Ελληνικά
Γράφει ο Παναγιώτης Φτάκας, Αναλυτής ΚΕΔΙΣΑ
Ο Ρεαλισμός είναι η παλαιότερη και πιο ευρέως διαδεδομένη θεωρία μεταξύ αυτών που αναλύουν τις διεθνείς σχέσεις.[1] Από την εποχή των πρώτων θεωρητικών του ρεαλισμού μέχρι και σήμερα πολύ λίγα πράγματα έχουν αλλάξει στην ανθρώπινη φύση που συνεχίζει να παραμένει άκρως εγωιστική, επιδιώκοντας το ατομικό συμφέρον.[2] Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και στις διεθνείς σχέσεις, που όπως άλλωστε υποστηρίζει και ο Morgenthau, τα κράτη για να επιβιώσουν βρίσκονται σε μία διαρκή μάχη για ισχύ και επιδίωξη τους είναι η συνεχής αύξηση της ισχύος τους, καθώς μόνο έτσι θα μπορέσουν να επιβιώσουν στο άναρχο διεθνές σύστημα.[3] Σύμφωνα με τη θεώρηση του ρεαλισμού λοιπόν, κατά τον οποίο βασικό υποκείμενο του θεωρείται το εθνικό κράτος, η εν εξελίξει ουκρανική κρίση που λαμβάνει χώρα το τελευταίο διάστημα στα σύνορα μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας περιλαμβάνει μερικά αξιώματα τα οποία μπορούμε να διακρίνουμε δια γυμνού οφθαλμού και να κατανοήσουμε σε μεγάλο βαθμό το πώς η Ρωσία και πιο συγκεκριμένα ο Ρώσος πρόεδρος αντιλαμβάνεται τη διεθνής πολιτική. Ας δούμε όμως πρώτα μερικά από τα αξιώματα της ρεαλιστικής σχολής σκέψης. Σύμφωνα λοιπόν με την ρεαλιστική σχολή:
- τα κράτη δρουν και εργάζονται με στόχο την μεγιστοποίηση των κερδών τους
- Η ασφάλεια των κρατών επιτυγχάνεται μέσω της ισχύος και μάλιστα της στρατιωτικής ισχύος.
- Υπέρτατο εθνικό τους συμφέρον είναι η ασφάλεια του κράτους, η επιβίωση του
- Οι διεθνείς οργανισμοί όσο και οι συμμαχίες υπάρχουν όσο υφίστανται κοινά συμφέροντα και ανάλογα με την ισχύ των κρατών-μελών
- Επίσης, τα κράτη καταφεύγουν στον πόλεμο όχι από λάθος εκτίμηση αλλά για να εξυπηρετήσουν σαφή συμφέροντα και πολιτικούς σκοπούς
- Το διεθνές σύστημα είναι άναρχο και για το λόγο αυτό και ανταγωνιστικό, ενώ μία εικόνα που ως παρομοίωση θα περιέγραφε τον κόσμο των ρεαλιστών, αυτή θα ήταν η ζούγκλα.[4]
Όλα όσα προαναφέρθηκαν αποτελούν μερικές βασικές παραδοχές της ρεαλιστικής σχολής και μας δίνουν το έναυσμα για να εξηγήσουμε την ρωσική πολιτική στην Ανατολική Ουκρανία. Η Ρωσία λοιπόν, δια του ηγέτη της δείχνει να αντιλαμβάνεται το διεθνές σύστημα υπό το πρίσμα του ρεαλισμού, χρησιμοποιώντας την σκληρή ισχύ προκειμένου να υπερασπίσει τα ζωτικά συμφέροντα της χώρας του, στις ζώνες επιρροής της. Και χωρίς αμφιβολία, η Ουκρανία θεωρείται μία από αυτές. Για την Μόσχα η επέκταση του ΝΑΤΟ προς ανατολάς όπως λεγόταν αποτελούσε ανέκαθεν κόκκινη γραμμή και είχε καταστήσει σαφές ότι θα υπάρξει απάντηση σε οποιαδήποτε τέτοια κίνηση. Η σημερινή Ρωσία δεν έχει καμία σχέση με τη Ρωσία του 1999, η οποία λόγω της αποδυνάμωσης της σε όλους τους τομείς υποχρεώθηκε να αποδεχτεί την ένταξη των χωρών του Συμφώνου της Βαρσοβίας στο ΝΑΤΟ (Ουγγαρία, Πολωνία, Τσεχία). Τυχόν ένταξη της Ουκρανίας στη Βορειοατλαντική Συμμαχία τώρα ή μελλοντικά θα θεωρηθεί εχθρική πράξη και μία στρατιωτική σύρραξη μεταξύ Ρωσίας και ΝΑΤΟ θα είναι αναπόφευκτη. Το Κρεμλίνο ζητά καίριες εγγυήσεις ασφαλείας και θυμίζει προς όλους ότι αθετήθηκαν οι μεταψυχροπολεμικές υποσχέσεις προς τη Μόσχα για τη μη προώθηση του ΝΑΤΟ προς ανατολάς, καθώς πλέον το ΝΑΤΟ βρίσκεται στην Πολωνία, τη Ρουμανία αλλά και στις χώρες της Βαλτικής. Η Ρωσική Ομοσπονδία νιώθει εξαπατημένη από τη Δύση καθώς βλέπει το ΝΑΤΟ να περικυκλώνει τη χώρα και να βρίσκεται μία ανάσα από το κατώφλι της. Η Μόσχα με την ανάπτυξη 130.000 στρατιωτών κοντά στα σύνορα της Ουκρανίας αλλά και με τις συνεχείς ασκήσεις που πραγματοποιεί ο ρωσικός στρατός, στέλνει ένα ξεκάθαρο μήνυμα προς πάσα κατεύθυνση. Ό Ρώσος πρόεδρος κάνει μία επίδειξη δύναμης, καθώς είναι μέρος του στόχου του να αποκαταστήσει τη Ρωσία ως ένα μεγάλο παγκόσμιο γεωπολιτικό παίκτη. Για τον ρώσο ηγέτη το ΝΑΤΟ δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα απλό όργανο της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ και έχει μόνο υποτελείς, όχι συμμάχους. Έχοντας λοιπόν, υπόψη μας όλα όσα προαναφέραμε ο Vladimir Putin όντας ένας από τους λίγους παγκόσμιους ηγέτες θιασώτες της Ρεαλιστικής Σχολής Σκέψης, θεωρεί την σκληρή ισχύ ως ένα από τα κατάλληλα εργαλεία προκειμένου να υπερασπίσει τα ζωτικά συμφέροντα της χώρας του και να εξασφαλίσει την ασφάλεια και επιβίωση της. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως έχει αποφασίσει να εισβάλλει στην Ουκρανία, παρά τα όσα λέγονται. Σε περίπτωση όμως που το αποφασίσει το οποίο όλοι μας απευχόμαστε, θα πρόκειται για μία πολύ καλά μελετημένη κίνηση. Άλλωστε όπως έχει αποδείξει και κατά το παρελθόν, όταν αποφάσισε να εισβάλει το έκανε έχοντας υπολογίσει και τα υπέρ και τα κατά αυτής της απόφασης (Κριμαία 2014). Προς το παρόν όμως βασική επιδίωξη της Μόσχας είναι η μη ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και η αύξηση της ισχύος της και η κυριαρχία της στην περιοχή της Ανατολικής Ευρώπης και Κεντρικής Ασίας. Η συνεχής ενίσχυση της ρωσικής στρατιωτικής παρουσίας γύρω από την Ουκρανία, δείχνει μέχρι που είναι διατεθειμένο το Κρεμλίνο να φτάσει προκειμένου να εξυπηρετήσει τα ζωτικά ρωσικά συμφέροντα στην ευρύτερη περιοχή αν και όταν χρειαστεί (σκληρή ισχύ). Η Ρωσική Ομοσπονδία φαίνεται πως ανακτά τη θέση της στην παγκόσμια σκηνή των διεθνών σχέσεων και με τον τρόπο της απαιτεί ισότιμη αντιμετώπιση από τους υπόλοιπους στρατηγικούς παίκτες.
Πηγές
[1] Κουσκουβέλης Ηλίας, Εισαγωγή στις Διεθνείς Σχέσεις, 2010
[2] J.Donelly, Realism and International Relations. Themes in International Relations, Cambridge University Press, 2000
[3] H. J. Morgenthau, Politics among Νations: Τhe struggle for Power and Peace. New York: Knopf, 1967
[4] Κουσκουβέλης Ηλίας, Εισαγωγή στις Διεθνείς Σχέσεις, 2010
