Ελληνικά
Γράφει ο Γιάννης Κουτρουμπής, Διεθνολόγος
Σε αυτό το άρθρο γίνεται μια εκτενής αναφορά στην κοινή προσπάθεια των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής και της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την δημιουργία μίας αντιπυραυλικής άμυνας στα εδάφη της Ευρώπης προκειμένου να προστατευτεί από βαλλιστικούς πυραύλους.
Η προσπάθεια αυτή ξεκίνησε όταν τον Σεπτέμβριο του 2009 ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα ανακοίνωσε την δημιουργία του προγράμματος της Ευρωπαϊκής Σταδιακής Προσαρμογής ή European Phased Adaptive Approach (EPAA), το οποίο θέτει ένα συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα για την δημιουργία μίας άμυνας αντιβαλλιστικών πυραύλων μέσα στον Ευρωπαϊκό χώρο, η οποία θα ενταχθεί στα στρατηγικά προγράμματα του ΝΑΤΟ κατόπιν της απόφασης που ελήφθη στην Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στην Λισαβόνα τον Νοέμβριο του 2010.
Στην Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ, τον Νοέμβριο του 2010 αποφασίστηκε να δημιουργηθεί το συγκεκριμένο πρόγραμμα εντός του πλαισίου του ΝΑΤΟ. Πέρα από αυτό, στο πρόγραμμα αυτό κλήθηκε να συμμετάσχει και η Ρωσία, τόσο μέσω της απόφασης του ΝΑΤΟ, όσο και από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα στο δελτίο τύπου του Λευκού Οίκου που εκδόθηκε για την περιγραφή του προγράμματος.[1]
Το ΕΠΑΑ ενσωματώθηκε μετά από την Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στην Λισαβόνα το Νοέμβριο του 2010 ώστε «να αναπτυχθεί μια αντι-πυραυλική δυνατότητα η οποία θα σκοπεύει στην προστασία των πληθυσμών της Ευρώπης, το έδαφος και τις ένοπλες δυνάμεις έναντι της αυξανόμενης απειλής που προέρχεται από την διασπορά των βαλλιστικών πυραύλων.»[2] και το οποίο εντάχθηκε στο Active Layered Theatre Ballistic Missile Defence (ALTBMD) σύστημα του (ΝΑΤΟ), το οποίο με αυτόν τον τρόπο επεκτείνεται στον ευρωπαϊκό χώρο[3].
Το United States European Phased Adaptive Approach έχει ως στόχο του τον συνδυασμό ναυτικών και χερσαίων συστημάτων πυραυλικής άμυνας. Το κύριο χαρακτηριστικό του είναι ένα υπέργειο κτίσμα το οποίο θα περιέχει το κέντρο διοίκησης και έλεγχου και ένα ενισχυμένο TPY-2 ραντάρ, το οποίο είναι παρόμοιο με αυτό που έχουν τα αντιτορπιλικά πλοία του Ναυτικού των ΗΠΑ. [4]
Το λογισμικό θα ληφθεί από το σύστημα μάχης του Aegis, που είναι εγκατεστημένο στα πλοία του Αμερικάνικου ναυτικού, ξεκινώντας με την έκδοση 5.0.1 και αναβαθμίζοντας την με την πάροδο του χρόνου. Επίσης το πρόγραμμα θα αποτελείται και από ένα συνδεδεμένο κτίριο με σύστημα κάθετης εκτόξευσης, το οποίο θα περιέχει 24 SM-3 πυραύλους, το οποίο σταδιακά θα γίνει πιο προηγμένο, καθώς θα τοποθετούνται νέες παραλλαγές.[5]
Το πρόγραμμα αυτό αποτελείται από τέσσερις φάσεις με την ολοκλήρωση των οποίων θα έχει πλέον πραγματοποιηθεί η επέκταση της άμυνας του ΝΑΤΟ στον Ευρωπαϊκό Χώρο. Παρόλα αυτά η τέταρτη φάση ακυρώθηκε στις 15 Μαρτίου του 2013 μετά από την συνέντευξη τύπου του Υπουργού Αμύνης των ΗΠΑ Chuck Hagel. Πρώτη Φάση (Ημερομηνία ολοκλήρωσης – 2011)
Η πρώτη φάση που έχει πλέον ολοκληρωθεί ξεκίναγε το 2011 και είχε ως αποτέλεσμα την αρχική προστασία της Ανατολικής Ευρώπης από μικρού και μεσαίου βεληνεκούς βαλλιστικούς πυραύλους, η οποία βασίζεται στα ραντάρ και στους πυραύλους αναχαίτισης του συστήματος Aegis σε συνδυασμό με τα AN/TP-2 ραντάρ. Ο βαλλιστικός πύραυλος Aegis καθώς και οι ικανότητες των αισθητήρων έχουν ενισχυθεί και προωθούνται στο ευρύτερο ευρωπαϊκό περιβάλλον. Η Υπηρεσία πυραυλικής άμυνας (Missile Defense Agency) έχει αναβαθμίσει το κέντρο διοίκησης, ελέγχου, διαχείρισης της μάχης και επικοινωνίας που ήταν ήδη συνδεδεμένο με τις Ευρωπαϊκές υπηρεσίες της Aegis και η οποία είναι πλέον πλήρως συνδεδεμένη με το ALTBMD (Active Layered Theatre Ballistic Missile Defense).
Δεύτερη Φάση (Ολοκλήρωση εντός του έτους 2015)
Κατά την διάρκεια της δεύτερης φάσης του προγράμματος της ΕΠΑΑ το Ευρωπαϊκό σύστημα Aegis θα αναπτυχθεί περαιτέρω μέσω της εγκατάστασης του SM-3 Block IA/B στην θάλασσα και σε θέση ξηράς στην Ρουμανία. Το 2015 το σύστημα των αισθητήρων θα εμπλουτιστεί με ένα σύστημα αερομεταφερόμενων αισθητήρων που θα μεταφερθεί μέσω τηλεκατευθυνόμενων οχημάτων (RPV- Remotely piloted vehicles), τα οποία απαιτούν αλλαγές στο σύστημα του κέντρου διοίκησης, ελέγχου, διαχείρισης της μάχης και επικοινωνίας (C2BMC). Όλα αυτά τα έργα έχουν χορηγηθεί ήδη στους αναδόχους των ΗΠΑ. (Lockheed Martin)
Τρίτη Φάση (Ολοκλήρωση εντός του 2018)
Η τρίτη φάση της ΕΠΑΑ θα στηριχθεί στην ανάπτυξη των πυραύλων αναχαίτισης SM-3 IIA, οι οποίοι βρίσκονται στο στάδιο της ανάπτυξης τους σύμφωνα με το πρόγραμμα που έχει γίνει μεταξύ ΗΠΑ και Ιαπωνίας. Οι πύραυλοι αυτοί θα εγκατασταθούν σε επίγειες τοποθεσίες στην Πολωνία και στην Ρουμανία. Μετά το 2018 τα ευρωπαϊκά κράτη μέλη του ΝΑΤΟ θα προστατεύονται από μικρού και μεσαίου βεληνεκούς πυραύλους, αλλά και απειλές ενδιάμεσων βαλλιστικών πυραύλων. Με την έναρξη του συστήματος της ακριβούς παρακολούθησης μέσω διαστήματος (Precision Tracking Space System- PTSS) θα έχουμε ως επακόλουθο την ανάπτυξη των αισθητήρων, η οποία σε συνδυασμό με την τεχνολογία των αερομεταφερόμενων υπερύθρων (ABIR- Airborne Infrared) που θα μπορεί να εντοπίζει και να διακρίνει του εχθρικούς πυραύλους με μεγαλύτερη ευκολία θα συνδυάσουν ένα ολοκληρωμένο σύστημα προστασίας. Το σύστημα του PTSS ήδη δείχνει ότι υπάρχει συμβατότητα με το σύστημα της Aegis THAAD (Terminal High Altitude Area Defense), και συνδυάζει δυνατότητες άμυνας έναντι των βαλλιστικών πυραύλων. Και πάλι λόγω όλων αυτών των αναβαθμίσεων θα χρειαστούν αναβαθμίσεις και στο κέντρο διοίκησης, ελέγχου, διαχείρισης μαχών και επικοινωνίας. Οι αναβαθμίσεις στο σύστημα αυτό βρίσκονται υπό έρευνα από το 2010.
Τέταρτη Φάση (Ακυρώθηκε στις 15 Μαρτίου του 2013)[6]
Αν και η συγκεκριμένη φάση του προγράμματος ακυρώθηκε τον Μάρτιο του 2013 είναι σημαντικό να αναφερθούν οι υπολογισμοί του ΝΑΤΟ πάνω σε αυτήν την φάση. Έτσι λοιπόν μέχρι το 2020 η Υπηρεσία Πυραυλικής Άμυνας (MDA) των ΗΠΑ υπολόγιζε στην δημιουργία των πυραύλων αναχαίτισης SM-3 IIB, οι οποίοι θα έχουν μία δυνατότητα έγκαιρης αναχαίτισης και θα είναι ικανοί να αναχαιτίσουν μεσαίου βεληνεκούς βαλλιστικούς πυραύλους, αλλά και διηπειρωτικούς βαλλιστικούς πυραύλους. Από την σκοπιά των ΗΠΑ, οι πύραυλοι SM-3 IIB θα χρησίμευαν ως το πρώτο στρώμα αναχαίτισης των διηπειρωτικών βαλλιστικών πυραύλων, ενώ το δεύτερο στρώμα αναχαίτισης θα είναι μέσω της BMD που είναι εγκατεστημένη στην Καλιφόρνια.
Ως προς το στρατηγικό σκέλος των συνεπειών της εφαρμογής του προγράμματος στην Ευρώπη υπάρχουν δύο βασικές χώρες που θεωρούν το πρόγραμμα ως πιθανή απειλή προς αυτές, δηλαδή η Κίνα και η Ρωσία με αποτέλεσμα να έχουν αρχίσει να διαμορφώνουν την στρατηγική τους βάσει αυτού του σχεδίου.
Από την πλευρά της η Ρωσία, θέλει να μειώσει τα τρωτά σημεία της Ρωσικής στρατιωτικής δύναμης σε περίπτωση πιθανής αντεπίθεσης, ενώ κατά την διάρκεια της θα αυξάνει την πιθανότητα επιβίωσης σε περίπτωση πυρηνικής επίθεσης.
Παρόλα αυτά ο Πρόεδρος Ομπάμα προσπαθώντας να αποφύγει την οποιαδήποτε παρεξήγηση στο δελτίο τύπου που εξήγγειλε το πρόγραμμα για την Ευρώπη κάλεσε και την Ρωσία να συμμετέχει προκειμένου να μην υπάρχουν προστριβές μεταξύ των δύο κρατών.
Από την άλλη πλευρά, ένας άλλος στρατηγικός κίνδυνος ελλοχεύει μέσω της κίνησης αυτής για επέκταση της αντιπυραυλικής ασπίδας στην Ευρώπη, που δεν είναι άλλος από την Κίνα. Η Κίνα από την μεριά της μετά την πρόσφατη συνεργασία των ΗΠΑ-ΕΕ και ΝΑΤΟ έχει τον φόβο μήπως οι ΗΠΑ προστατευμένες από μία επεκτεινόμενη πυραυλική ασπίδα μπορεί να καταφύγει σε μία ευθεία επίθεση στην περιοχή.
Ο στόχος της Κίνας είναι να επιτύχει την εγγυημένη στρατηγική περιορισμένης αποτροπής. Είναι πιθανό η Κίνα να κινηθεί με τέτοιον τρόπο ώστε να αποκόψει την επέμβαση της Αμερικής, ιδιαίτερα αν υπολογιστεί ότι εντός του 2013 οι πύραυλοι αναχαίτισης στην αμερικάνικη περιοχή αυξήθηκαν στους 44, πράγμα το οποίο σημαίνει ότι εξαλείφεται αποτελεσματικά όλο το στρατηγικό πυρηνικό οπλοστάσιο της Κίνας που μπορεί να κατευθυνθεί στις ΗΠΑ.[7]
Η Κίνα μπορεί για αυτούς τους λόγους μπορεί να αντιληφθεί ορισμένες μελλοντικές δυνατότητες δημιουργίας αμυνών βαλλιστικών πυραύλων από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους της ως μία προσπάθεια εξάλειψης δύναμης αποτροπής της Κίνας, όχι μόνο από τις ΗΠΑ, αλλά και από τα Ευρωπαϊκά κράτη μέλη του ΝΑΤΟ, καθώς η BMD των ΗΠΑ έχει ενωθεί με την γενικότερη πυραυλική αμυντική στρατηγική του ΝΑΤΟ (ALTBMD).
Προκειμένου, λοιπόν, να αποφευχθεί ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα πρέπει το ΝΑΤΟ και οι ΗΠΑ να μείνουν στις επίσημα διακηρυγμένες απειλές, αλλά και στην δέσμευση τους για ένα σύστημα περιορισμένης αντιπυραυλικής άμυνας. Ακόμη για την αποφυγή των οποιονδήποτε παρεξηγήσεων θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα κοινό σύστημα αξιολόγησης των απειλών κατά της άμυνας των κρατών.
Αν όμως συμπεριληφθούν όπλα που έχουν ως βάση τους το διάστημα, τότε αποσταθεροποιείται η αποτροπή με αποτέλεσμα να συνιστά απειλή για τα προαναφερθέντα κράτη εκτός και αν το πρόγραμμα τα συμπεριλαμβάνει και αυτά.
[1] βλ. Δελτίο Τύπου στις 17 Σεπτεμβρίου 2009 (http://www.whitehouse.gov/the_press_office/FACT-SHEET-US-Missile-Defense-Policy-A-Phased-Adaptive-Approach-for-Missile-Defense-in-Europe)
[2] βλ. την έκθεση σχετικά με τα συμπεράσματα από την Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στην Λισαβόνα τον Νοέμβριο του 2010 ( άρθρο 36 του Lisbon Summit Declaration – http://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_68828.htm?selectedLocale=en)
[3] βλ. άρθρο 37 του Lisbon Summit Declaration
[4] βλ. εικόνα από αριστερά θα είναι αυτό με το υπέργειο κτίσμα
[5] βλ. εικόνα το δεξιό κτίσμα θα είναι αυτό με τους πυραύλους κάθετης εκτόξευσης
[6] βλ. σελ. 7 παρούσας εργασίας (Δελτίο Τύπου Υπουργού Αμύνης των ΗΠΑ)
[7] Δύο τύπου διηπειρωτικοί πύραυλοι της Κίνας είναι σχετικοί: τον Dong Feng (DF) -4 (εύρος περίπου 6.000 χιλιομέτρων, κατέχει 20 πυραύλους συνολικά) και DF-5 (διηπειρωτικοί φάσματος 13.000 χιλιομέτρων, κατέχει 20 πυραύλους συνολικά). Επίσης η Κίνα προσπαθεί να κατασκευάσει τους βαλλιστικούς πυραύλους DF-31 ( με εύρος 8,000 km ) και DF-31A (12,000 km εύρος), που χρησιμοποιούν στερεά καύσιμα που τους κάνουν περισσότερο σταθερούς και γρήγορους στην εκτόξευση, βλ. Natural Resources Defense Council, 2006, σελ. 60-63; Urayama, K., 2004, και σελ. 132-134.