klamprakis_250px

Η Πυριτιδαποθήκη των Βαλκανίων (Α” Μέρος)

Posted on Κώστας ΛαμπράκηςPosted in Αναλύσεις, Βαλκάνια & Ανατ.Μεσόγειος

Γράφει ο Κώστας Λαμπράκης, Αναλυτής ΚΕΔΙΣΑ

Για πολλοστή φορά στις ματωμένες σελίδες του 20ου  αιώνα και για μια ακόμα φορά στον 21ο αιώνα σαν επανάληψη  ιστορικής καταγραφής, τα Βαλκάνια μοιάζουν να βρίσκονται στο μάτι του κυκλώνα. Κάποιος πιο ρεαλιστής ή πιο κυνικός θα έλεγε ότι απλώς η καταιγίδα δεν έφυγε ποτέ.

Όπως και στα αμέτρητα άλλα πολεμικά θέρετρα, που δεν έλειψαν από τις απαρχές ακόμα του αιώνα μας, η περιοχή των Βαλκανίων φαίνεται να βυθίζεται για άλλη μια φορά στη δίνη των αυξανόμενων ανταγωνισμών και εντάσεων των εντός αλλά και εκτός αυτής μεγαλύτερων παικτών. Φυσικά όπως κάθε φορά η γνωστή συνταγή του διαίρει και βασίλευε σε κάποιο σημείο ξεφεύγει από τα εκ των «Μεγάλων Δυνάμεων» της εποχής προβλεπόμενα και διαχειρίσιμα όρια.

Ωστόσο στην προκειμένη περίπτωση μια τρομακτική μεταβλητή προστίθενται σε όσα δραπέτευσαν όταν άνοιξε το κουτί της Πανδώρας, με την κρίση του 2009.   Η μεταβλητή δεν είναι άλλη από την αδυναμία ή/και απροθυμία των Μεγάλων Δυνάμεων να επέμβουν και να αποσοβήσουν μια ενδεχόμενη σύγκρουση.

 

ΝΑΤΟ ΚΑΙ ΒΑΛΚΑΝΙΑ

Βασικός δρών στην περιοχή είναι φυσικά το ΝΑΤΟ. Οι Η.Π.Α διαμέσου του στρατιωτικο-πολιτικού αυτού οργανισμού έχουν αποκτήσει ισχυρή παρουσία στην περιοχή. Η εμπλοκή των νατοϊκών δυνάμεων στη χάραξη των συνόρων μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου είναι γνωστή. Την τελευταία δεκαετία ωστόσο φαίνεται να έχουν γίνει περισσότερα βήματα προς την κατεύθυνση της νατοϊκής επιβολής στα Βαλκάνια, από όσα έγιναν κατά τα προηγούμενα 50 χρόνια. Η Αλβανία, η Κροατία και το Μαυροβούνιο είναι ήδη μέλη της Ατλαντικής Συμμαχίας ενώ η Βοσνία, Σερβία και η ΠΓΔΜ συμμετέχουν σε πρωτοβουλίες του ΝΑΤΟ (PfP, MAP) και βρίσκονται διαρκώς σε συνομιλίες για ένταξη τους στους κόλπους της Συμμαχίας.

Ταυτόχρονα, η Ελλάδα παραχωρεί λιμάνια και αεροδρόμια για να στεγάσει την πολεμική μηχανή του ΝΑΤΟ ενώ οι στρατιωτικές ασκήσεις έχουν γίνει καθημερινότητα από τη Βαλτική μέχρι και την Ανατολική Μεσόγειο σε μια επίδειξη ισχύος. Το ανθρώπινο δυναμικό υπό τις εντολές του οργανισμού έχει πολλαπλασιαστεί όσο  αδιάκοπα σχεδιάζονται οδικοί και ναυτικοί χάρτες καθώς και ειδικές δυνάμεις («Καρέ του 30») για την ταχεία επέμβαση και υποστήριξη του ΝΑΤΟ και των συμμάχων του.

Οι βασικοί στόχοι του ΝΑΤΟ στην περιοχή είναι να περικυκλώσει τη Ρωσία και να της αποσπάσει τις φίλα προσκείμενες χώρες καθώς και να σχεδιάσει τη διέλευση των αγωγών φυσικού αερίου και υγροποιημένου φυσικού αερίου  από την Μέση Ανατολή και τη Μεσόγειο έως και την καρδιά της Ευρώπης.

Στις προσπάθειες του αυτές το ΝΑΤΟ έχει αποδείξει πως είναι διατεθειμένο να χρησιμοποιήσει κάθε μέσο και όπλο για να επιτύχει στους στόχους του και επειδή διαθέτει πράγματι κάθε μέσο και όπλο σε ένα σύστημα που ηγεμονεύει προσπαθεί να εφαρμόσει ή να επιβάλλει την βούληση του. Στην προσπάθεια του αυτή το ΝΑΤΟ (και φυσικά οι ΗΠΑ) δεν διστάζει να οπλίσει ακροδεξιούς και φονταμενταλιστές, ξενοφοβικές και εθνικιστικές κυβερνήσεις, ούτε καν να εκβιάσει τους συμμάχους του. Σε κάποιες περιπτώσεις με επιτυχία, όπως στην πρόσφατη Συμφωνία των Πρεσπών, με Nατοϊκή σφραγίδα και ευλογία, σε άλλες περιπτώσεις με μεγάλη αποτυχία, όπως στην περίπτωση της Τουρκίας, γεγονός που ρίχνει ακόμα περισσότερο λάδι στη φωτιά που έχει ξεσπάσει στα Βαλκάνια.

ΕΕ ΚΑΙ ΒΑΛΚΑΝΙΑ

Στην ίδια κατεύθυνση κινείται και η ΕΕ προσπαθώντας να εκμεταλλευτεί τη μεγάλη ευκαιρία και να αξιοποιήσει τα οφέλη της επικυριαρχίας στα Βαλκάνια. Η Ελλάδα και η Βουλγαρία αποτελούν ήδη μέλη του πρωτόγνωρου αυτού υπερεθνικού οργανισμού ενώ η Αλβανία, τα Σκόπια(εν αναμονή και της επικύρωσης της Συμφωνίας των Πρεσπών) το Μαυροβούνιο και η Σερβία είναι υποψήφιες προς ένταξη. Ταυτόχρονα η ΕΕ έχει υπογράψει Σύμφωνα Σταθερότητας και Συνεργασίας με το αυτονομημένο Κόσσοβο και τη Βοσνία, η οποία μάλιστα κατέθεσε και αίτηση ένταξης το 2016.

Στόχος της ΕΕ είναι η διεύρυνση της μέχρι και το 2025 με την ένταξη της Σερβίας και του Μαυροβουνίου, κάτι στο οποίο ωστόσο αντιτίθεται ένα μέρος των κρατών μελών, όπως η Γαλλία. Βέβαια στους υποστηρικτές της διεύρυνσης ανήκει η Γερμανία που αδημονεί να αυξήσει τα κέρδη της από την επιχειρηματική της επέκταση στις αγορές των Βαλκανίων. Το Γερμανικό project Berlin Plus αποτελεί μια χαρακτηριστική, από τις πολλές προσπάθειες της Γερμανίας να εισχωρήσει οικονομικά, πολιτικά και κοινωνικά στις χώρες των Βαλκανίων.

Βέβαια οι χώρες αυτές κρίνονται ανέτοιμες να ενταχθούν στην ΕΕ. Η οικονομική τους «καθυστέρηση» και αδυναμία με βάση τα κριτήρια και μεγέθη της καπιταλιστικής οικονομίας καθώς και οι  κοινωνικές παθογένειες της διαφθοράς και έλλειψης δικαιοσύνης αποτελούν εμπόδια στην προσπάθεια ενσωμάτωσης τους σε αυτό το οικονομικό-πολιτικό οργανσιμό. Το σημαντικότερο πρόβλημα ωστόσο δεν βρίσκεται στη διάσταση της πραγματικότητας των υπό ένταξη χωρών με την κανονικότητα των κρατών μελών της ΕΕ αλλά στο ότι η διάσταση μοιάζει όλο να διογκώνεται.

Μέσα στις αμέτρητες και καταστροφικές συνέπειες της οικονομικής κρίσης, της μεγαλύτερης καπιταλιστικής κρίσης μετά το 1929, που ακόμα δεν έχει ολοκληρώσει τον κύκλο της, διαφαίνεται η αναβίωση ακροδεξιών, ακόμα και νεοναζιστικών οργανώσεων και η αναρρίχησή τους ακόμα και σε κυβερνητικά σχήματα κρατών-μελών της ΕΕ. Παραδοσιακά οι ξενοφοβικές, εθνικιστικές κυβερνήσεις ακολουθούν πολιτικές και μέτρα προστατευτισμού για να θωρακίσουν την εθνική οικονομία τους διευρύνοντας το χάσμα με τα κριτήρια ένταξης της ΕΕ.

Η ΕΕ ωστόσο αντιλαμβανόμενη την γεωγραφική της θέση ,που αντικατοπτρίζεται σε μια προσπάθεια εξισορρόπησης του ολοένα και πιο επικίνδυνου και ακραίου ανταγωνισμού ΗΠΑ- Ρωσίας, οφείλει για όσο είναι εφικτό να διατηρήσει έστω σε ψυχρό επίπεδο τις σχέσεις της με τη δεύτερη. Ταυτόχρονα όμως οφείλει να διευρύνει τους ορίζοντές της και μαζί με αυτά τις στρατιωτικές, οικονομικές και γεωπολιτικές δυνατότητες της. Τούτο και πράττει, ακόμα και αν με αυτή την διεύρυνση αγκαλιάζει ακόμα και αυταρχικές κυβερνήσεις.

ΡΩΣΙΑ ΚΑΙ ΒΑΛΚΑΝΙΑ

Όσο πλησιάζουμε στο πέρας της τρίτης δεκαετίας από τη διάλυση της ΕΣΣΔ, η Ρωσία στέκεται και πάλι στα πόδια της, μπορεί όχι με την ίδια δυναμική, σίγουρα όμως με την ίδια αυτοπεποίθηση. Στην τελευταία δεκαετία κατάφερε να επιβληθεί στη Γεωργία, επανέφερε υπό τον έλεγχο της τα ανατολικά εδάφη της Ουκρανίας και την στρατηγικής σημασίας Κριμαία και κέρδισε τη μεγάλη μάχη για τη Συρία διατηρώντας μάλιστα στη θέση του τον σύμμαχο της Άσαντ.

Σε οικονομικό επίπεδο η Ρωσία βρίσκεται αρκετά πίσω από τις ΗΠΑ και τις δυνατότητες της. Η οικονομική και πολιτική ανάκαμψη της έχει βασιστεί σε μεγάλο βαθμό στην αδιάκοπη τροφοδότηση φυσικού αερίου σε μια αχανή αγορά, όπως αυτή της ΕΕ. Όσο η Ρωσία αντιλαμβάνεται πως η ενεργειακή εξάρτηση της ΕΕ είναι μια οικονομική και πολιτική αναγκαιότητα, τόσο μοιάζει η ΕΕ να απομακρύνεται από αυτήν παρασύροντας μαζί της και τους πρώην συμμάχους που με προσεκτικές αλλά και επικίνδυνες κινήσεις είχε  κερδίσει στα Βαλκάνια.

Η Ρωσία λόγω της ανωτερότητας των ΗΠΑ σχεδόν σε όλα τα επίπεδα αποφεύγει να παίρνει αυτή τις πρωτοβουλίες και περιορίζεται στο να αντιμετωπίζει τις συνέπειες κάθε πρωτοβουλίας των ΗΠΑ προσπαθώντας φορά τη φορά και μάχη τη μάχη να κερδίζει γεωπολιτικά οφέλη και συμμαχίες. Είτε το μέσο θα είναι το πολύτιμο βέτο της στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, όπως στη περίπτωση της παρεμπόδισης αναγνώρισης του Κοσσυφοπεδίου χάριν της συμμάχου Σερβίας είτε η στήριξη της αντιπολίτευσης των φιλοευρωπαϊκών-φιλονατοϊκών κυβερνήσεων, όπως στο Μαυροβούνιο, την ΠΓΔΜ και την Ουκρανία, είτε η προμήθεια συμμαχικών χωρών με υπερσύγχρονα όπλα από την αποτελεσματική και ανερχόμενη εγχώρια πολεμική βιομηχανία, η Ρωσία προσπαθεί να διατηρήσει την επιρροή της στα Βαλκάνια.

Στο επόμενο μέρος θα ξετυλίξουμε τον μίτο των ανταγωνισμών που μπλέκεται στα Βαλκάνια και στις εξελίξεις που γεννούν τα παιχνίδια και σχέδια των Μεγάλων Δυνάμεων.

 

ΠΗΓΕΣ