Ελληνικά
Γράφει ο Ραφαήλ Βουλγαράκης, Αναλυτής ΚΕΔΙΣΑ
Η σημερινή αρχιτεκτονική του διεθνούς οικονομικού συστήματος στηρίζεται σε τρεις βασικούς πυλώνες: το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), την Παγκόσμια Τράπεζα (ΠΤ), και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ). Οι παραπάνω τρεις φορείς αποτελούν τα κατεξοχήν ιδρύματα του συστήματος του Bretton Woods που συμβάλλουν στη διασφάλιση της σταθερότητας, την εξάλειψη των ανισοτήτων και την ανάπτυξη του διεθνούς οικονομικού συστήματος, αντιστοίχως. Συχνά, τα ιδρύματα αυτά κατηγορούνται για την προώθηση συγκεκριμένων μέτρων λιτότητας όπως μείωση δαπανών, αύξηση φόρων και περαιτέρω φιλελευθεροποίηση των αγορών καθώς και πώληση κρατικών περιουσιακών στοιχείων. Στην ίδια κατεύθυνση θεωρείται πως λειτουργούν και ως εργαλεία εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ για την προώθηση των πολιτικών και οικονομικών τους συμφερόντων. Μολονότι οι επικεφαλής των εν λόγω ιδρυμάτων είναι διαφορετικής καταγωγής (πχ στο ΔΝΤ ο επικεφαλής είναι Eυρωπαίος, στον ΠΟΕ τις περισσότερες φορές προέρχεται από τις ανεπτυγμένες οικονομίες και στην ΠΤ Αμερικανός) συνεχίζουν να αποτελούν αντικείμενο κριτικής σε διεθνές επίπεδο. Εκτός αυτού, οι ΗΠΑ (η χώρα με τη μεγαλύτερη εισφορά στα τρία ιδρύματα) κατηγορούνται πως δεν δίνουν περισσότερα δικαιώματα στις φτωχές και αναπτυσσόμενες χώρες, ιδιαίτερα σε μέλη των BRICS.
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον η Κίνα λόγω της ισχυρής της ανάπτυξης τα τελευταία χρόνια λαμβάνει περισσότερες πρωτοβουλίες με σκοπό την ισχυροποίηση της παρουσίας της στο διεθνές οικονομικό σύστημα. Η ουσιαστική δράση προς αυτήν την κατεύθυνση πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο του 2016, όταν το ΔΝΤ αποδέχτηκε ως διεθνές αποθεματικό νόμισμα το κινεζικό yuan. Δείχνοντας πως έχει ξεκινήσει να συνειδητοποιεί πως η Κίνα οφείλει να διαδραματίσει μεγαλύτερο ρόλο στη μεταμόρφωση του διεθνούς οικονομικού συστήματος.[1] Η πρωτοβουλία για την ίδρυση της λεγόμενης τράπεζας των BRICS (Asian Infrastructure Investment Bank) δημιούργησε τις προσδοκίες για την εγκαθίδρυση ενός διαφορετικού φορέα χρηματοδότησης και δανειοδότησης διαφόρων έργων ως αντίπαλον δέος της Παγκόσμιας Τράπεζας και της Asian Development Bank. Είναι τα πράγματα όμως έτσι;
Χρειάζεται λοιπόν να δούμε τις επιδιώξεις της Κίνας. Τα τελευταία χρόνια φάνηκε πως επιθυμεί την αναδιαμόρφωση του υπάρχοντος συστήματος και όχι την ίδρυση ενός νέου. Με άλλα λόγια, η Κίνα θα προσπαθήσει να εκμεταλλευτεί μαζί με τις υπόλοιπες μη δυτικές χώρες τα προνόμια του διεθνούς οικονομικού συστήματος με όσο το δυνατόν λιγότερη εποπτεία της Δύσης, αλλά πάντα σε αγαστή συνεργασία με αυτήν. Η συγκρότηση της ένωσης των κρατών μελών BRICS αποτελεί κυρίως ένα forum για τη διαμόρφωση πολιτικών και κοινής γραμμής μεταξύ των μελών σε φλέγοντα ζητήματα πχ θέματα ασφάλειας, ενώ η ίδρυση της Asian Infrastructure Investment Bank στοχεύει και στη συνεργασία με τους υπόλοιπους διεθνείς οργανισμούς).[2] Ειδικότερα, σχετικά με το ΔΝΤ, η κινεζική κυβέρνηση θεωρεί πως χρειάζεται αναδιαμόρφωση του οργανισμού με εξάλειψη των ειδικών δικαιωμάτων των ΗΠΑ (veto) και αλλαγή των διαδικασιών επιλογής του επικεφαλής διευθυντή του ιδρύματος. Καθοριστικό θέμα αποτελεί η κατοχή τεσσάρων θέσεων των εκτελεστικών διευθυντών από Ευρωπαίους. Οι αναδυόμενες οικονομίες ζητούν τουλάχιστον δύο θέσεις, ώστε να αντικατοπτρίζεται καλύτερα η νέα οικονομική πραγματικότητα. Παράλληλα, ζητείται η διεύρυνση της συμμετοχής στα Special Drawing Rights για τις αναπτυσσόμενες οικονομίες, ώστε να επιτευχθεί μεγαλύτερη συμμετοχή στις διεργασίες του Ταμείου (βλέπε εικόνα 1). Τον Ιανουάριο του 2016, το Ταμείο αποφάσισε την αύξηση του ποσοστού συμμετοχής των BRICS στο μετοχικό κεφάλαιο του, με την Κίνα να καταλαμβάνει το 6% περίπου, ποσοστό υψηλότερο σε σχέση με το 3,82% που είχε στο παρελθόν. Έτσι είναι η τρίτη κατά σειρά χώρα μετά τις ΗΠΑ και Ιαπωνία που συνεισφέρει τα περισσότερα χρήματα.[3]
Εικόνα 1: Τα νομίσματα που αποτελούν το καλάθι των Special Drawing Rights του ΔΝΤ μέχρι και την 1η Οκτωβρίου 2016
Σημαντικό ρόλο με την εισαγωγή του στο καλάθι των Special Drawing Rights θα διαδραματίσει το κινεζικό νόμισμα και στο σύστημα πληρωμών παγκοσμίως. Η εισαγωγή του διευκολύνει τη συχνότερη χρήση του (βλέπε γράφημα 1).
Γράφημα 1: Τα νομίσματα που αποτελούν το παγκόσμιο σύστημα πληρωμών
Πηγή: Bloomberg 2016
Παρόλα αυτά για να καταστεί το κινεζικό yuan παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα απαιτούνται πολλές δράσεις που πρέπει να λάβει η Κίνα, ώστε να δημιουργήσει ένα ισχυρό κλίμα εμπιστοσύνης μεταξύ αυτής και των φορέων της αγοράς. Κι αυτό γιατί θεωρείται πως μετά από αυτή την διπλωματική επιτυχία, θα μειώσει τις προσπάθειες της για μικρότερη χειραγώγηση του yuan.[4]
Γενικά η Κίνα θεωρείται πως θα συναντήσει ένα μεγάλο εμπόδιο στα σχέδια της. Η εκλογή του προέδρου Trump θα δημιουργήσει νέες συνθήκες στο ζήτημα. Από την προεκλογική περίοδο και έπειτα έχει εκφράσει την αντίθεση του στις δράσεις της και στη συνεργασία της με τις ΗΠΑ, ενώ έχει υπογραμμίσει το γεγονός πως πολλές αμερικανικές εταιρίες έχουν μεταφέρει τις εγκαταστάσεις τους εκεί.
Προσωπικά ο γράφων θεωρεί ότι οι ΗΠΑ υπό τον Trump, λόγω της ακραίας επιθετικής στάσης του τελευταίου απέναντι στην Κίνα, δεν θα εγκαταλείψουν την κυριαρχία στο διεθνές οικονομικό σύστημα. Κι αυτό γιατί οι τρεις βραχίονες ΔΝΤ, ΠΟΕ, ΠΤ λειτουργούν ως όργανα της οικονομικής διπλωματίας της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Ως αποτέλεσμα, προκειμένου να πιεστεί η Κίνα παραπάνω θα χρησιμοποιηθούν τα ανωτέρω ιδρύματα με κάθε τρόπο. Απαραίτητη προϋπόθεση όμως αποτελούν τα ίδια τα ιδρύματα να «ικανοποιήσουν τα κελεύσματα του προέδρου Trump». Υπενθυμίζουμε ότι το ΔΝΤ είχε επικρίνει έντονα τον νεοεκλεγέντα πρόεδρο προεκλογικώς λόγω:
- της θέλησης του να επαναδιαπραγματευτεί το αμερικανικό χρέος
- της πρότασής του για επιβολή δασμών σε προϊόντα και υπηρεσίες από Μεξικό και Κίνα
- την πρόθεσή του για απόσυρση των ΗΠΑ από πολυμερείς οικονομικές συνεργασίες πχ NAFTA
Καταλήγοντας, διαπιστώνουμε πως η Κίνα πρέπει να λάβει υπόψιν πως περισσότερη φιλελευθεροποίηση της αγοράς συναλλάγματος και του κινεζικού νομίσματος μπορεί να προσφέρει πλεονεκτήματα (μεγαλύτερη εισροή κεφαλαίων, περισσότερη αξιοπιστία στο κινεζικό νόμισμα κ.α.), αλλά προσφέρει και μειονεκτήματα όπως το γεγονός ότι περισσότερη ευελιξία στο νόμισμα συνεπάγεται με το να είναι περισσότερο ευάλωτη σε κρίσεις και εκροές κεφαλαίων, με αποτέλεσμα επιβράδυνση της ανάπτυξης του κινεζικού ΑΕΠ. Η απαίτηση περισσότερων προνομίων εντός του διεθνούς οικονομικούς συστήματος πρέπει να γίνει κατανοητό πως συνοδεύεται με περισσότερες υποχρεώσεις. Ο χρόνος θα δείξει το κατά πόσο υπεύθυνα θα φερθεί η Κίνα εντός του δυτικού πλαισίου και μέσα από την πίεση που θα της ασκηθεί από τις ΗΠΑ.
[1] IMF (2016), IMF Launches New SDR Basket Including Chinese Renminbi, Determines New Currency Amounts. Available: http://www.imf.org/en/News/Articles/2016/09/30/AM16-PR16440-IMF-Launches-New-SDR-Basket-Including-Chinese-Renminbi. Last accessed 19/12/2016.
[2] BRICS (2016), Agreement on the New Development Bank – Fortaleza, July 15. Available: http://www.ndb.int/download/Agreement%20on%20the%20New%20Development%20Bank.pdf. Last accessed 19/12/2016.
[3] The BRICS POST. (2016). IMF reforms: China, India, Brazil, Russia get greater say . Available: http://thebricspost.com/imf-reforms-china-india-brazil-russia-get-greater-say/#.WFsPQlxhDIU. Last accessed 19/12/2016.
[4] Lee, J & Ganguly, R. (2016). The People’s Currency. Available: https://www.bloomberg.com/quicktake/china-yuan-controls. Last accessed 19/12/2016.