Ελληνικά
Γράφει ο Δρ. Παναγιώτης Σφαέλος, Αντιπρόεδρος Δ.Σ. & Δ/ντης Ερευνών ΚΕΔΙΣΑ
Σήμερα 7 Απριλίου 2024 συμπληρώνονται έξι μήνες από την έναρξη ενός από τους πιο αιματηρούς πολέμους στην Ιστορία της Μέσης Ανατολής με θύματα δεκάδες χιλιάδες Παλαιστίνιους αμάχους στη Λωρίδα της Γάζας. Ο πόλεμος ξεκίνησε μετά την αιφνιδιαστική πολύνεκρη τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023. Οι μαχητές της Χαμάς εκτόξευσαν ρουκέτες στο Ισραήλ και εισέβαλαν σε πόλεις και κωμοπόλεις του νότιου Ισραήλ πέρα από τα σύνορα της Λωρίδας της Γάζας, σκοτώνοντας περισσότερους από 1.300 Ισραηλινούς, τραυματίζοντας 3.300 ανθρώπους και κρατώντας εκατοντάδες ομήρους. Ήταν μια άνευ προηγουμένου τρομοκρατική επίθεση στο έδαφος του Ισραήλ. Το Ισραήλ ξεκίνησε άμεσα μια επιχείρηση αντεκδίκησης κηρύσσοντας επισήμως πόλεμο κατά της Χαμάς, επιδιώκοντας την πλήρη πολιορκία της Γάζας.
Έκτοτε, οι δύο πλευρές ανταλλάσσουν καθημερινά ρουκέτες ενώ το Ισραήλ διέταξε περισσότερους από ένα εκατομμύριο Παλαιστινίους στην βόρεια Γάζα να απομακρυνθούν πριν από τη χερσαία εισβολή που ξεκίνησε στις 28 Οκτωβρίου 2023. Οι ισραηλινές δυνάμεις έχουν περικυκλώσει την πόλη της Γάζας, αποκόπτοντάς την από τη νότια Γάζα και στριμώχνοντας τη Χαμάς στις υπόγειες στοές. Εκατοντάδες χιλιάδες άμαχοι παραμένουν στην πόλη. Σύμφωνα με υγειονομικούς αξιωματούχους της Γάζας, ο πόλεμος έχει προκαλέσει το θάνατο περισσότερων από 30.000 Παλαιστινίων, μεταξύ των οποίων περισσότερα από 10.000 παιδιά. Η περιοχή έχει ελλείψεις σε νερό, καύσιμα και προμήθειες, καθώς το Ισραήλ έχει περιορίσει την ποσότητα της βοήθειας που μπορεί να εισέλθει. Ο εκτοπισμός εκατομμυρίων Παλαιστινίων αποτελεί δίλημμα και για την Αίγυπτο και την Ιορδανία, οι οποίες έχουν απορροφήσει εκατοντάδες χιλιάδες Παλαιστινίους στο παρελθόν, αλλά δεν δέχτηκαν Παλαιστινίους κατά τη διάρκεια του τωρινού πολέμου. Φοβούνται ότι οι κάτοικοι της Γάζας, πολλοί από τους οποίους είχαν ήδη εκτοπιστεί από αλλού στο Ισραήλ, δεν θα τους επιτραπεί να επιστρέψουν μόλις φύγουν. Η Αίγυπτος φοβάται επίσης ότι μαχητές της Χαμάς θα μπορούσαν να εισέλθουν στην Αίγυπτο και να πυροδοτήσουν νέο πόλεμο στο Σινά εξαπολύοντας επιθέσεις στο Ισραήλ ή αποσταθεροποιώντας το καθεστώς Σίσι υποστηρίζοντας τους Αδελφούς Μουσουλμάνους. Μέχρι στιγμής, οι διαπραγματεύσεις είχαν ως αποτέλεσμα μόνο 1.100 άτομα να βγουν από τη Γάζα μέσω του συνοριακού περάσματος της Ράφα προς την Αίγυπτο. Οι υπόλοιποι 1,5 εκατομμύριο εκτοπισμένοι κάτοικοι της Γάζας δεν έχουν πού να πάνε και αντιμετωπίζουν όλο και πιο δύσκολες συνθήκες διαβίωσης και κινδύνους για την ασφάλεια τους.
Μετά τη κατάκτηση του μεγαλύτερου μέρους της Γάζας σε μια σκληρή επίθεση, οι ισραηλινές χερσαίες δυνάμεις βρίσκονται σε αναμονή που χαρακτηρίζεται από μικρές τακτικές επιχειρήσεις και αβεβαιότητα σχετικά με το αν ο στρατός θα προελάσει στην Ράφα, το τελευταίο σημαντικό προπύργιο της Χαμάς. Ο Νετανιάχου έχει επανειλημμένα υποσχεθεί να εισβάλει στη Ράφα, αλλά αντιμετωπίζει ευρεία διεθνή αντίδραση, λόγω των εκατοντάδων χιλιάδων εκτοπισμένων Παλαιστινίων που έχουν βρει καταφύγιο εκεί. Ο Νετανιάχου ισχυρίζεται ότι έχει ένα σχέδιο για την εκκένωση των αμάχων, αλλά δεν είναι σαφές εάν είναι έτοιμο ή αν θα ικανοποιήσει την διεθνή κοινότητα. Ακόμα κι αν το Ισραήλ εισβάλει στη Ράφα, δεν υπάρχει καμία εγγύηση μακροπρόθεσμης επιτυχίας της επιχείρησης. Αν και η Χαμάς φαίνεται να έχει υποστεί βαριές απώλειες, οι δυνάμεις της κατάφεραν να ανασυνταχθούν σε περιοχές που εγκαταλείφθηκαν από το Ισραήλ.
Ο Νετανιάχου έχει παρουσιάσει ένα ασαφές ειρηνευτικό σχέδιο που προβλέπει τον πλήρη ισραηλινό έλεγχο της περιοχής, με τους τοπικούς Παλαιστινίους στη Γάζα να διαχειρίζονται τις υποθέσεις τους αλλά χωρίς κρατική οντότητα. Αυτά τα σχέδια, όμως, έρχονται σε σύγκρουση με σχέδια που προωθούνται από τις ΗΠΑ αλλά και τους Παλαιστινίους. Οι ΗΠΑ έχουν ζητήσει την επιστροφή της διεθνώς αναγνωρισμένης Παλαιστινιακής Αρχής, την οποία η Χαμάς εκδίωξε από τη Γάζα το 2007, και νέες προσπάθειες για τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους στη Δυτική Όχθη και τη Γάζα. Η Παλαιστινιακή Αρχή, που εδρεύει στην Δυτική Όχθη, διόρισε πρόσφατα νέο πρωθυπουργό για να ανταποκριθεί στις αμερικανικές εκκλήσεις για μεταρρυθμίσεις.
Την ίδια στιγμή, το Ισραήλ δεν κατάφερε να σταματήσει τις καθημερινές επιθέσεις που αντιμετωπίζει στο βόρειο μέτωπό του από την Χεζμπολάχ του Λιβάνου. Σε αντίθεση με τη Χαμάς, το πολύ μεγαλύτερο οπλοστάσιο της Χεζμπολάχ παραμένει άθικτο. Οι εντάσεις στην περιοχή απειλούν να παρασύρουν και το Ιράν κατά του Ισραήλ, ειδικά μετά από την αεροπορική επιδρομή του Ισραήλ στο προξενείο του Ιράν στη Δαμασκό την 1η Απριλίου που είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο επτά αξιωματικών των “Φρουρών της Επανάστασης” μεταξύ των οποίων δύο ταξίαρχων. Το Ιράν υποστηρίζει σθεναρά την Χαμάς και την Χεζμπολάχ και έχει ανοικτούς λογαριασμούς με το Ισραήλ και τις ΗΠΑ.
Προβλήματα αντιμετωπίζει το Ισραήλ και από τις επιθέσεις των Χούθι της Υεμένης, οι οποίοι θεωρούνται υπερασπιστές της παλαιστινιακής υπόθεσης κατά του Ισραήλ και επιτίθενται σε πλοία δυτικών συμφερόντων. Από τα μέσα Νοεμβρίου, οι αντάρτες Χούθι επιτίθενται σε εμπορικά πλοία στην Ερυθρά Θάλασσα με αποτέλεσμα να έχουν κλείσει την εμπορική διαδρομή για τα περισσότερα πλοία μεταφοράς εμπορευμάτων επηρεάζοντας το 10 με 15 τοις εκατό του παγκόσμιου εμπορίου.
Κάνοντας έναν απολογισμό, έξι μήνες μετά την έναρξη του πολέμου, το Ισραήλ βρίσκεται εγκλωβισμένο στη Γάζα, διαιρεμένο στο εσωτερικό του με σφοδρές λαϊκές αντιδράσεις κατά του Νετανιάχου, απομονωμένο διεθνώς και όλο και περισσότερο σε αντίθεση με τις ΗΠΑ και την κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν. Το Ισραήλ ισχυρίζεται ότι σκότωσε περίπου 13.000 μαχητές της Χαμάς και διέλυσε τις στρατιωτικές δυνατότητες της ομάδας στο μεγαλύτερο μέρος της Γάζας. Ωστόσο, παρά την σκληρή στρατιωτική επίθεση του Ισραήλ, η Χαμάς εξακολουθεί να λειτουργεί, αν και σημαντικά αποδυναμωμένη. Η Χαμάς εξακολουθεί να είναι άθικτη στη Ράφα και οι μαχητές της έχουν ανασυνταχθεί σε περιοχές όπου το Ισραήλ είχε προηγουμένως πετύχει νικηφόρες μάχες. Η επίθεση έχει ωθήσει τη Γάζα σε ανθρωπιστική κρίση, εκτοπίζοντας περισσότερο από το 80% του πληθυσμού και αφήνοντας πάνω από 1 εκατομμύριο ανθρώπους σε συνθήκες πείνας και ανέχειας.
Οι σκληρές επιθέσεις του Ισραήλ στη Γάζα έχουν προκαλέσει διεθνή κατακραυγή, ειδικά μετά τη δολοφονία επτά εργαζομένων σε ανθρωπιστικές οργανώσεις. Έξι από τα θύματα ήταν εθελοντές από χώρες που συμμάχησαν με το Ισραήλ, εξοργίζοντας και τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, ο οποίος χαρακτήρισε τους θανάτους εργαζομένων σε ανθρωπιστικές οργανώσεις και τη συνολική ανθρωπιστική κατάσταση στη Γάζα «απαράδεκτους» σε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Νετανιάχου, προσθέτοντας ότι η υποστήριξη των ΗΠΑ θα εξαρτηθεί από «μετρήσιμα βήματα για την αντιμετώπιση των ζημιών των αμάχων, του ανθρωπιστικού πόνου και της ασφάλειας των εργαζομένων στον τομέα της ανθρωπιστικής βοήθειας». Μάλιστα, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, παρά τις ισραηλινές αντιρρήσεις, ενέκρινε πρόσφατα ψήφισμα που απαιτούσε άμεση κατάπαυση του πυρός στη Γάζα.
Επίσης, σε πρόσφατη συνάντηση των 27 Υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ με τον ισραηλινό Υπουργό Εξωτερικών Ισραήλ Κατζ, ο επικεφαλής της Εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ Ζοζέπ Μπορέλ επέμεινε ότι η άμεση «προτεραιότητα είναι η παροχή στήριξης στους ανθρώπους» που αντιμετωπίζουν μια ανθρωπιστική καταστροφή στη Γάζα. «Περισσότερος θάνατος, περισσότερη καταστροφή, περισσότερες κακουχίες για τον λαό της Γάζας, για τον παλαιστινιακό λαό, δεν θα βοηθήσουν να ηττηθεί η Χαμάς ή η ιδεολογία της», είπε χαρακτηριστικά ενώ επέμεινε ότι ο επείγων χαρακτήρας της κατάστασης επί τόπου «δεν θα πρέπει να εμποδίσει τις εργασίες μακροπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα» για μια διάσκεψη που θα εργαστεί για μια διαρκή ειρήνη.
Η ειρήνη δεν θα έρθει εύκολα στη Γάζα καθώς το Ισραήλ είναι αποφασισμένο να φτάσει στα άκρα διώκοντας εκτός από την Χαμάς και τους Παλαιστίνιους από τη Γάζα. Αυτή η πολιτική όμως είναι αδιέξοδη. Ακόμα και οι ΗΠΑ συμφωνούν ότι ο Νεταντιάχου θα πρέπει να βάλει νερό στο κρασί του και να δεχθεί την ίδρυση Παλαιστινιακού κράτους στην περιοχή. Οι αποικισμοί και οι αλλεπάλληλες εδαφικές επεκτάσεις του Ισραήλ έχουν προκαλέσει ασφυξία στους Παλαιστινίους και δίνουν τροφή στους τρομοκράτες της Χαμάς. Η διεθνής κοινότητα πρέπει να πιέσει το Ισραήλ να δεχτεί ένα ειρηνευτικό σχέδιο που να προβλέπει την ύπαρξη δυο κρατών στην περιοχή. Οι Παλαιστίνιοι έχουν διωχθεί από τις εστίες τους και δέχονται καταπίεση από την κυβέρνηση Νετανιάχου η οποία έχει στους κόλπους της ακραίους που θέλουν τον πλήρη εκτοπισμό των Παλαιστινίων. Η κυβέρνηση Νετανιάχου πρέπει να σεβαστεί την πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ (Απόφαση 2728-25 Μαρτίου 2024) για άμεση κατάπαυση του πυρός κατά την περίοδο του Ραμαζανίου και στη συνέχεια η διεθνής κοινότητα να εργαστεί προς την κατεύθυνση εξεύρεσης μίας βιώσιμης και λειτουργικής διπλωματικής λύσης που θα περιλαμβάνει την ίδρυση και διεθνή αναγνώριση ενός Παλαιστινιακού κράτους με την ταυτόχρονη αναγνώριση του κράτους του Ισραήλ από όλα τα Αραβικά κράτη έτσι ώστε να μπορέσουν να συνυπάρξουν ειρηνικά οι λαοί του Ισραήλ και της Παλαιστίνης στην πολύπαθη Μέση Ανατολή.
