απουσίας του Προέδρου της Δημοκρατίας, ο Πρωθυπουργός προεδρεύει του ΣΕΑ. Ανάλογα με τα προς συζήτηση θέματα της ημερήσιας διάταξης μπορούν να προσκληθούν και άλλοι υπουργοί και επικεφαλής υπηρεσιών που εμπλέκονται σε θέματα εθνικής ασφάλειας. Το ΣΕΑ εισηγείται στο Υπουργικό Συμβούλιο τις θέσεις του που αφορούν τη διαμόρφωση της Πολιτικής Εθνικής Ασφάλειας. Η πολιτική αυτή εκφράζεται μέσα από την Έκθεση της «Πολιτικής Εθνικής Ασφάλειας» γνωστής και ως Κόκκινης Βίβλου.

Πρόταση για Ελληνικό ΣΕΑ

Η πρότασή μου για την εισαγωγή του θεσμού του ΣΕΑ στην Ελλάδα προβλέπει την ίδρυση ενός Γραφείου ή Γραμματείας το οποίο θα λειτουργεί ως συμβουλευτικό όργανο του Πρωθυπουργού. Επικεφαλής του Γραφείου αυτού ή της Γραμματείας θα είναι ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας, ο οποίος θα αναφέρεται στον Πρωθυπουργό. Το Γραφείο ή Γραμματεία του ΣΕΑ θα στελεχωθεί με ειδικούς επιστήμονες και τεχνοκράτες σε θέματα Διεθνών Σχέσεων, Στρατηγικής, Εθνικής Ασφάλειας και Πληροφοριών, καθώς επίσης και με αποσπασμένους υψηλόβαθμους κρατικούς αξιωματούχους υπηρεσιών που εμπλέκονται σε θέματα εθνικής ασφάλειας. Το Γραφείο ή Γραμματεία του ΣΕΑ για την αποτελεσματικότερη λειτουργία του θα πρέπει να αποτελείται από επιμέρους τομείς. Ενδεικτικά θα μπορούσαν να αναφερθούν οι τομείς εξωτερικής πολιτικής, εξωτερικής και εσωτερικής ασφάλειας, στρατηγικής, πληροφοριών και διαχείρισης κρίσεων.

Το ΣΕΑ όταν θα συνέρχεται σε σώμα θα λειτουργεί ως όργανο λήψης αποφάσεων και θα πρέπει να συνεδριάζει σε μηνιαία βάση (και εκτάκτως όταν το επιβάλλουν οι περιστάσεις) με Προεδρεύοντα τον Πρωθυπουργό και τη συμμετοχή συναρμόδιων υπουργών καθώς επίσης και κορυφαίων κρατικών αξιωματούχων υπηρεσιών και φορέων που εμπλέκονται σε θέματα εθνικής ασφάλειας.

Πιο συγκεκριμένα η προτεινόμενη σύνθεση του ΣΕΑ έχει ως εξής:

Τακτικά μέλη με δικαίωμα ψήφου: Πρωθυπουργός, Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης, Υπουργός Εξωτερικών, Υπουργός Εθνικής Άμυνας, Υπουργός Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης, Αναπληρωτής Υπουργός Δημοσίας Τάξεως και Προστασίας του Πολίτη, Υπουργός Οικονομικών, Υπουργός Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Υπουργός Οικονομίας, Υποδομών, Ναυτιλίας και Τουρισμού.

Τακτικά μέλη χωρίς δικαίωμα ψήφου: Διοικητής της ΕΥΠ, Αρχηγός ΓΕΕΘΑ, Αρχηγός της Αστυνομίας, Αρχηγός του Λιμενικού Σώματος, Αρχηγός Πυροσβεστικού Σώματος, Διοικητής της Αντιτρομοκρατικής Υπηρεσίας, Γενικός Γραμματέας Πολιτικής Προστασίας και ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας.

Συμπερασματικά θεωρώ ότι προκειμένου η Ελλάδα να αντιμετωπίσει επαρκώς τις προκλήσεις και απειλές της εξαιρετικά επικίνδυνης εποχής την οποία διανύουμε θα πρέπει να δημιουργήσει το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο που θα επιτρέψει τη χάραξη και υλοποίηση μιας στρατηγικής εθνικής ασφάλειας με τη βέλτιστη αξιοποίηση όλων των συντελεστών εθνικής ισχύος. Η σύσταση και λειτουργία του ΣΕΑ εκτιμώ ότι θα συμβάλλει αποφασιστικά προς τη κατεύθυνση αυτή.