Ελληνικά
Γράφει ο Πέτρος Γκάτζιος, Αναλυτής ΚΕΔΙΣΑ
Όταν το 2012 εξελέγη Πρόεδρος ο Φρανσουά Ολάντ ήθελε να αλλάξει πολλά στην ΕΕ και στη χώρα του τη Γαλλία.
Για την ΕΕ επιθυμούσε ένα «Σύμφωνο Ανάπτυξης», το οποίο περιελάμβανε μεταξύ άλλων προτάσεις για ευρωομόλογα και φόρο επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών.
Οι προτάσεις αυτές περιθωριοποιήθηκαν τα επόμενα χρόνια, ενώ ο ίδιος αφού δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει τα οικονομικά ζητήματα της χώρας όπως είχε υποσχεθεί, δεν έθεσε ξανά υποψηφιότητα για Πρόεδρος.
Ωστόσο, ένας πρώην Υπουργός του, ο Εμανουέλ Μακρόν, που μέχρι τη δημοσκοπική κατάρρευση του υποψηφίου της Κεντροδεξιάς για την προεδρία της Γαλλίας Φρανσουά Φιγιόν τον Ιανουάριο του 2017 βρισκόταν σε μονοψήφια ποσοστά, πέρασε στο δεύτερο γύρο και εκλέχθηκε Πρόεδρος με μεγάλη διαφορά.
Τι μπορεί να σημαίνει η νίκη αυτή για την ΕΕ και τι μπορούμε να περιμένουμε για την γαλλογερμανική συνεργασία;
Θα ξεκινήσω την ανάλυση με κάποιες προεκλογικές αναφορές του κ. Μακρόν για την ανασύσταση της ΕΕ και μετά θα προσπαθήσω να σκιαγραφήσω τον νέο οδικό χάρτη που διαμορφώνεται.
Ο οδικός χάρτης θα περιλαμβάνει όπως όλα δείχνουν ένα βήμα κάθε φορά, και βραχυπρόθεσμα θα ασχοληθεί με θέματα που φαίνεται πως υπάρχει διάθεση για συνεργασία. Αφήνοντας τα πολύπλοκα για τη συνέχεια.
Ποιες είναι οι προεκλογικές θέσεις του κ. Μακρόν αναφορικά με την ΕΕ;
Συνοπτικά, ο κ. Μακρόν:
-Προτείνει καλύτερη διακυβέρνηση της ευρωζώνης με κοινή δημοσιονομική πολιτική, κοινό προϋπολογισμό, κοινό Υπουργό Οικονομικών και ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης,
-Τάσσεται υπέρ της ενίσχυσης της Ευρώπης της άμυνας χωρίς οι μή συμμετέχοντες να μπορούν να σταματούν την περαιτέρω συνεργασία, με μόνιμη ευρωπαϊκή έδρα για τις ευρωπαϊκές αμυντικές επιχειρήσεις, και τη δημιουργία Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ασφαλείας,
-Είναι υπέρ της προώθησης μίας πολιτικής ευρωπαϊκών επενδύσεων «Buy European Act», θέλοντας να διαφυλάξει την πρόσβαση στις ευρωπαϊκές δημόσιες αγορές για τις επιχειρήσεις που διατηρούν τουλάχιστον το ήμισυ της παραγωγής τους στην Ευρώπη,
-Υποστηρίζει το ελεύθερο εμπόριο, προτείνοντας ωστόσο την επανεξέταση της CETA από «επιστημονική επιτροπή» για την εξέταση των συνεπειών της και την τροποποίησή της εάν είναι αναγκαίο,
-Για την ανασύσταση της ΕΕ που κλονίσθηκε από το Brexit , την προσφυγική κρίση και την αμφιβολία, προτείνει την οργάνωση «δημοκρατικών συνεδρίων» σε ολόκληρη την Ευρώπη, και τον καθορισμό των προτεραιοτήτων που πρέπει να έχει η Ένωση τα επόμενα πέντε χρόνια. Εκτός της ευρωζώνης προτεραιότητα αποτελεί η ψηφιακή ενιαία αγορά και η ενεργειακή αγορά.
-Μετά το Brexit, υποστηρίζει πως οι 73 θέσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που αντιστοιχούσαν στο ΗΒ, αντί να διανεμηθούν μεταξύ των 27, να εκλεγούν σε αυτές Ευρωβουλευτές σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.
Ο κ. Μακρόν, για να πείσει τη Γερμανία για το σχέδιό του, δεσμεύεται: πρώτον, να εφαρμόσει διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και να διατηρήσει το δημόσιο έλλειμμα της Γαλλίας κάτω από το όριο του 3% του ΑΕΠ, δεύτερον, να κάνει πιο ελαστικές τις συλλογικές συμβάσεις, και τρίτον, να εισάγει σκανδιναβικού τύπου ενεργές πολιτικές αγοράς εργασίας.
Δεσμεύεται δηλαδή να μεταρρυθμίσει πρώτα τη Γαλλία και μετά να ζητήσει από κοινού αλλαγές σε θέματα ΟΝΕ και αλλού.
Ευτυχώς για αυτόν, η οικονομία της ευρωζώνης βρίσκεται σε ήπια κυκλική ανάκαμψη[1].
Δεν υπάρχει καλύτερη στιγμή για να δείξει ότι είναι σοβαρός στις προτάσεις του για εγχώριες μεταρρυθμίσεις από αυτή, με την προϋπόθεση να πάει καλά στις βουλευτικές εκλογές τον επόμενο μήνα.
Από την άλλη, γνωρίζει φυσικά πως δεν είναι σε θέση να πιέσει για μεταρρυθμίσεις στην ευρωζώνη πριν την εκλογή νέας κυβέρνησης στη Γερμανία τον Σεπτέμβριο, όπως γνωρίζει επίσης πως οι παραπάνω ιδέες του αποτελούν ανάθεμα για την τελευταία.
Βήμα-βήμα προσέγγιση
Για αυτό και ακολουθεί την λεγόμενη “phased approach” ή «βήμα-βήμα» και δεν ζητάει προσέγγιση «τύπου μπαζούκα», για να παραφράσω κάποιον άλλο Ευρωπαίο πολιτικό, και αυτό φάνηκε μετά την πρώτη συνάντηση (15/05) που είχε με την κα Μέρκελ στο Βερολίνο.
Στο Βερολίνο λοιπόν, οι δύο πλευρές ανακοίνωσαν πως τις επόμενες εβδομάδες, θα αναπτύξουν έναν οδικό χάρτη για την εμβάθυνση της ευρωπαϊκής ενοποίησης, για να κάνουν την Ευρωζώνη πιο ανθεκτική σε μελλοντικές κρίσεις.
Η κα Μέρκελ τόνισε ότι οι Συνθήκες της ΕΕ μπορούν να αλλάξουν, ωστόσο, θα πρέπει πρώτα «να εργαστούμε πάνω στους τομείς που θέλουμε να μεταρρυθμίσουμε».
Αυτό δεν σημαίνει κατά την άποψή μου πως ξαφνικά η Γερμανία άλλαξε στάση. Η τελευταία ξέρει πολύ καλά πως η όποια αλλαγή των Συνθηκών απαιτεί ομοφωνία και μεγάλο χρονικό διάστημα για την επικύρωσή της, με τα δημοψηφίσματα να αφήνουν ανεξίτηλα τα όποια σημάδια τους.
Μην ξεχνάμε πως το 2011, έγινε δεκτή πρόταση αναθεωρήσεως του άρθρου 136 της Συνθήκης Λειτουργίας της ΕΕ με την προσθήκη της παραγράφου 3 στο άρθρο αυτό όπου μεταξύ άλλων αναφερόταν η θέσπιση μηχανισμού σταθερότητας, ο μετέπειτα Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ΕΜΣ) που τέθηκε σε ισχύ το 2013.
Ήταν η άρνηση του τότε Πρωθυπουργού του ΗΒ κ. Κάμερον που ανάγκασε 25 Κράτη-Μέλη της ΕΕ να συμφωνήσουν σε ένα «Δημοσιονομικό Σύμφωνο» εκτός Συνθηκών, αλλά ως διεθνή Συμφωνία.
Για αυτό και ο κ. Σόιμπλε αναφέρει (11/05) πως υπάρχουν δύο τρόποι να ενισχύσεις την ευρωζώνη, μέσω αλλαγής συνθηκών ή πρακτικά μέσα από συμφωνίες μεταξύ κρατών.
Υπογραμμίζω το «πρακτικά» καθώς λίγες μέρες μετά (23/05), ο ίδιος τόνισε πως η ΕΕ «πρέπει να βρει τρόπους να επιτευχθεί στενότερη συνεργασία σε ζητήματα όπως η μετανάστευση, η ασφάλεια, η εξωτερική και η οικονομική πολιτική, χωρίς να περιμένει να υπάρξει αλλαγή στις Ευρωπαϊκές Συνθήκες».
Ο κ. Σόιμπλε έχει αναφέρει επίσης (25/04) πως η ευρωζώνη πρέπει να αποκτήσει ένα Νομισματικό Ταμείο, θέση την οποία υποστηρίζει και ο Γερμανός επικεφαλής του ΕΜΣ κ. Ρέγκλινγκ.
Για να επανέλθω, στο Βερολίνο, ο κ. Μακρόν υποστήριξε πως ο γαλλο-γερμανικός άξονας πρέπει να υιοθετήσει μια πιο πραγματιστική στάση, ωστόσο υπογράμμισε ότι ποτέ δεν υπερασπίστηκε την ιδέα των ευρωομολόγων ή της αμοιβαιότητας του υπάρχοντος χρέους στην Ευρωζώνη. Προσέθεσε όμως ότι είναι ανοιχτός στην εφαρμογή ενός τέτοιου μηχανισμού για τη χρηματοδότηση μελλοντικών σχεδίων. Κρατήστε το «πρακτικά» και το «χρηματοδότηση μελλοντικά»!
Η βήμα-βήμα προσέγγιση, περιλαμβάνει επίσης τη σύσταση ομάδων εργασίας (τον Ιούλιο) σε τομείς που φαίνεται να υπάρχει διάθεση για συνεργασία όπως η ταχεία πρόοδος στην εμπορική αμοιβαιότητα της ΕΕ, ένα κοινό σύστημα ασύλου, κανόνες για την κινητικότητα των εργαζομένων και η προώθηση κοινών επενδύσεων.
Στο Εurogroup της Δευτέρας (22/05) πάντως, Γαλλία και Γερμανία ανέφεραν πως θα συσταθεί ομάδα εργασίας και για την ενίσχυση της ευρωζώνης, η οποία θα εξετάζει επίσης για από κοινού επενδύσεις οι οποίες θα ωθήσουν περαιτέρω την ανάπτυξη και την απασχόληση.
Οδικός χάρτης και μέλλον της ΕΕ
Το μέλλον της ΕΕ δεν αφορά φυσικά μόνο τη Γαλλία και τη Γερμανία.
Μετά το δημοψήφισμα υπέρ του Brexit, έχει ανοίξει μία μεγάλη συζήτηση σχετικά, με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εκδίδει Λευκή Βίβλο[2] με προτεινόμενα ενδεικτικά πέντε σενάρια για την εξέλιξη της Ένωσης έως το 2025, ευελπιστώντας το Δεκέμβριο του 2017 να έχουμε καταλήξει ως Ένωση σε ένα οριστικό κείμενο.
Ενδιάμεσα, η τελευταία έχει καταθέσει και κείμενα προβληματισμού για την «κοινωνική Ευρώπη[3]» και την «παγκοσμιοποίηση[4]», ενώ τις επόμενες εβδομάδες ακολουθούν κείμενα για την Ευρωπαϊκή Άμυνα (07/06) και το μέλλον της ΟΝΕ!
Υπενθυμίζω πως τον Μάρτιο του 2017, οι ηγέτες Γαλλίας, Γερμανίας, Ιταλίας και Ισπανίας συναντήθηκαν για να εκφράσουν την προτίμησή τους σε μια Ευρώπη πολλών ταχυτήτων.
Η τελευταία μπαίνει δυναμικά στη συζήτηση για την ευρωζώνη, καταθέτοντας μάλιστα στις 16/05 πρόταση όπου: τάσσεται βραχυπρόθεσμα υπέρ της ολοκλήρωσης της τραπεζικής ένωσης, μεσοπρόθεσμα υπέρ της χρησιμοποίησης ενός κοινού προϋπολογισμού της ευρωζώνης, ο οποίος όμως δεν θα μπορεί να μετατραπεί σε ένα μόνιμο εργαλείο μεταφοράς πόρων και μακροπρόθεσμα, τάσσεται υπέρ μιας αμοιβαιοποίησης του χρέους μεταξύ των χωρών της ευρωζώνης.
Ο κ. Μακρόν στη συνάντηση που είχε με τον Ιταλό Πρωθυπουργό κ. Τζεντιλόνι (21/05) επιμένει να μιλά για «ένα οδικό χάρτη μακράς πνοής που θα επιτρέψει την δημιουργία μίας κοινής δημοσιονομικής δυναμικής, μίας πραγματικής Ευρώπης και μία πραγματικής ευρωζώνης επενδύσεων που θα επιτρέψει τον περιορισμό των αποκλίσεων ανάμεσα στις οικονομίες».
Ασφάλεια-Άμυνα;
Τη μακρά συζήτηση για την ευρωζώνη θα πλαισιώνει και ένα άλλο μεγάλο θέμα, αυτό της άμυνας-ασφάλειας, ιδιαίτερα μετά τα τελευταία τρομοκρατικά χτυπήματα σε διάφορες πόλης της ΕΕ. Άλλωστε αποτελεί και θέμα στην ατζέντα του ερχόμενου Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τον Ιούνιο.
Μεγαλύτερη συνεργασία στον τομέα της άμυνας θα αποφέρει σημαντικά οικονομικά και βιομηχανικά οφέλη για όλα τα κράτη-μέλη, όπως για παράδειγμα στην έρευνα στον αμυντικό τομέα αλλά και στις δημόσιες συμβάσεις.
«Μία ισχυρή ευρωπαϊκή άμυνα προϋποθέτει μία ισχυρή ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία, όπως σωστά τονίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή[5].
Ωστόσο ο κανόνας της ομοφωνίας, τα διαφορετικά εθνικά συμφέροντα και προτεραιότητες καθώς και οι διαφορετικές αντιδράσεις όταν υπάρχει ανάγκη συγκέντρωσης στρατιωτικών στοιχείων, αποτελούν μακροχρόνια αγκάθια στη διαδικασία και ο Γαλλογερμανικός άξονας πρέπει να δείξει το δρόμο για την υπέρβαση αυτών.
Η αναφορά Μακρόν στο Βερολίνο πως οι αλλαγές στις Συνθήκες δεν αποτελούν πλέον ταμπού, πρέπει να αφορά και τον τομέα της ασφάλειας-άμυνας. Σε αυτή την παράμετρο προσθέστε πως με την έξοδο του ΗΒ, η Γαλλία θα αποτελεί τη μοναδική μεγάλη δύναμη με πυρηνικά και μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας!
Επίλογος
Ο νέος οδικός χάρτης, αυτή η βήμα-βήμα προσέγγιση που περιέγραψα παραπάνω, δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να επισκιαστεί από τη συζήτηση για την ευρωζώνη μόνο.
Η προεκλογική επιμονή του κ. Μακρόν για το ευρώ πρέπει να αλλάξει, πρέπει να εμβαθύνει και στα υπόλοιπα που έχει αναφέρει.
Κατά την άποψή μου, μπορεί οι Γερμανοί να τάσσονται υπέρ των πολλών ταχυτήτων, παράλληλα όμως δείχνουν και προτίμηση η ΕΕ να κάνει λιγότερα αλλά να αποδίδει καλύτερα σε αυτά.
Οι συμφωνίες πακέτο αποτελούν χαρακτηριστικό γνώρισμα της ΕΕ και ο κ. Μακρόν δεν πρέπει να επικεντρώνεται αποκλειστικά σε θέματα ευρωζώνης.
Επίσης η απόφαση του Δικαστηρίου της ΕΕ (16/05, Γνωμοδότηση C-2/15) στο ερώτημα «κατά πόσο έχει η Ένωση αποκλειστική αρμοδιότητα για υπογραφή και σύναψη εμπορικής συμφωνίας με την Σιγκαπούρη», διευκολύνει τη συζήτηση για μία νέα γενιά συμφωνιών, καθώς πλέον δεν θα υπάρχουν γκρίζες ζώνες στις αρμοδιότητες και η διαδικασία μπορεί να περνά χωρίς τη σύμφωνη γνώμη 38 τοπικών-περιφερειακών-εθνικών Βουλών.
Άρα και σε αυτόν τον τομέα μπορεί και πρέπει να προχωρήσει περαιτέρω η συνεργασία, ιδιαίτερα αφού στις δύο χώρες σημειώνονται οι περισσότερες αντιδράσεις κατά των συμφωνιών CETA-TTIP.
Στο δια ταύτα, θεωρώ πιθανό η Γερμανία να συμφωνήσει σε μια μεγαλύτερη οικονομική δέσμευση εντός της ΕΕ και σε περισσότερες αμυντικές δαπάνες, αλλά δεν είναι σαφές εάν θα προχωρήσει στην πρόταση του κ. Μακρόν για ένα συγκεκριμένο προϋπολογισμό για την ευρωζώνη που θα διαχειριστεί ένας νεοσύστατος Υπουργός Οικονομικών.
Σε κάθε περίπτωση, ο τελευταίος πρέπει να ενισχύσει τη γαλλική οικονομία, και να προχωρήσει τις μεταρρυθμίσεις που έχει προτείνει ότι θα κάνει. Παράλληλα έχει να διαχειριστεί μεταξύ άλλων και το μεταναστευτικό/προσφυγικό, και το μεγάλο ζήτημα της τρομοκρατίας.
Η ενωσιακή πολιτική της κας Μέρκελ είναι γνωστή και σταθερή όλα τα προηγούμενα χρόνια. Στην ευρωπαϊκή ατζέντα δεν προσθέτει κάτι καινούργιο. Ο κ. Μακρόν είναι νεοεισερχόμενος σε αυτή τη διαδικασία.
Άραγε, η περίφημη «ποδοσφαιρική» άποψη του Gary Lineker που θέλει «στο τέλος να κερδίζουν πάντα οι Γερμανοί», θα ισχύσει και σε αυτή την περίπτωση;
Οι επόμενοι μήνες, σίγουρα θα έχουν πολύ μεγάλο ενδιαφέρον.
Πηγές
[1] European Commission: Spring 2017 Economic Forecast, 11/05/17 in
https://ec.europa.eu/info/business-economy-euro/economic-performance-and-forecasts/economic-forecasts/spring-2017-economic-forecast_en#related-documents.
[2] https://ec.europa.eu/commission/white-paper-future-europe-reflections-and-scenarios-eu27_el
[3]https://ec.europa.eu/commission/publications/reflection-paper-social-dimension-europe_el
[4]https://ec.europa.eu/commission/publications/reflection-paper-harnessing-globalisation_el
[5] Η Επιτροπή διεξάγει συζήτηση σχετικά με το μέλλον της ευρωπαϊκής άμυνας, 24/05/17 in http://europa.eu/rapid/press-release_IP-17-1427_el.htm