Ελληνικά
Γράφει η Μαριάννα Κουτέλα, Αναλύτρια ΚΕΔΙΣΑ
Η επιδημία του COVID-19 που ξεκίνησε στην Κίνα κοντά στα τέλη του 2019 έχει εξαπλωθεί τώρα σε ολόκληρο τον πλανήτη. Ο αριθμός των νέων κρουσμάτων εκτός της Κίνας είναι πλέον μεγαλύτερος από ότι στο εσωτερικό της χώρας. Κατά πόσο λοιπόν δύναται αυτή η απειλή να επηρεάσει τα παγκόσμια οικονομικά δεδομένα;
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο πλανήτης βρίσκεται αντιμέτωπος με παγκόσμιες κρίσεις υγείας. SARS, H1N1, μολονότι πολύ πιο καταστροφικές, επέφεραν βραχυχρόνιες επιπτώσεις στον οικονομικό τομέα, και η δραστηριότητα ανέκαμψε γρήγορα. Ο οικονομικός αντίκτυπός του COVID-19 φαίνεται ήδη να είναι πολύ πιο σοβαρός.
Απώλεια εμπιστοσύνης επενδυτών και καταναλωτών, μείωση της παγκόσμιας ζήτησης, αύξηση του χρέους, νευρικότητα στις αγορές, κατάρρευση της αξίας των μετοχών, είναι μερικά από τα δυνητικά καταστροφικά σενάρια, σύμφωνα με τους ειδικούς, που θα επηρεάσουν αρνητικά την παγκόσμια οικονομία. Μολονότι η κρίση αρχικά περιοριζόταν στην Κίνα και σε κάποιες γειτονικές της χώρες, μόλις έφτασε στην πόρτα της Ευρώπης και των ΗΠΑ, η κατάσταση άρχισε να χειροτερεύει δραματικά, γεγονός που έδειξε αρχικά η πτώση των χρηματιστηρίων. Πέντε μόλις μήνες μετά την εμφάνιση του, φαίνεται να αποτελεί μια αρκετά μεγαλύτερη απειλή για την παγκόσμια οικονομία από ότι αρχικά είχε φανεί.
Σύμφωνα με τον Διευθυντή του Τμήματος Παγκοσμιοποίησης και Στρατηγικών Ανάπτυξης της UNCTAD1, Ρίτσαρντ Κοζούλ-Ράιτ, αναμένεται επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας μεγαλύτερη του 2%, γεγονός που ισοδυναμεί με ζημίες ύψους σχεδόν δύο τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Οι οικονομολόγοι του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών εκτιμούν ότι οι οικονομίες που θα υποστούν το μεγαλύτερο πλήγμα, αφορούν στις εξαγωγικές χώρες πετρελαίου και άλλων πρώτων υλών καθώς επίσης και όσες έχουν στενούς εμπορικούς δεσμούς με τις πληγείσες περιοχές.
Στις αρχές Μαρτίου, ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ)2 προέβλεψε ότι η επιδημία θα επιφέρει μείωση του ρυθμούς ανάπτυξης του παγκοσμίου ΑΕΠ κατά μισή ποσοστιαία μονάδα το 2020 (από 2,9% σε 2,4%).
Τι αναφέρει το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ3 για την πανδημία του κορωνοϊού;
Η αντιμετώπιση της κρίσης απαιτεί παγκόσμια συνεργασία μεταξύ των κυβερνήσεων, των διεθνών οργανισμών και της επιχειρηματικής κοινότητας, η οποία βρίσκεται στο επίκεντρο της αποστολής του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ ως Διεθνούς Οργανισμού Συνεργασίας Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα.
Το Φόρουμ, με την υποστήριξη της Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), δημιούργησε μια πλατφόρμα δρασης COVID4, ανοιχτή σε όλες τις επιχειρήσεις και τις βιομηχανικές ομάδες, καθώς και σε άλλους ενδιαφερόμενους.
Στόχος της είναι:
- Η δραστηριοποίηση της παγκόσμιας επιχειρηματικής κοινότητας για συλλογική δράση
- Η προστασία των μέσων διαβίωσης των ανθρώπων και διευκόλυνση της επιχειρηματικής συνέχειας
- Η κινητοποίηση της συνεργασίας και της υποστήριξης των επιχειρήσεων για την αντιμετώπιση του COVID-19
Η διάρκεια και το εύρος των συνεπειών, δεν μπορούν να υπολογιστούν άμεσα, δεδομένου ότι εξαρτώνται από την εξάπλωση του ιού, τον χρόνο που θα περάσει μέχρι να βρεθεί το εμβόλιο, αλλά και τα μέτρα που θα λάβουν οι κυβερνήσεις. Με σκοπό να αντισταθμιστούν οι οικονομικές επιπτώσεις, η UNCTAD ζήτησε από την G205 αυξημένες δημοσιονομικές δαπάνες και δημόσιες επενδύσεις.
Εύθραστες οικονομίες:
Όπως ο ιός πλήττει κυρίως τις ευπαθείς ομάδες, έτσι και οι οικονομικές συνέπειές του, αναπτύσσονται σε ένα σύστημα ήδη αποσταθεροποιημένο και αδύναμο. Η ευθραυστότητα της παγκόσμιας οικονομίας, αποτελεί κληρονομιά της διαχείρισης (και όχι επίλυσης) της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008.
Επιπλέον, μια ανασκόπηση της προηγούμενης δεκαετίας, θα μπορούσε να απαντήσει εν μέρει, σε ένα γεγονός που βρίσκεται πλέον καθημερινά στην κορυφή της επικαιρότητας. Γιατί τέσσερις οικονομικά ισχυρές χώρες της Ευρώπης, Ιταλία, Γαλλία, Μεγάλη Βρετανία και Ισπανία, με όλο και αυξανόμενη θνησιμότητα εξαιτίας του κορωνοϊού, αδυνατούν να ελέγξουν αποφασιστικά την κατάσταση;
Την περίοδο 2011-2018, σύμφωνα με στοιχεία που παρουσίασε ο ευρωβουλευτής Μάρτιν Σίρντεβαν, η Κομισιόν ζήτησε 63 φορές από τα κράτη-μέλη της να προβούν σε μείωση των δαπανών στον τομέα της Υγείας κι επίσης να προχωρήσουν σε ιδιωτικοποιήσεις του κλάδου.
Τα μέτρα εφαρμόστηκαν:
- Ιταλία: Περικοπές 37 δισ. ευρώ τα τελευταία 10 χρόνια στην υγεία.
- Γαλλία: 17.000 λιγότερα κρεβάτια σε σχέση με το 2013.
- Μεγάλη Βρετανία: «Σήμερα, είναι η δεύτερη χώρα στην Ευρώπη με τις λιγότερες κατά κεφαλήν νοσοκομειακές κλίνες», δημοσιεύτηκε σε πρόσφατο άρθρο των New York Times.
- Ισπανία: «Οι περικοπές στην υγεία σκοτώνουν. Η δημόσια υγεία δεν είναι προς πώληση, αλλά προς υπεράσπιση», φώναζαν γιατροί και νοσηλευτές από το 2012.
Μειωμένο προσωπικό, ελλειπής εξοπλισμός, περιορισμένες μονάδες εντατικής, τα αποτελέσματα αυτών των περικοπών είναι ορατά εν μέσω της πανδημίας. Έτσι, αυτή τη στιγμή, πραγματοποιείται «επιλογή» των ασθενών λόγω έλλειψης κλινών, ενώ εισέρχονται στις ΜΕΘ, όσοι, ύστερα από την κρίση των γιατρών έχουν περισσότερες ελπίδες να επιβιώσουν.
Ποιοι τομείς απειλούνται κυρίως:
Τα τελευταία χρόνια, η Κίνα αποτελούσε «το εργοστάσιο του κόσμου». Οι εταιρίες τεχνολογίας, οι βιομηχανίες ενδυμάτων αλλά και όσες αφορούν βιομηχανικό εξοπλισμό, ενδέχεται να υποστούν σημαντικό πλήγμα, δεδομένου ότι οι εισαγωγές τους εξαρτώνται από την Κίνα και τη νοτιοανατολική Ασία. Έντονη ανησυχία υπάρχει ακόμα για τις εταιρίες τυποποιημένων προϊόντων και λιανικής, που προμηθεύονται είδη πρώτων υλών από την Κίνα. Καθώς ο κολοσσός της Ασίας είναι από τους μεγαλύτερους εισαγωγείς πετρελαίου στον κόσμο, σημαντικά προβλήματα ενδέχεται να αντιμετωπίσουν και οι πετρελαϊκές εταιρίες.
Η απομόνωση και η αναστολή λειτουργίας πολλών επιχειρήσεων περιορίζουν την παραγωγή. Τα ποσοστά ανεργίας ανεβαίνουν. Οι βιομηχανίες τουρισμού και μετακινήσεων ανήκουν στις δυσκολότερες περιπτώσεις ως συνέπεια εφαρμογής της πολιτικής της κοινωνικής απομάκρυνσης και απομόνωσης. Κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο έχουν επιβάλει ταξιδιωτικούς περιορισμούς στην προσπάθεια να περιορίσουν την εξάπλωση του ιού. Στις ΗΠΑ, η κυβέρνηση Τράμπ έχει απαγορεύσει στους ταξιδιώτες από τα ευρωπαϊκά αεροδρόμια να εισέλθουν στις ΗΠΑ.
Για την Ελλάδα, με το μεγαλύτερο ποσοστό του τουρισμού να βασίζεται σε ξένα πακέτα, αναμένεται πολύ μεγάλη κρίση στον τομέα αυτό. Όμως εξαιτίας της αβεβαιότητας που συνοδεύει την εξελισσόμενη πανδημία, απαραίτητη κρίνεται η επαναξιολόγηση της κατάστασης μέσα στον Απρίλιο και τον Μάιο, στη βάση των ενδείξεων και των στοιχείων που θα είναι τότε διαθέσιμα.
Οι αναδυόμενες αγορές που βασίζονται επίσης σε εξαγωγές πρώτων υλών όπως η Βραζιλία (σιδηρομεταλλεύματα, πετρέλαιο,), η Ρωσία (πετρέλαιο και φυσικό αέριο) και η Χιλή (χαλκός) αντιμετωπίζουν μείωση των εσόδων από τα κύρια προϊόντα εξαγωγής τους. Τα νομίσματα των χωρών αυτών είναι σε μειονεκτική θέση καθώς εξαιτίας του αρνητικού κλίματος παγκοσμίως, οι επενδυτές είναι πιο επιφυλακτικοί στη συμμετοχή τους στις αναδυόμενες αγορές. Μια σοβαρή υποτίμηση του νομίσματος αποτελεί πρόβλημα γι’αυτές, καθώς τα προϊόντα από το εξωτερικό γίνονται πολύ πιο ακριβά. Με άλλα λόγια, επιδεινώνονται οι όροι του εμπορίου.
Και η Ιταλική οικονομία;
Για την Ιταλία, η οποία κατέχει τη δραματική πρωτιά στο διάγραμμα της νόσου, τα πράγματα είναι αρκετά σοβαρά. Η συμμετοχή της χώρας στην ευρωζώνη, σημαίνει ότι η αντιμετώπιση της επιδημίας δεν εξαρτάται μόνο από την κυβέρνηση στη Ρώμη.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) ήδη αποφάσισε να ενισχύσει σημαντικά την ρευστότητα για τις χώρες της ευρωζώνης. Όμως το δημόσιο χρέος της Ιταλίας είναι ήδη υψηλό: το 2019 υπερέβη το 130% του ΑΕΠ.
Οι πρόσθετες δαπάνες συνεπάγονται ότι η Ιταλία φαίνεται να ξεπέρασε το τρέχον έτος το ανώτατο όριο του ελλείμματος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ύψους 3% του ΑΕΠ. Αν όμως ο Πρωθυπουργός της χώρας Τζουζέπε Κόντε δεν συνάψει νέα δάνεια, οι επιπτώσεις θα παραταθούν – και κατα συνέπεια, ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ θα είναι υψηλότερος μακροπρόθεσμα, σύμφωνα με τον Ιταλό οικονομολόγο Φραντσέσκο Γιαβάζι.
Ο ιός του πανικού:
Ακόμα και σε ατομικό επίπεδο, στο άκουσμα της πανδημίας, από τη μια στιγμή στην άλλη άλλαξε η καταναλωτική συμπεριφορά. Ο φόβος οδήγησε σε μια ανεξέλεγκτη έφοδο στα φαρμακεία και στα σούπερ μάρκετ. Αυτό με τη σειρά του μεταφράζεται σε σημαντικές ελλείψεις στην εφοδιαστική αλυσίδα. Η έντονη ζήτηση ενδέχεται να προκαλέσει έλλειψη σε πολλά εισαγόμενα προϊόντα.
Ίσως η παγκόσμια οικονομία να είναι αυτή τη στιγμή από τα τελευταία πράγματα στη σκέψη κάποιου, ο οποίος «βομβαρδίζεται» καθημερινά από εικόνες που κυριαρχούν οι μάσκες, τα άδεια ράφια των καταστημάτων, αλλά και η «μάχη» του Έβρου, η αποπνικτική κατάσταση στα νησιά…Και φυσικά, όλα αυτά έχουν ρίζα όχι ίσως τον ιό αυτόν καθεαυτόν, αλλά κυρίως την δραματική προβολή της πανδημίας από πολλά MME τα οποία προκάλεσαν «πανδημία πανικού» στους πολίτες.
Υποσημειώσεις:
1) Η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη (UNCTAD), στο πλαίσιο του ΟΗΕ, στοχεύει στην ανάπτυξη και άλλα συναφή ζητήματα στους τομείς του εμπορίου, της οικονομίας, της τεχνολογίας, των επενδύσεων και της αειφόρου ανάπτυξης. Σκοπός της είναι επίσης η μεγιστοποίηση των ευκαιριών για το εμπόριο των αναπτυσσόμενων χωρών ώστε να αποτελέσουν μέρος της παγκόσμιας οικονομίας σε δίκαιη βάση.
2) Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης είναι διεθνής οργανισμός των ανεπτυγμένων χωρών, οι οποίες υποστηρίζουν τις αρχές της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και της οικονομίας της ελεύθερης αγοράς. Στο πλαίσιο αυτού, οι κυβερνήσεις μπορούν να συγκρίνουν εφαρμογές πολιτικής, να αντιμετωπίσουν κοινά τους προβλήματα και να συντονίσουν τις εσωτερικές και διεθνείς τους πολιτικές.
3) Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ αποτελεί μη κερδοσκοπική οργάνωση η οποία ιδρύθηκε το 1971, η αποστολή του οποίου είναι «αφιερωμένη στη βελτίωση της κατάστασης του κόσμου φέρνοντας σε συνάντηση επιχειρηματικούς, πολιτικούς, ακαδημαϊκούς και άλλους ηγέτες της κοινωνίας για να διαμορφώσει τις παγκόσμιες, περιφερειακές και βιομηχανικές ατζέντες«. Μέλη του Οργανισμού είναι οι μεγαλύτερες εταιρίες του κόσμου, και η έδρα του βρίσκεται στο Κολονί του Καντονιού της Γενεύης στη Βενετία.
4) https://www.weforum.org/platforms/covid-action-platform
5) Η ομάδα των 20 αποτελεί ένα διεθνές φόρουμ, το οποίο ιδρύθηκε το 1999 με σκοπό τη μελέτη, την αναθεώρηση και την προώθηση συζήτησης υψηλού επιπέδου σχετικά με θέματα πολιτικής που αφορούν την προώθηση της διεθνούς χρηματοπιστωτικής σταθερότητας. Μέλη του είναι οι 20 μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη (Η Ευρωπαϊκή Ένωση εκπροσωπείται απο την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα)
Πηγές:
https://www.csis.org/analysis/global-economic-impacts-covid-19
https://www.bbc.com/news/business-51706225
https://economics.rabobank.com/publications/2020/march/global-economic-outlook/
https://www.news247.gr/oikonomia/koronoios-epiptoseis-stin-elliniki-oikonomia.7600174.html
https://slpress.gr/anadimosieuseis/epidrasi-koronoiou-stin-efodiastiki-alysida/