Ελληνικά
Γράφει η Μαρία Τσαρούχα, Δόκιμη Αναλύτρια ΚΕΔΙΣΑ
Με βάση τη Σύμβαση της Γενεύης ως πρόσφυγας ορίζεται «κάθε άτομο, που εγκαταλείπει την χώρα καταγωγής του/ης ή τον τόπο της τελευταίας ή συνήθους διαμονής του/ης εξαιτίας δικαιολογημένου φόβου δίωξης λόγω φυλής, της θρησκείας, της εθνικότητας, της συμμετοχής του/ης σε ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα ή των πολιτικών του/ης πεποιθήσεων (πραγματικών ή αποδιδόμενων) και για το λόγο αυτό δεν μπορεί ή δεν επιθυμεί να επιστρέψει στη χώρα του/ης».
Οι αριθμοί των προσώπων που κανονικά θα δικαιούντο το καθεστώς πολιτικού πρόσφυγα, σύμφωνα με τη κείμενη εθνική και ενωσιακή νομοθεσία, παρέμεναν αρχικά αμελητέοι συγκριτικά με αυτούς των προσώπων που αναζητούσαν απλώς μια καλύτερη οικονομική μοίρα.
Πολύ σύντομα όμως η γενικευμένη οικονομική και πολιτική αστάθεια όχι μόνο εκτόξευσε τον αριθμό όσων διαφεύγουν πολιτική δίωξη αλλά στη πράξη έχει θέσει τους περισσότερους στο νομικό “no man’s land” μεταξύ ασύλου και μετανάστευσης. Πρόκειται ακριβώς για τις λεγόμενες «μεικτές» μεταναστευτικές ροές, ένας αρνητικός κατά βάση προσδιορισμός, αυτοί που δεν ξέρουμε τι ακριβώς είναι, γιατί μπορεί να είναι οτιδήποτε.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η προσφυγική κρίση είναι απότοκος των μεγάλων κρίσεων και συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική. Η ραγδαία αύξηση των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών το τελευταίο διάστημα συνδέεται άρρηκτα με τη γεωπολιτική διαμάχη για τις επαναπροσδιοριζόμενες σφαίρες επιρροής σε Συρία και Ιράκ, ενώ στον δισεπίλυτο γρίφο του προσφυγικού έρχεται να προστεθεί και το ISIS.
Η Διεθνής Αμνηστία υποστηρίζει πως το 95% ή 3,8 εκατομμύρια πρόσφυγες έχουν βρει καταφύγιο σε πέντε χώρες: την Τουρκία, τον Λίβανο, την Ιορδανία, το Ιράκ και την Αίγυπτο. Το μεγαλύτερο βάρος ωστόσο πέφτει στο Λίβανο, που φιλοξενεί περισσότερους από ένα εκατομμύριο, αριθμός ίσος με το ένα τέταρτο του πληθυσμού της χώρας.
Η Σαουδική Αραβία έχει υποδεχτεί περίπου δυόμιση εκατομμύρια Σύρους, που δεν καταχωρούνται ως πρόσφυγες και δει διαμένουν σε καταυλισμούς «για λόγους αξιοπρέπειας». Μόλις 100.000 Σύροι παρακολουθούν μαθήματα σε εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας.
Αν και η Μέση Ανατολή έχει τον μεγαλύτερο αριθμό μεταναστών ως ποσοστό του πληθυσμού της, η πρόσβαση στην ιθαγένεια απορρίπτεται όπως και η πρόσβαση στην απασχόληση και την υγειονομική περίθαλψη, εξακολουθούν να παρακωλύονται. Η κυβέρνηση του Μπαχρέιν εκλεκτικά προτιμά Μουσουλμάνους Σουνίτες πρόσφυγες με στόχο την αύξηση των Σουνιτών κατοίκων ενός κράτους με κατά βάση Σιιτικό πληθυσμό αλλά την βασιλική οικογένεια να είναι Σουνιτική.
Στην Αίγυπτο, οι πολιτικές εκσυγχρονισμού, που ακολουθήθηκαν εντάθηκαν μέσω των παραδοσιακών προτύπων εσωτερικής μετανάστευσης προς το Κάιρο. Μέχρι τη δεκαετία του 1950, λίγοι Αιγύπτιοι, εκτός από φοιτητές, μετανάστευσαν στο εξωτερικό και στην πραγματικότητα περισσότεροι αλλοδαποί από Αραβικές και άλλες χώρες μετανάστευσαν στην Αίγυπτο.
Η Σαουδική Αραβία αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς προορισμούς για εργαζομένους απο τη Μέση Ανατολή , οι οποίοι αντιπροσωπεύουν σχεδόν το ένα τρίτο του πληθυσμού της χώρας. Οι αλλοδαποί εργάτες, στην πραγματικότητα, αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο τμήμα του ενεργού πληθυσμού της χώρας, Μέχρι το 2008, οι αλλοδαποί αντιπροσώπευαν το 50,6% των εργαζομένων της χώρας. Μια πιο πρόσφατη μελέτη αναφέρει ότι μέχρι το 2013 οι αλλοδαποί αντιπροσώπευαν το 56,5% του απασχολούμενου πληθυσμού και το 89% του εργατικού δυναμικού στον ιδιωτικό τομέα.
Η μεγάλη πλειοψηφία των εργαζομένων της Σαουδικής Αραβίας είναι “χωρίς έγγραφα”. Τον Αύγουστο του 2015, γνώρισε επίσης σημαντική εισροή προσφύγων που εγκατέλειψαν τις χώρες τους λόγω συγκρούσεων, κυρίως τη Συρία. Ωστόσο, η Σαουδική Αραβία δεν έχει επικυρώσει τη σύμβαση του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες και οι Σύροι δεν θεωρούνται επίσημα πρόσφυγες.
Ο ρυθμός και η κλίμακα της μετανάστευσης προς το Λίβανο ήταν παρ’όλα αυτά συντριπτική, καθώς μεταξύ του 2012 και του 2014, οι κοινότητες υποδοχής, τα δίκτυα επικοινωνίας των πολιτών και της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ αποτελούσαν πρωταρχικούς παρόχους για τους Σύριους πρόσφυγες. Η κυβέρνηση του Λιβάνου ήταν άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο «στο πίσω κάθισμα». Δεδομένου ότι ο αριθμός των Συρίων προσφύγων στο Λίβανο πέρασε τους 100.000, ένας κυβερνητικός υπάλληλος γνωστοποίησε πως: «Η Ύπατη Αρμοστεία ανέλαβε τον ρόλο του κράτους για να φροντίσει τους Συρίους πρόσφυγες».
Όπως εξηγεί ο Πίτερ Μπούκερτ, επικεφαλής διαχείρισης κρίσεων της οργάνωσης “Human Rights Watch”, «η Σαουδική Αραβία δεν μπορεί να στηρίξει τους ισχυρισμούς της για την φιλοξενία πολλών Σύρων. Πρόκειται κυρίως για Σύρους που πέρασαν για σύντομο χρονικό διάστημα από τη Σαουδική Αραβία».
Συνεχίζει λέγοντας πως: «Ο αριθμός των Σύρων που μπαίνουν και βγαίνουν από τη χώρα δεν μπορεί να ταυτίζεται με όσους φιλοξενούνται ως πρόσφυγες. Πράγματι, ορισμένοι Σύροι εργάζονται στα κράτη του Κόλπου, αλλά είναι πολύ δύσκολο για όσους προσπαθούν να ξεφύγουν από τον πόλεμο, να αναγνωριστούν επίσημα ως πρόσφυγες στις χώρες του Κόλπου και να έχουν πρόσβαση στην κοινωνική πρόνοια και ίσες ευκαιρίες απασχόλησης».
Τέλος, όπως σοφά έγραψε η Ουαρσάν Σάιρ: «Κανένας πρόσφυγας δεν αφήνει την πατρίδα του, εκτός αν η πατρίδα του είναι το στόμα του καρχαρία».
Πηγές
«Κατάρ-Σαουδική Αραβία, μια κρίση 22 ετών με στόχο την ανεξαρτησία που εξελίχθηκε σε μάχη για την κυριαρχία στον αραβικό κόσμ層, HUFFPOST, (06/06/2017).
Keyman F.E., (2016), «Turkish foreign policy in the post-Arab Spring era: from proactive to buffer state», THIRD WORLD QUARTERLY, (15/07/2016). «Αλήθειες και ψέματα για την στάση των χωρών του Κόλπου στην προσφυγική κρίση», EURONEWS, (30/09/2015).
«Αλήθειες και ψέματα για την στάση των χωρών του Κόλπου στην προσφυγική κρίση», EURONEWS, (30/09/2015).
Μπαξεβάνης Χ., (2018), «Η Συριακή Προσφυγική Κρίση», LE COURRIER DIPLOMATIQUE, (1/02/2018).