Όταν οι πόλεις γίνονται πεδία μαχών - ΚΕΔΙΣΑ

Γράφει ο Στέφανος Πέππας, Εξωτερικός Συνεργάτης ΚΕΔΙΣΑ

Οι σημερινές ένοπλες συγκρούσεις φαίνονται τελείως διαφορετικές από ότι ήταν στο παρελθόν: πόλεις και κατοικημένες περιοχές έχουν γίνει τα πεδία μαχών της εποχής μας. Από το Χαλέπι και το Ντονέτσκ, από την Γάζα και το Μογκαντίσου, από την Φαλούτζα και την Σρεμπρένιτσα, οι πόλεμοι έχουν μετακινηθεί στην ζωή, τις πόλεις και τα σπίτια των απλών ανθρώπων πιο πολύ από ποτέ.

Παράπλευρες απώλειες

Η λογική υπαγορεύει πως όταν υπάρχουν πολλοί άνθρωποι και πιο θανατηφόρα όπλα, υπάρχουν άρα και περισσότερα θύματα. Πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι 92% των ατόμων που σκοτώνονται ή τραυματίζονται σε κατοικημένες περιοχές είναι άμαχοι. Πέρα από φόνους και ακρωτηριασμούς, ο πόλεμος στις πόλεις καταστρέφει τις υποδομές και παραλύει τις βασικές υπηρεσίες με πολύ μεγαλύτερη επίδραση, κάνοντας τη ζωή ακόμα πιο δύσκολη για εκείνους που επιβιώνουν. Τα συστήματα ηλεκτρικής ενέργειας και ύδρευσης πλήττονται συχνά. Άμεσες επιθέσεις ή έμμεσες επιδράσεις σε νοσοκομεία και σχολεία, παρά την ειδική προστασία τους βάσει του διεθνούς δικαίου, συμβάλει στην κατάρρευση των βασικών υποδομών της κοινωνίας που βάλλεται. Μπορούμε να πούμε πως ολόκληρες δεκαετίες ανάπτυξης, κατασκευής και επενδύσεων χάνονται με αυτόν τον τρόπο σε ελάχιστο χρόνο. Ενώ, η φύση του πολέμου αλλάζει και οι πόλεμοι γίνονται μέσα σε πόλεις, αυτό επηρεάζει αρνητικότερα την χρονική διάρκειά του αλλά και τις επιπτώσεις. Οι παρατεταμένες ένοπλες συγκρούσεις σήμερα αποτελούν την πλειοψηφία των συγκρούσεων, σε όλο τον κόσμο.

Φάσμα απειλών

Για το άμεσο μέλλον, εκτός από την αντιμετώπιση προκλήσεων που συνδέονται με την παραδοσιακή και γνωστή κατάσταση που βασίζεται σε απειλές άλλων κρατών, οι διάφοροι στρατοί θα πρέπει να αναμένεται να δράσουν και για την καταπολέμηση καινούριων απειλών. Κυρίως αποτελούνται από μη κρατικούς φορείς (ίσως κάποια κράτη υποβοηθούν οικονομικά, προπαγανδιστικά και εξοπλιστικά) – ένα φάσμα που περιλαμβάνει καθιερωμένες τρομοκρατικές οργανώσεις όπως ισλαμικό κράτος, παρακλάδια Αλ Κάϊντα και άλλες φανατικές ισλαμικές ομάδες/οργανώσεις, αλλά και αμέτρητες λιγότερο γνωστές αντάρτικες ομάδες, αναρχικά στοιχεία, κτλ.

Το είδος αυτού του νέου (παλαιού και βάρβαρου είδους) πολέμου το οποίο πρωτοείδαμε στην πρώην Γιουγκοσλαβία και πιο πρόσφατα από τον πόλεμο του Ιράκ και εντεύθεν, θα αναγκάσει σίγουρα τους στρατούς των χωρών-υπερδυνάμεων να εκπαιδεύονται σε επιχειρήσεις εντός ή στα προάστια πυκνοκατοικημένων πόλεων ή μεγαλουπόλεων. Αυτό είναι η στρατιωτική πρόκληση του Στρατού Ξηράς του μέλλοντος. Στρατιωτικές αποστολές ακόμη και σε σχετικά μικρές αστικές περιοχές είναι εγγενώς πολύπλοκες. Κτίρια και άνθρωποι μπορούν να παρέχουν κάλυψη και απόκρυψη στον εχθρό. Τα χαρακτηριστικά αυτά επίσης θα μειώσουν την αποτελεσματικότητα των πληροφοριών, επιτήρησης και αναγνώρισης που ο στρατός θέλει για να διεξάγει με επιτυχία τις δραστηριότητες αυτές.

Σκεφτείτε την περίπτωση επίθεσης χερσαίων δυνάμεων στην Raqqa(Ράκα), το προπύργιο των ισλαμο-τρομοκρατών. Η Raqqa δεν είναι μια μεγαλούπολη, έχει περίπου 250.000 κατοίκους. Αλλά επειδή οι τρομοκράτες ζουν μεταξύ του πληθυσμού της πόλης, οι δυτικές Ειδικές δυνάμεις που δραστηριοποιούνται στη περιοχή έχουν τεράστια δυσκολία αναγνώρισης, στόχευσης και πλήγματος ομάδων από τον αέρα. Ακόμα και όταν στοχεύονται τέτοιες ομάδες οι ανησυχίες για παράπλευρες απώλειες, οδήγησαν το στρατό των ΗΠΑ να ανακαλέσει ορισμένες επιχειρήσεις. Είναι επίσης προφανές πως για να αποτρέψει ή να αποθαρρύνει χερσαίες επιδρομές, το Daesh έχει παγιδεύσει την πόλη-σε βασικά σημεία της- με αυτοσχέδιους εκρηκτικούς μηχανισμούς. Η κατασκευή και στρώση αυτοσχέδιων εκρηκτικών μηχανισμών IED και η συνεχιζόμενη εξάπλωση των μη επανδρωμένων συστημάτων – συμπεριλαμβανομένων στο εμπόριο μη επανδρωμένων οχημάτων – για σκοπούς αντιεπιτήρησης, παρέχει ένα επιπλέον επίπεδο δυσκολίας σε ένα ήδη περίπλοκο πρόβλημα.

Μοντέλα Αστικής Εξέγερσης

Σε περιπτώσεις αστικών πολέμων συγκαταλέγονται και οι λεγόμενες αστικές εξεγέρσεις. Τα βασικά στοιχεία της αστικής εξέγερσης μπορούν να αποτυπωθούν σε μοντέλα (βλέπε παρακάτω). Αυτή η απεικόνιση των δυναμικών στοιχείων μιας αστικής εξέγερσης μπορεί να βοηθήσει στον εντοπισμό στοιχείων σε οποιαδήποτε δεδομένη κατάσταση και τη σχετική δύναμη των στοιχείων αυτών. Στο μοντέλο, το μέγεθος δείχνει και τη σχετική επιρροή.

Στο παραπάνω μοντέλο έχετε μια ισχυρή φίλια-κυβερνητική παρουσία (αστυνομία, πυροσβεστική, κυβέρνηση κλπ -Σκούρο μπλε) μέσα στο αστικό περιβάλλον (ανοιχτό μπλε). Υπάρχει ένα μικρό αλλά αναγνωρίσιμο εγκληματικό στοιχείο (μαύρο). Επίσης, υπάρχει μια μικρή αλλά βιώσιμη εξέγερση (πορτοκαλί), οι οποίοι επιδιώκουν να κυριεύσουν τρεις στόχους : πολιτικό, ανταρτών, και συμβατικών στρατιωτικών δυνάμεων. Πρωταρχικός στόχος τους, σε αυτή τη συγκεκριμένη στιγμή, είναι στρατιωτικός (περιγράφεται στο μπλε). Η εξέγερση υποστηρίζεται από κοντινές περιοχές στην πόλη(σκούρο κόκκινο), καθώς και από τα εθνικά κράτη εχθρικά προς την κυβέρνηση της πόλης (κόκκινο).

Στο παρακάτω μοντέλο, η εξέγερση είναι πολύ πιο περίπλοκη. Δεν υπάρχουν φιλικά κυβερνητικά όργανα. Υπάρχουν πολλές εξεγέρσεις που έχουν διαφορετικές στρατηγικές. Ένας μεγάλος μη κρατικός παράγοντας στηρίζει τις εξεγέρσεις. Επιπλέον, υπάρχει ένα μεγάλο εγκληματικό στοιχείο που ενεργεί στην πόλη.

Νέα δόγματα επιχειρήσεων

Σίγουρα τα παθήματα γίνονται μαθήματα για τις ΗΠΑ από τις μάχες στην Φαλούτζα του Ιράκ, ή στο Μογκαντίσου Σομαλίας, είτε από τους Ρώσους στο Γκρόζνυ της Τσετσενίας και την Κριμαία, είτε από το Ισραήλ με την μακροχρόνια εμπειρία ανάληψης αστικών επιχειρήσεων. Όλες οι μάχες αναλύονται πολυεπίπεδα και τα νέα δόγματα στρατιωτικών επιχειρήσεων (χερσαίων κυρίως, με πολλά ρομποτικά συστήματα) του μέλλοντος λαμβάνουν μορφή. Η Κίνα μη έχοντας ακόμη εκτεταμένη μοντέρνα πολεμική πείρα, την αποκτά ήδη στην Συρία, ακολουθεί κατά πόδας τις στρατιωτικές εξελίξεις σε τεχνολογία αλλά και σε έμψυχο δυναμικό.

Χώρες λοιπόν, όπως η δική μας, θα πρέπει σε κάποιο βαθμό να οσμίζονται και να ενεργούν προληπτικά με Σχέδια που θα αφορούν μάχες αστικού περιβάλλοντος. Ιδίως, λόγω των πολλών χιλιάδων μεταναστών και προσφύγων που βρίσκονται στην χώρα μας που αποτελούν εν δυνάμει πυρήνες ακραίου ισλαμισμού και τρομοκρατίας. Ήδη η EUROPOL και η Ε.Υ.Π., εξουδετέρωσαν (συνέλαβαν) αρκετούς στα χώματά μας. Αλλά και διότι οι στοχοποιήσεις εδαφών μας -εκ μέρους των γειτόνων μας εξ’ ανατολών και βορειοδυτικών- αποτελούν περιοχές αστικές, με πληθυσμό.

Σε αντίθετη περίπτωση, δηλαδή η μη μελέτη των πολέμων σε αστικές περιοχές και η μη εκπόνηση μελετών αποτροπής και αντιμετώπισης, θα επιδεινώσει τις ήδη υπάρχουσες δυσκολίες και συνθήκες οπότε οι αντίπαλες ομάδες θα μπορούν να εκμεταλλευτούν την πολυπλοκότητα των πόλεών μας για την προπαγάνδα τους, την στρατολόγηση μελών τους και την τυχόν διοχέτευση σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, κ.ο.κ. Σε συνδυασμό πάντα με την αγαστή συνεργασία μεταξύ αρμοδίων οργάνων (Ενόπλων Δυνάμεων και Σωμάτων Ασφαλείας) και πολιτικών φορέων, η πρόληψη Κρίσεων και η Διαχείριση Κινδύνων στην περίπτωσή μας, αποδεικνύεται περίτρανα ως η σωστότερη αγωγή.

Πηγές

World Economic Forum/Reports
RAND/Future Warfare
ICRC/ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ
The Leavenworth Way of War– https://cgschistory.wordpress.com/2008/10/06/urban-insurgency-model