Περί ISIS παραλειπόμενα…

Γράφει ο Ειδικός Συνεργάτης

Υπάρχει ένα μυθιστόρημα του Τενεσί Ουίλιαμς… Ο τίτλος του είναι «Ξαφνικά πέρυσι το καλοκαίρι». Γυρίστηκε και σε ταινία με εξαιρετικές ερμηνείες από την Ελίζαμπεθ Τέιλορ και τον Μοντγκόμερυ Κλιφτ. Η υπόθεση αναφέρεται στο οιδιπόδειο σύμπλεγμα ανάμεσα σε μια μητέρα και στον γιό της. Ο γιός χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερες σεξουαλικές προτιμήσεις, τις οποίες η μητέρα του επιλέγει να αγνοεί συνειδητά. Μέχρι που σ΄ ένα καλοκαιρινό ταξίδι αυτές αποκαλύπτονται με τραγικές συνέπειες.

Κάπως έτσι λοιπόν, ξαφνικά πέρυσι (2014) το καλοκαίρι μας προέκυψε το ISIS… Ένα κίνημα, με ιδιαίτερες ιδεολογικές προτιμήσεις, τις οποίες όμως πληθώρα χωρών επέλεξαν να αγνοήσουν. Και αυτό γιατί το ISIS εξυπηρετούσε τον σχεδιασμό τους για ένα γενικευμένο ξεκαθάρισμα λογαριασμών στην Μέση Ανατολή.

Κατ’ αρχήν οι ΗΠΑ. Οι Αμερικανοί λοιπόν δεν μπόρεσαν με τίποτα να συγχωρήσουν τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν στο Ιράκ. Έχοντας πλάσει εδώ και δεκαετίες ένα ασαφές ιδεολόγημα για την καλή Αμερική που «εξάγει» δημοκρατία και ελευθερία στον κόσμο, συγκλονίστηκαν, όταν άρχισαν να επιστρέφουν πίσω στην πατρίδα, οι ακρωτηριασμένοι και παραμορφωμένοι από τα εγκαύματα στρατιωτικοί. Περίμεναν ότι οι Ιρακινοί θα ήταν ευγνώμονες για την απελευθέρωσή τους από την τυραννία του Σαντάμ, αλλά αντιθέτως διαπίστωσαν ότι σύσσωμος ο σουνιτικός πληθυσμός κράτησε απόλυτα εχθρική στάση. Επίσης η απαθής στάση και του σιιτικού πληθυσμού ήταν άλλο ένα στοιχείο που σόκαρε. Αδίκως όμως, διότι οι Αμερικανοί έπρεπε να θυμούνται ότι το 1992 τους είχαν παρατήσει στο έλεος του Σαντάμ, αφού τους είχαν ξεσηκώσει, με αποτέλεσμα να υποστούν ανελέητη καταστολή. Τελικά αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν από το Ιράκ, έχοντας καταβάλει ένα δυσθεώρητο τίμημα σε απώλειες.

Το ISIS είναι η εκδίκηση της Αμερικής προς τους «αχάριστους» κατοίκους της Μέσης Ανατολής, που δεν τους δέχθηκαν σαν ελευθερωτές. Γιατί το ISIS το υπέθαλψαν οι αμερικανοί. Δεν μιλάω μόνο για τις φωτογραφίες του ΜcCain με τον μετέπειτα «χαλίφη» Μπαγκντάντι.

Αναφέρομαι στο γεγονός ότι ενώ ελήφθη μέριμνα για την εξαφάνιση του σανταμικού καθεστώτος, έρχονται στο φως πληροφορίες για την ύπαρξη σανταμικών στρατηγών στις τάξεις του. Πολύ περίεργη εξέλιξη, την στιγμή που για άλλα στελέχη του Σαντάμ, όπως επί παραδείγματι για τον μετριοπαθέστατο και χριστιανό στο θρήσκευμα Tariq Aziz εξαντλήθηκε η αυστηρότητα.

Επιπλέον, τα άτομα αυτά είχαν εκπαιδευθεί, αλλά πολύ περισσότερο φρονηματιστεί και καθοδηγηθεί καταλλήλως, γι’ αυτό και εμφάνισαν αμέσως χαρακτηριστικά τακτικού στρατού και όχι ανταρτικού κινήματος. Αυτές οι διαδικασίες για να συντελεστούν και ολοκληρωθούν απαιτούν χρόνο, χρήμα, κόπο, κεντρικό σχεδιασμό και προπαντός ασφαλείς τοποθεσίες όπου μπορούν να διεξαχθούν. Η ξαφνική εμφάνιση και η σαρωτική επιτυχία του ISIS σε αυτό το συμπέρασμα οδηγούν.

Τώρα σε ότι αφορά στα δύο κράτη του κόλπου, Σαουδική Αραβία και Κατάρ, αυτά πολύ απλά αποτελούν πειθήνιους υποτακτικούς των ΗΠΑ στην περιοχή, και ανέλαβαν να χρηματοδοτήσουν τα αμερικανικά σχέδια, δεδομένου ότι οι Αμερικανοί χρησιμοποίησαν το ISIS σαν έναν υποκατάστατο του δικού τους, στρατού μισθοφόρων. Δευτερευόντως βέβαια ας μην παραβλέπουμε και το τυφλό θρησκευτικό μίσος που τρέφουν τα δύο αυτά κράτη προς τον σιιτισμό, μίσος με σαφείς πολιτικές προεκτάσεις αφού ο σιιτισμός, μαζί με την επιρροή του κυριότερου σιιτικού κράτους, του Ιράν αποτελούν θανάσιμο κίνδυνο για την ύπαρξη τους. Όλα τα κοιτάσματα της Σαουδικής Αραβίας βρίσκονται σε περιοχή που κατοικείται από σιίτες, μην ξεχνάμε δε την στρατιωτική επέμβαση των σαουδαράβων στο Bahrain, για να καταπνιγεί στρατιωτικά η εξέγερση των ντόπιων σιιτών (55% του πληθυσμού). Και το Bahrain δεν είναι μακριά από το Κατάρ…

Για την Τουρκία, δεν θα πω πολλά. Θ’ αναφερθώ γενικότερα σε αυτήν σε άλλο άρθρο. Απλά θα πω ότι προσωπικά μου δίνει την εντύπωση ότι ενεπλάκη στην συριακή κρίση από καθαρή παράκρουση… Χωρίς σαφείς λόγους… Εκτός αν πραγματικά κάποιοι ονειρεύονταν την ανασύσταση του οθωμανικού κράτους, και αποφάσισαν να κάνουν την αρχή προσαρτώντας εδάφη της Συρίας. Γι’ αυτό έκανα λόγο για παράκρουση…

Και τελευταίο άφησα το Ισραήλ. Το οποίο φυσικά δεν συγχώρησε ποτέ στην Συρία το σοκ του 2006… Και το οποίο φυσικά είναι άμεσα ευνοημένο από το «μάτωμα» της Χεζμπολάχ… Ως παλιός όμως και πολύπειρος παίκτης, κυρίαρχος του παιχνιδιού στην Μ Ανατολή, αντιλαμβάνεται ότι η κατάσταση αυτή δεν μπορεί να συνεχιστεί επ’ άπειρον, γιατί τότε τα πλεονεκτήματα θα εξανεμισθούν. Χαρακτηριστική η στάση του έναντι του πραξικοπήματος στην Αίγυπτο. Είναι αλλιώς να έχεις την φωτιά στην αυλή του γείτονα, και αλλιώς να σχεδιάζεις επί χάρτου στο Martha’s Vineyard…

Πλην όμως κανείς εκ των υποστηρικτών δεν έλαβε υπόψιν μια παράμετρο. Ότι το ISIS κάτι εκφράζει… Ας πάμε πίσω στην ιστορία για να δικαιολογήσουμε αυτό τον συλλογισμό.
Όταν στις αρχές του 7ου αιώνα εμφανίστηκε το Ισλάμ ως θρησκευτικο-πολιτικό σύστημα, εξέφρασε την ανάγκη των γηγενών πληθυσμών της Αραβίας, και των γύρω περιοχών για θρησκευτική και πολιτική αυτονόμηση από τους κυρίαρχους μέχρι την εποχή εκείνη κρατικούς σχηματισμούς, το Ρωμαϊκό κράτος, και την Περσική Αυτοκρατορία. Επί αιώνες οι ντόπιοι Άραβες ήταν μάρτυρες της σύγκρουσης αυτών των δύο γιγάντων. Επί αιώνες καλλιεργούσαν τα χωράφια τους, έβοσκαν τα κοπάδια τους, πλήρωναν τους φόρους τους, συντασσόμενοι ενίοτε στα πεδία των μαχών με έναν από τους δύο αντιπάλους (πχ οι πιστοί σύμμαχοι των βυζαντινών, οι Γασσανίδες). Μέχρι που κάποια μέρα βρέθηκε ένας Μωάμεθ να εισαγάγει μια νέα πολιτική και θρησκευτική θεωρία. Το αποτέλεσμα είναι γνωστό…

Τηρουμένων των αναλογιών, το ISIS εκφράζει κάτι αντίστοιχο. Την αγανάκτηση των σουνιτικών πληθυσμών και την εξέγερσή τους προς την τυραννία των δυτικών. Οι οποίοι ήδη προτού καταρρεύσει το οθωμανικό κράτος είχαν με την εμπορική, πολιτιστική και λοιπή διείσδυσή τους προκαλέσει τα ήθη, τα έθιμα, αλλά και τα εμπορικά συμφέροντα των ντόπιων αράβων. Και φυσικά, το αποκορύφωμα ήρθε με την περιβόητη συμφωνία Sykes-Pikot, ένα μνημείο δυτικής αναλγησίας κατά το οποίο κράτη στήθηκαν από το πουθενά, σύνορα χαράχθηκαν χαράσσοντας ευθείες γραμμές μες την έρημο, χωρίς τον παραμικρό σεβασμό στην τοπική ιστορική συνέχεια, τα βιώματα ή τους πόθους των ντόπιων αράβων.

Το αποτέλεσμα, είναι αυτό που ζούμε σήμερα. Πάλι οι δυτικοί, και εν προκειμένω οι Αμερικανοί αγνόησαν τα πάντα επιδιώκοντας την εξυπηρέτηση των συμφερόντων τους. Δεν σκέφθηκαν ότι ενδεχομένως για τον μέσο σουνίτη ο Σαντάμ Χουσεΐν να ήταν ήρωας. Ο ηγέτης εκείνος που του εξασφάλιζε μια άνετη αξιοπρεπή ζωή. Πολύ περισσότερο που οι σουνίτες είχαν συνηθίσει, για πάνω από χίλια χρόνια να έχουν το «πάνω χέρι».
Τα ίδια ισχύουν για την Αίγυπτο και την μουσουλμανική αδελφότητα, για την Τυνησία, για την Λιβύη, ακόμα και για την ίδια την Τουρκία. Δεν είναι απλά έκρηξη ισλαμισμού. Είναι έκρηξη αντιδυτικισμού. Το καθεστώς Μουμπάρακ, το Καθεστώς Άσαντ, ακόμη και το κεμαλικό, αντιμετωπίστηκαν ως προσπάθεια επιβολής του δυτικού τρόπου ζωής, και όχι απλά ως ντόπιοι τύραννοι και καταπιεστές. Έχει μεγάλη σημασία αυτή η παρατήρηση.

Το πραγματικό λοιπόν πρόβλημα είναι αυτό. Ότι το ISIS εκφράζει τον αλυτρωτισμό και την «εθνική» πολιτική και θρησκευτική αυτοσυνείδηση των σουνιτών. Γι’ αυτό οι βάσεις του είναι πολύ βαθιές στον ντόπιο πληθυσμό. Εάν δεν βρεθεί μια αξιόπιστη λύση, το ISIS και να καταπνιγεί την δεδομένη χρονική στιγμή, θα συνεχίσει να υφίσταται σαν ιδέα στο μυαλό των σουνιτών. Η παγίδευση ετερόκλητων πληθυσμών μέσα σε κράτη με ασαφείς καταστάσεις, εθνοτικές, θρησκευτικές και πολιτικές σε τίποτα δεν θα οδηγήσει. Ας ελπίσουμε ότι μετά και το σοκ της Ρωσικής στρατιωτικής επιχείρησης, η οποία κατά την άποψή μου είναι απόλυτα δικαιολογημένη, οι δυτικοί θα βοηθήσουν να υπάρξει ένας επανασχεδιασμός βιώσιμος και αποτελεσματικός, ιστάμενοι πραγματικά στο ύψος των περιστάσεων, και αφήνοντας πίσω τις «αυτοκρατορικές» πρακτικές των προγόνων τους. Η Θεωρία του Χάους μπορεί, με δεδομένη την ύπαρξη και άλλων παικτών, πέραν των δυτικών, στο παγκόσμιο παίγνιο, να αποβεί μοιραία για αυτούς που αποφάσισαν να την χρησιμοποιήσουν για να πετύχουν τους σκοπούς τους.

Σε κάθε περίπτωση η Μέση Ανατολή είναι ένας πλούσιος τόπος, με αστείρευτες πλουτοπαραγωγικές πηγές, σταυροδρόμι πολιτισμών και εμπορικών δρόμων από χιλιετίες, ο οποίος είναι προς το συμφέρον όλων να ειρηνεύει και να ευημερεί, και όλοι ντόπιοι και ξένοι να προσπορίζονται οφέλη. Αρκεί να γίνει μια δίκαιη μοιρασιά, και να μην προσπαθούν κάποιοι να καρπωθούν τα πάντα, σπέρνοντας τον όλεθρο αδιακρίτως.