Ελληνικά
Γράφει ο Δρ. Παναγιώτης Σφαέλος*, Γενικός Γραμματέας Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων
Η έξαρση των μεταναστευτικών ροών στα ελληνοτουρκικά σύνορα στον Έβρο αποκάλυψαν την μεγαλοϊδεατική ατζέντα του Τούρκου Προέδρου, ο οποίος εργαλειοποιεί τους μετανάστες ως μέσο εκβιασμού της ΕΕ. Η Τουρκία εκβιάζει την ΕΕ για να αποσπάσει την στήριξη της για την επέμβαση του στη Συρία καθώς και φυσικά χρηματοδότηση για τα 3,6 εκατομμύρια Σύρων προσφύγων που έχει δεχθεί στην Τουρκία.
Κατά τη διάρκεια ομιλίας του στην Άγκυρα, ο Ερντογάν δήλωσε ότι η Τουρκία πρέπει να δημιουργήσει μία ζώνη ασφαλείας στη Συρία, να κατασκευάσει πόλεις και να μεταφέρει τους Σύρους πρόσφυγες εκεί. Χαρακτηριστικά, ο Ερντογάν είπε: «Δώστε μας επιμελητειακή υποστήριξη και μπορούμε να πάμε εκεί να κτίσουμε σπίτια σε βάθος 30 χιλιομέτρων στην βόρεια Συρία. Με αυτόν τον τρόπο, μπορούμε να τους προσφέρουμε ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης». Με αυτόν τον τρόπο, μπορούμε να τους προσφέρουμε ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης …. Είτε θα συμβεί αυτό ή διαφορετικά θα πρέπει να ανοίξουμε τις πόρτες…Είτε δίνετε υποστήριξη ή , μας συγχωρείτε, αλλά δεν θα σηκώσουμε αυτό το βάρος μόνοι. Δεν μπορέσαμε να έχουμε βοήθεια από την διεθνή κοινότητα, για την ακρίβεια, από την Ευρωπαϊκή Ένωση». Τα συμφέροντα της Τουρκίας λοιπόν είναι μεγάλα λοιπόν και η πίεση προς τη διεθνή κοινότητα θα είναι επίσης μεγάλη καθώς η ισχύς καθορίζει τις διεθνείς σχέσεις.
Σε αυτό το γεωπολιτικό πλαίσιο εντάσσεται η απόπειρα μαζικής παραβίασης των ελληνικών συνόρων στον Έβρο. Δεν είχαμε απλώς μια φυσιολογική εισροή κατατρεγμένων ανθρώπων που προσπαθούν να σωθούν από τον πόλεμο, αλλά αντίθετα είχαμε μια κατευθυνόμενη ανθρώπινη μάζα να προσπαθεί να εισβάλει κυριολεκτικά με κάθε μέσο στην ελληνική επικράτεια. Αυτό πράγματι αποτελεί μια ασύμμετρη απειλή που αν αφεθεί θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη ακόμα κρίση.
Η ελληνική κυβέρνηση έδειξε γρήγορα αντανακλαστικά και προστάτεψε τα σύνορα στον Έβρο αποτελεσματικά απωθώντας μια τεράστια μάζα παράτυπων μεταναστών. Η ελληνική αντίδραση ήταν ορθή καθώς δεν μπορούσαμε πλέον να υποκύψουμε άλλο στον εκβιασμό του Ερντογάν και να αφήσουμε ανοικτά τα σύνορα μας που είναι άλλωστε και ευρωπαϊκά σύνορα. Η στάση της Ελλάδας κινητοποίησε την διεθνή κοινότητα και την ΕΕ. Στον Έβρο μετέβη άμεσα σύσσωμη η ηγεσία της ΕΕ και για πρώτη φορά ίσως διαπίστωσαν ιδίοις όμασι την τραγική πραγματικότητα. Είδαν ότι η Ελλάδα μόνη της προσπαθεί να υπερασπιστεί τα ευρωπαϊκά σύνορα όταν άλλοι εντός της ΕΕ κλείνουν τα σύνορα (Ουγγαρία) και αρνούνται να μοιραστούν τα βάρη της μετανάστευσης. Είδαν τα αδιέξοδα του ευρωπαϊκού μηχανισμού παροχής ασύλου υπό τη Κανονισμό του Δουβλίνου.
Ταυτόχρονα, η κυβέρνηση ανέστειλε την διαδικασία παροχής άσυλου για ένα μήνα για την αποσυμφόρηση του συστήματος ασύλου και την διαχείριση της κρίσης. Με βάση Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου, όσοι παράτυποι μετανάστες περνούν στα ελληνικά νησιά από την 1η Μάρτιου και μετά δεν έχουν δικαίωμα υποβολής αιτήματος ασύλου ενώ θα προωθούνται σε προαναχωρησιακά κέντρα. Αυτό βέβαια μπορεί να θεωρηθεί μια απόκλιση από το Διεθνές Δίκαιο, όπως διαπιστώνει και η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους προσφυγές. Αποτελεί όμως ένα προσωρινό μετρό για την αποσυμφόρηση του μηχανισμού ασύλου. Καθώς έχουμε μια έκτακτη κατάσταση, δικαιολογείται μια τέτοια πολιτική απόφαση αρκεί να μην παραταθεί. Περαιτέρω, το Άρθρο 78 της Συμφωνίας για τη Λειτουργία της ΕΕ επιτρέπει έκτακτα μέτρα, αν και πρέπει να ληφθεί σχετική απόφαση από το Συμβούλιο της ΕΕ, κάτι που πρέπει να ζητήσει η ελληνική κυβέρνηση. Πάντως η αναστολή παροχής άσυλου στέλνει ένα ισχυρό μήνυμα στη διεθνή κοινότητα. Όπως δήλωσε και ο Έλληνας Υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής: «Η αναστολή της διαδικασίας ασύλου στέλνει ένα πολύ ισχυρό μήνυμα, ότι η χώρα μας δεν θεωρεί όσους εισέρχονται παράνομα ως πρόσφυγες. Αντίθετα, πρόκειται για άτομα που εκμεταλλεύεται η γείτονα χώρα, για να αμφισβητήσει τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας και σε αυτό είμαστε αποφασισμένοι να αντιδράσουμε».
Περαιτέρω, το Συμβούλιο των Υπουργών Εσωτερικών της ΕΕ που συνεδρίασε εκτάκτως είναι στο ίδιο μήκος κύματος με την πολιτική της Ελλάδας, δηλώνοντας απερίφραστα ότι η παράνομη διέλευση των συνόρων δεν θα γίνει ανεκτή και θα ληφθούν «όλα τα αναγκαία μέτρα με σεβασμό στο ευρωπαϊκό και το διεθνές δίκαιο», απαντώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο εμμέσως στις επικρίσεις του ΟΗΕ που διαφώνησε με την αναστολή εξέτασης αιτημάτων ασύλου στην Ελλάδα.
Το Συμβούλιο απορρίπτει κατηγορηματικά τη χρήση της μεταναστευτικής πίεσης για πολιτικούς σκοπούς και ενέκρινε ομόφωνα το σχέδιο για την υποστήριξη της Ελλάδας σε σχέση με τις πιέσεις που δέχεται στα χερσαία και θαλάσσια σύνορα της με την Τουρκία ενώ ταυτόχρονα εξέφρασε την πλήρη αλληλεγγύη των κρατών μελών σε Κύπρο και Βουλγαρία, οι οποίες μπορεί να επηρεαστούν παρομοίως.
Το Συμβούλιο ομόφωνα εξέφρασε τη στήριξη και την αλληλεγγύη προς την Ελλάδα, «η οποία πέρα από την προάσπιση των εθνικών συνόρων, ανταποκρίθηκε και στον ρόλο της ως θεματοφύλακας των εξωτερικών συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Παράλληλα, κάλεσε την Τουρκία να εφαρμόσει πλήρως τους όρους της Συμφωνίας ΕΕ-Τουρκιάς του 2016 η όποια έχει περιέλθει σε αδράνεια.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επίσης δεσμεύθηκε να διαθέσει άμεσα 350 εκατ. Ευρώ, ενώ επιπλέον 350 εκατ. Ευρώ θα μπορούσαν να ζητηθούν στο πλαίσιο διορθωτικού προϋπολογισμού για τη στήριξη της διαχείρισης της μετανάστευσης και των προσπαθειών της να συντονίσει την ταχεία παροχή βοήθειας μέσω του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της Ένωσης. Επίσης, θα υπάρξει άμεση κινητοποίηση της Frontex για τον έλεγχο των θαλασσιών συνόρων μας.
Η ΕΕ έδειξε γρήγορα αντανακλαστικά, οφείλει όμως να προβεί σε δυναμικές δράσεις πέρα από τα έκτακτα μέτρα. Να δει το θέμα της αντικατάστασης του συστήματος ασύλου του Δουβλίνου από έναν πιο ευέλικτο και δικαιότερο μηχανισμό ασύλου που θα μοιράζει τα βάρη της διαδικασίας ασύλου. Επίσης, να εξετάσει τη σύναψη νέας συμφωνίας με την Τουρκία για επαναπροώθηση των μεταναστών στο έδαφος της.
Εν κατακλείδι, η Τουρκία δεν θα σταματήσει τους εκβιασμούς εύκολα. Η μόνη ελπίδα είναι να βρεθεί μια λύση στη Συρία ώστε να εκτονωθεί η κρίση αν και η επεκτατική πολιτική του Ερντογάν δεν περιορίζεται στη Σύρια, αλλά εκδηλώνεται καθημερινά και στη Μεσόγειο με τις γεωτρήσεις και τις καθημερινές απειλές του προς την Κύπρο και την Ελλάδα. Η ΕΕ οφείλει να έχει ένα αραγές μέτωπο κατά της Τουρκίας και να περιορίσει τις αποκλίσεις κάποιων κρατών μελών υπέρ της Άγκυρας βάσει των δικών τους γεωπολιτικών συμφερόντων. Η Ελλάδα οφείλει να ακολουθήσει μια προσεκτική και μετριοπαθή μεταναστευτική πολιτική και να μπορέσει να αποσοβήσει την μεταναστευτική κρίση όπως έκανε και το 2015 αλλά με περισσότερη αποφασιστικότητα ώστε να εξασφαλίσουμε την πλήρη στήριξη των εταίρων μας στην ΕΕ σε έναν δίκαιο και άνισο αγώνα για να προασπίσουμε τα ευρωπαϊκά σύνορα και να προσφέρουμε ανθρωπιστική βοήθεια στους μετανάστες και τους προσφυγές που είναι θύματα της επιθετικής πολίτικης του Ερντογάν.
Η παρούσα ανάλυση πρωτοδημοσιεύτηκε στο activenews.gr
∗ Ο Δρ. Παναγιώτης Σφαέλος BA, LLB, LLM, PhD είναι Νομικός, Διεθνολόγος και Δημοσιογράφος, Γενικός Γραμματέας της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων, μέλος της Ένωσης Δημοσιογράφων Ηνωμένου Βασιλείου (NUJ) και της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δημοσιογράφων. Είναι Διδάκτωρ Ευρωπαϊκού Δικαίου του Πανεπιστημίου Kent και Ακαδημαϊκός.