Ελληνικά
Γράφει η Εύη Μαυρογιάννη, Φοιτήτρια Τμήματος Διεθνών,Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών Παντείου Πανεπιστημίου
Η κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού Su-24 από τουρκικά F-16 στις 24 Νοεμβρίου 2015 αποτελεί ένα γεγονός που απασχόλησε και συνεχίζει να απασχολεί ιδιαίτερα τα παγκόσμια ΜΜΕ ,τόσο λόγω του «ψυχροπολεμικού» χαρακτήρα του-καθώς πρόκειται για το πρώτο θερμό επεισόδιο μεταξύ χώρας του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας τα τελευταία 60 χρόνια, όσο και λόγω του ευρύτερου πλαισίου, αυτού του συριακού εμφυλίου με φόντο την τρομοκρατία του ISIS.
Τα ερωτήματα που εγείρονται όσον αφορά στο τι πρόκειται να συμβεί από εδώ και στο εξής είναι πολλά και αναπόφευκτα .Το θερμό αυτό επεισόδιο μεταξύ δύο εκ των σημαντικότερων χωρών σε μια ζώνη που ούτως ή άλλως αποσταθεροποιείται αλλάζει τώρα εντελώς τα δεδομένα και καθιστά την κατάσταση πιο κρίσιμη από ποτέ.
Πολλές είναι οι ερμηνείες σχετικά με το τι κρύβεται πίσω από την τουρκική αυτή ενέργεια. Ενδεχομένως, αρχικά, να πρόκειται για ένα έμμεσο όμως σαφές μήνυμα προς τη Ρωσία και τους συμμάχους της Άγκυρας στο ΝΑΤΟ πως η Τουρκία δεν αποδέχεται τις συζητήσεις περί μεταβατικού ρόλου του Σύριου Προέδρου Μπασάρ αλ’Ασάντ ή γενικότερα κάποιου προερχόμενου από το καθεστώς του για την επίλυση της κρίσης. Η κατάσταση, ακόμη, ίσως να υποδηλώνει την θέληση της Τουρκίας να νομιμοποιήσει την επιβολή της ζώνης απαγόρευσης πτήσεων στην περιοχή έτσι ώστε να υπάρχει μια ουδέτερη ζώνη στα κοινά σύνορα Συρίας-Τουρκίας. Αξίζει σε αυτό το σημείο, να αναφερθεί το ζήτημα των Τουρκμένων στη Συρία, μιας τουρκικής προέλευσης εθνοτική ομάδα, υποστηριζόμενη από την Άγκυρα, που έχει γίνει στόχος ρωσικών βομβαρδισμών καθώς ήταν μία από τις πρώτες ομάδες που στράφηκαν εναντίον του υποστηριζόμενου από τη Μόσχα Σύριου Προέδρου, Μπασάρ αλ’Ασάντ.
Σε κάθε περίπτωση, υπενθυμίζεται πως ο εναέριος χώρος της περιοχής είναι ένας από τους πλέον συνωστισμένους με 12 κράτη να επιχειρούν σε αυτόν. Τέτοιου είδους επικίνδυνα περιστατικά ήταν μάλλον αναμενόμενο ότι θα συμβούν, λαμβάνοντας υπόψη τις καταρρίψεις συριακών αεροσκαφών από αντίστοιχα τουρκικά καθώς επίσης και την κατάρριψη του τουρκικού μαχητικού που είχε εισέλθει στον εναέριο χώρο της Συρίας το 2012.
Στο παρελθόν, η Τουρκία είχε διαμαρτυρηθεί επανειλημμένα για τις παραβιάσεις του εναέριου χώρου της από ρωσικά μαχητικά. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, λοιπόν, ο Βλαντιμίρ Πούτιν ενδέχεται να «δοκιμάζει» τους Τούρκους, λόγω της συμμαχίας του με το σιιτικό Ιράν και τους συμμάχους του στη Βηρυτό και την Δαμασκό που ανταγωνίζονται μέχρι σήμερα την σουνιτική Τουρκία για την πρωτοκαθεδρία.
Επιπρόσθετα, ο Πούτιν ίσως να «δοκιμάζει» και την αντοχή του ίδιου το ΝΑΤΟ και φυσικά του Άρθρου 5 του Βόρειο-Ατλαντικού Συμφώνου. Ας μην ξεχνάμε πως ο Ταγίπ Ερντογάν θεωρείται παρορμητικός ηγέτης έχοντας αποξενώσει στο παρελθόν πολλούς συμμάχους του εξαιτίας των απολυταρχικών του τάσεων και της ροπής του προς τον ισλαμισμό.
Η αντίδραση της Μόσχας, πάντως, στην κατάρριψη του μαχητικού της ήταν εξ αρχής σκληρή και έντονη με τον Πούτιν να καταγγέλλει για πρώτη φορά ανοιχτά την Τουρκία ως συνεργό των τρομοκρατών. Παρόλα αυτά, μέχρι στιγμής τουλάχιστον, δεν θα υπάρξουν στρατιωτικά αντίποινα από την πλευρά της Ρωσίας. Οι οικονομικές σχέσεις των δύο χωρών, ωστόσο, είναι σχεδόν βέβαιο πως θα κλονιστούν αρκετά.
Όπως ήταν αναμενόμενο η Ρωσία πάγωσε τις διαδικασίες σε μια σειρά επενδυτικών και εμπορικών project με την Τουρκία και σύμφωνα με τον Ρώσο Υπουργό Οικονομικής Ανάπτυξης, Αλεξέι Ουλιουκάεφ, αυτή είναι μόνο η αρχή.
Ο τουριστικός τομέας, πρώτος απ’όλους, φαίνεται να απειλείται σοβαρά αφού το ίδιο το Υπουργείο Εξωτερικών της Ρωσίας αποτρέπει με δηλώσεις και συνεχή δημοσιεύματα τους Ρώσους να επισκέπτονται την Τουρκία, υπογραμμίζοντας πως πρόκειται για περιοχή στην οποία υπάρχει συνεχώς αυξανόμενη τρομοκρατική απειλή. Η κρισιμότητα της κατάστασης μπορεί να διαγνωστεί εύκολα αρκεί να αναλογιστούμε πως, πέρυσι μόνο,4,5 εκατομμύρια Ρώσοι επέλεξαν ως τουριστικό προορισμό την Τουρκία και η συμβολή τους στη χώρα ανήλθε στα 4 δισεκατομμύρια δολάρια, δηλαδή στο 12% του συνόλου των εσόδων της τουρκικής τουριστικής βιομηχανίας.
Ακόμη ένας απειλούμενος τομέας με τεράστια οικονομική σημασία για τις δύο χώρες είναι ο ενεργειακός. Το ισχυρότερο διαπραγματευτικό χαρτί της Ρωσίας είναι το φυσικό της αέριο από το οποίο η Τουρκία εξαρτάται μέχρι σήμερα κατά 60%.Το 2014,η Άγκυρα αγόρασε 28-30 δις. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου από την Μόσχα. Την ίδια στιγμή, όμως που η έλλειψη ρωσικού φυσικού αερίου σημαίνει για την Τουρκία κίνδυνο για οικονομική καταστροφή λόγω των στενών της περιθωρίων για αύξηση της εισαγωγής φυσικού αερίου από άλλες πηγές. Η Ρωσία από την δική της πλευρά, χάνει δυνητικά έναν μεγάλο αγοραστή και συνεπώς μεγάλα έσοδα από τις ενεργειακές αυτές συναλλαγές.
Στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας τώρα, η Τουρκία απειλεί να σταματήσει την κατασκευή του πυρηνικού σταθμού Ακούγιου που θα κτιζόταν μέχρι το 2020 και θα πρόσφερε στη Ρωσία περισσότερα από 20 δισεκατομμύρια δολάρια. Μελετώντας, όμως, πιο προσεκτικά την κατάσταση, παρατηρούμε πως ο συγκεκριμένος πυρηνικός σταθμός είναι στην πραγματικότητα πολύ πιο σημαντικός για την Τουρκία, αφού θα της παρείχε την φθηνότερη ηλεκτρική ενέργεια. Η ακύρωση, λοιπόν, της κατασκευής του πυρηνικού σταθμού σε αυτή την χρονική περίοδο είναι λάθος κίνηση αφού θα σημάνει άμεσα την ανάγκη για δαπάνη περισσότερων χρημάτων στον τομέα του φυσικού αερίου και τελικά θα οδηγήσει σε πολύ ακριβότερες τιμές ηλεκτρικής ενέργειας.
Ο τομέας των μετάλλων προσφέρεται, επίσης, για ρωσικά αντίποινα, καθώς ο ρωσικός σίδηρος και το ατσάλι αντιπροσωπεύουν το 15% των τουρκικών εισαγωγών συνολικά, ενώ το ρωσικό αλουμίνιο το 30%.Στον τομέα του εμπορίου, εναλλακτικά, η Ρωσία θα μπορούσε να μειώσει τις εξαγωγές δημητριακών .Ενδεικτικά, το περσινό έτος η Ρωσία παρείχε το 70% των τουρκικών εισαγωγών σιταριού. Από την άλλη πλευρά, όμως, θα μπορούσαν να απαγορευτούν οι εισαγωγές τουρκικών τροφίμων στη Μόσχα και αυτό θα αποτελούσε σοβαρό πλήγμα καθώς η ρωσική αγορά καταναλώνει το 40% των τουρκικών εξαγωγών φρούτων και λαχανικών.
Όσον αφορά στον στρατιωτικό τομέα, δεν αποκλείεται ένα αντίστοιχο περιστατικό στο μέλλον ,καθώς η Ρωσία ενισχύει τις στρατιωτικές δυνάμεις της στην περιοχή με σαφείς εντολές από τον ίδιο τον Πρόεδρο Πούτιν αντιμετώπισης οποιασδήποτε απειλής για την ασφάλεια των ρωσικών δυνάμεων. Τέλος, θεωρείται πλέον πολύ πιθανό να στοχοποιηθούν οι στηριζόμενες από την Τουρκία οργανώσεις και παρατάξεις που δραστηριοποιούνται στη Συρία και ενδεχομένως να υποστηριχθούν και αντίπαλοι της τουρκικής κυβέρνησης, όπως οι Κούρδοι.