vorropoulou_250px

Η σημασία των Υψιπέδων του Γκολάν και η πολιτική στροφή του Τραμπ

Posted on Αγγελική ΒορροπούλουPosted in Αναλύσεις, Μέση Ανατολή

Γράφει η Αγγελική Βορροπούλου, Αναλύτρια ΚΕΔΙΣΑ

 

Tα υψίπεδα του Γκολάν βρίσκονται στη συμβολή της Συρίας, του Ισραήλ, του Λιβάνου και της Ιορδανίας καθιστώντας την περιοχή μήλο της έριδος εξαιτίας του υψομέτρου της, των υδάτινων πόρων και του πετρελαίου και ανήκουν επίσημα στη Συρία. O Πόλεμος των Έξι Ημερών τον Ιούνιο του 1967 υπήρξε νικηφόρος για το Ισραήλ, το οποίο κατέλαβε την περιοχή των Υψιπέδων του Γκολάν από τη Συρία. Οι Συριακές δυνάμεις κατέβαλαν μια αποτυχημένη προσπάθεια ώστε να επανακτήσουν την περιοχή το 1973 κατά τον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ. Ο πόλεμος αυτός όμως τελείωσε με μια ανακωχή, αφήνοντας το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής υπό την κυριαρχία του Ισραήλ. Η κίνηση αυτή όμως δεν έλαβε διεθνή αποδοχή και το ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών εκείνη τη χρονιά ανέφερε χαρακτηριστικά ότι «η απόφαση του Ισραήλ να επιβάλει νόμους, δικαιοδοσία και διοίκηση στα κατεχόμενα Συριακά Όρη του Γκολάν είναι άκυρη, χωρίς διεθνή νομικά αποτελέσματα». Μετά τον Αραβοϊσραηλινό Πόλεμο του 1973, τα Ηνωμένα Έθνη έθεσαν σε λειτουργία μια ζώνη ασφαλείας μήκους 80 χιλιομέτρων με σκοπό να διασφαλίσουν την ειρήνη στην περιοχή. Η ζώνη αυτή λειτούργησε αποτελεσματικά μέχρι την αρχή του εμφυλίου πολέμου στη Συρία. Διάφορες ομάδες ανταρτών (συμπεριλαμβανομένου και του ISIS) έχουν κερδίσει τον έλεγχο τμημάτων της περιοχής των συνόρων. Οι διαπραγματεύσεις για την κατεχόμενη περιοχή έχουν σταματήσει. Το 2011 ο πόλεμος της Συρίας δημιούργησε νέες εντάσεις στην περιοχή, κλείνοντας σχεδόν οριστικά τις οποιεσδήποτε προσπάθειες.

Για ολόκληρες δεκαετίες τα Ηνωμένα Έθνη, καθώς επίσης και οι ΗΠΑ αρνιόντουσαν να αναγνωρίσουν την κυριαρχία του Ισραήλ στην περιοχή του Γκολάν. Ωστόσο, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ στις 21 Μαρτίου 2019 αποφάσισε να κάνει στροφή στην πολιτική που είχαν ακολουθήσει οι προηγούμενες κυβερνήσεις των ΗΠΑ, γράφοντας στο twitter πως «Είναι καιρός οι Ηνωμένες Πολιτείες να αναγνωρίσουν πλήρως την κυριαρχία του Ισραήλ στα Υψίπεδα του Γκολάν», χαρακτηρίζοντας μάλιστα την κίνηση αυτή σαν μια κίνηση κρίσιμης σημασίας για το Ισραήλ και τη σταθερότητα στη Μέση Ανατολή. Το tweet του Αμερικανού Προέδρου φαίνεται να επήλθε μετά από πίεση του Ισραηλινού Πρωθυπουργού Μπέντζαμιν Νετανιάχου με στόχο την υποστήριξη του για τις επικείμενες εκλογές του Απριλίου. Η κίνηση αυτή του Τραμπ δεν ήταν αναπάντεχη καθώς έχει ήδη αναγνωρίσει την Ιερουσαλήμ σαν πρωτεύουσα του Ισραήλ, μετέφερε στην Ιερουσαλήμ την Πρεσβεία των Ηνωμένων Πολιτειών και σταμάτησε την παροχή βοηθείας στους Παλαιστίνιους πρόσφυγες. Μάλιστα τον περασμένο Νοέμβριο οι ΗΠΑ ψήφισαν για πρώτη φορά μετά από τέσσερις δεκαετίες κατά σε συμβολικό ψήφισμα των ΗΕ, για την καταδίκη της παρουσίας του Ισραήλ στην περιοχή των Υψιπέδων του Γκολάν.

Από μόνα τους τα tweets του Αμερικανού Προέδρου δεν είναι δυνατόν να αλλάξουν τις υφιστάμενες καταστάσεις στο Γκολάν, καθώς δεν υπάρχουν κανενός είδους διαπραγματεύσεις σχετικά με το καθεστώς κυριαρχίας της περιοχής αλλά ούτε και καμία πεποίθηση ότι το Ισραήλ πρόκειται να αποσυρθεί από την περιοχή. Αλλά αυτού του είδους η ανακοίνωση αποτελεί την τελευταία κίνηση, σε μια σειρά κινήσεων υπό την διοίκηση του Τραμπ, με στόχο την αναδιαμόρφωση του ρόλου των ΗΠΑ στις συγκρούσεις ανάμεσα στο Ισραήλ και τους Άραβες γείτονες, προς όφελος του Ισραήλ. Αυτή η αλλαγή στάσης σε μια ιδιαίτερα αμφισβητούμενη και στρατηγικά πολύτιμη περιοχή ανάμεσα στο Ισραήλ και τη Συρία αντιμετωπίστηκε με αποδοκιμασία από διάφορες πλευρές στην ευρύτερη αραβοϊσραηλινή σύγκρουση, αντανακλώντας τις αντιδράσεις σε μια προηγούμενη κίνηση των ΗΠΑ, να αναγνωρίσει την Ιερουσαλήμ σαν πρωτεύουσα του Ισραήλ.

Καθώς ο Αμερικανός Πρόεδρος εξαιτίας των προγενέστερων κινήσεων του έχει καταστεί ιδιαίτερα δημοφιλής στο Ισραήλ, ο Νετανιάχου προσπάθησε μέσα από το πρόσωπό του Τραμπ να επωφεληθεί κατά την εκστρατεία της επανεκλογής του. Για πολλούς αναλυτές μάλιστα, η ημερομηνία κατά την οποία ανακοίνωσε την αναγνώριση της κυριαρχίας του Ισραήλ στο έδαφος αυτό, ήταν υπολογισμένη πολιτικά, με στόχο την εκλογική ενίσχυση του Νετανιάχου. Όπως γίνεται βέβαια σιγά – σιγά κατανοητό, η αναγνώριση της Ισραηλινής κυριαρχίας θα αντιμετωπίσει ακριβώς τις ίδιες δυσκολίες τις οποίες αντιμετώπισε και η αναγνώριση από τις ΗΠΑ  της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ. Αντιστρέφει δεκαετίες σταθερής πολιτικής των ΗΠΑ, που απαιτούσαν οποιαδήποτε εδαφική αναγνώριση να προέρχεται από άμεσες διαπραγματεύσεις, κι όχι μονομερείς ενέργειες. Επιπρόσθετα, αντιβαίνει γι’ ακόμη  μια φορά το διεθνές δίκαιο, το οποίο δεν αναγνωρίζει – και δεν δύναται να αναγνωρίσει – την ισραηλινή κυριαρχία επί των εδαφών που κατέλαβε κατά τη διάρκεια του Πολέμου του 1967. Για τους παραπάνω λόγους η κίνηση του Τραμπ είναι  κάθε άλλο παρά νόμιμη βάσει του διεθνούς δικαίου. Ωστόσο, εξαιτίας της τεράστιας επιρροής της αμερικανικής πολιτικής, η αναγνώριση των ΗΠΑ για αρκετούς αποτελεί ικανό παράγοντα νομιμότητας στην αμφιλεγόμενη κυριαρχία της περιοχής. Η μεταβολή της χρόνιας πολιτικής και προσέγγισης του Αμερικανού Προέδρου σε φλέγοντα ζητήματα για την σταθερότητα της περιοχής, υπονομεύουν όλο και περισσότερο την θέση του Προέδρου Τραμπ ότι οι ΗΠΑ αποτελούν σταθεροποιητικό παράγοντα για τα ζητήματα της Μέσης Ανατολής.

 

Βιβλιογραφία: