Ελληνικά
Γράφει η Ναταλία Γρίβα, Εξωτερική Συνεργάτης ΚΕΔΙΣΑ
Εισαγωγή
Η περιοχή της Μέσης Ανατολής, συχνά χαρακτηρίζεται ως πηγή περιφερειακής αστάθειας, η οποία επηρεάζει σημαντικά τις ευρωπαϊκές εξελίξεις. Η Ιορδανία αν και βρίσκεται σε αυτή την ιδιαίτερη γεωγραφική περιοχή, αποτελεί σταθεροποιητικό παράγοντα και η Ευρωπαϊκή Ένωση υποστηρίζει το μετριοπαθή της ρόλο και επιδιώκει περαιτέρω πολιτική και οικονομική συνεργασία με το Χασεμιτικό Βασίλειο αφού η ενίσχυση των διμερών σχέσεων αποτελεί αμοιβαίο συμφέρον και όφελος.
Πιο συγκεκριμένα, η Ιορδανία επωφελείται από την Ευρωπαϊκή Πολιτικής Γειτονίας , ιδίως στην οικονομική ανάπτυξη, στην ενέργεια, στην καταπολέμηση της φτώχιας και της ανεργίας, στο εμπόριο, στην ασφάλεια και στην ενδυνάμωση της νεολαίας και των γυναικών, στην καλή διακυβέρνηση και στα ανθρώπινα δικαιώματα – τομείς στους οποίους η Ιορδανία και η Ε.Ε. συμφώνησαν να εστιάσουν.
Πολιτικές Σχέσεις
Από το 2004, η Ιορδανία αποτελεί χώρα – εταίρο της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας (European Neighbourhood Policy – ENP), αφού προσεκλήθη μέσω ενός κοινού σχεδίου δράσης να αναπτύξει ισχυρές σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση σε πολιτικό, οικονομικό, πολιτιστικό επίπεδο και σε επίπεδο ασφάλειας. Η Ιορδανία αποτελεί την πρώτη μεσογειακή χώρα της ΕΠΓ, με την οποία η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ολοκληρώσεις τις τεχνικές διαπραγματεύσεις που οδηγούν σε «Advanced Status». Η Ιορδανία είναι επίσης μέλος της Ένωσης για τη Μεσόγειο.
Το 2005 αναπτύχθηκε το πρώτο Σχέδιο Δράσης και σκιαγραφούσε ένα σύνολο προτεραιοτήτων που υποστήριζαν την εθνική ατζέντα της Ιορδανίας. Επικεντρώθηκε στον πολιτικό διάλογο, τις μεταρρυθμίσεις, το εμπόριο, τα κοινωνικά ζητήματα και βοήθησε την Ιορδανία να αποκτήσει σταδιακά σημαντικό μερίδιο στην εσωτερική αγορά της Ε.Ε.
Τον Οκτώβριο του 2010 μια νέα συμφωνία διαδέχθηκε το σχέδιο δράσης του 2005. Η Ιορδανία και η Ε.Ε. υπέγραψαν το νέο Σχέδιο Δράσης για την Ευρωπαϊκή Πολιτική Γειτονίας. Μέσω αυτής της συμφωνίας, προωθήθηκε στενότερη συνεργασία σε πολλούς τομείς και διμερείς ειδικές δεσμεύσεις.
Η διμερής συνεργασία ενισχύθηκε περαιτέρω το 2012. Πιο συγκεκριμένα το Φεβρουάριο η Ευρωπαϊκή Ένωση κατόπιν συναντήσεως με τον τότε πρωθυπουργό της Ιορδανίας, Awn Khasawneh, στη Νεκρά θάλασσα, αποφάσισε να καταβάλλει στην Ιορδανία 2,7 δις ευρώ ως παροχή βοήθειας και δανείων από διάφορους εταίρους. Στην ίδια συνάντηση, συζητήθηκε επίσης στενότερη συνεργασία στους τομείς του εμπορίου και των επιχειρήσεων.
Εκπαίδευση
Η Ιορδανία επωφελείται από εξωτερικές δράσεις στο πλαίσιο πολλών εσωτερικών προγραμμάτων της Ε.Ε. όπως για παράδειγμα το πρόγραμμα Erasmus + , το οποίο ενισχύει την κινητικότητα και τη συνεργασία με την Ε.Ε. στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και το ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα «Horizon 2020».
Ανθρωπιστική Βοήθεια
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί τον μεγαλύτερο χορηγό επιχειρήσεων ανθρωπιστικής βοήθειας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μαζί με τις κυβερνήσεις των κρατών – μελών πληρώνουν πάνω από το 50% της βοήθειας που παρέχεται συνολικά. Η Επιτροπή βοήθησε πάνω από 60 χώρες με την παροχή βοήθειας μέσω ανθρωπιστικών έργων ύψους 931 εκατ. ευρώ, ανακουφίζοντας εκατομμύρια θύματα καταστροφών ή συρράξεων εκτός των ευρωπαϊκών συνόρων.
Από το 2003 η Ιορδανία φιλοξενεί ένα μεγάλο αριθμό προσφύγων από το Ιράκ και τη Συρία. Η Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω της Υπηρεσίας Ανθρωπιστικής Βοήθειας και Πολιτικής Προστασίας (Humanitarian Aid and Civil Protection Department – ECHO) συμβάλλει στην κάλυψη των βασικών αναγκών των πιο ευάλωτων προσφύγων. Τα τελευταία χρόνια έχουν διατεθεί υψηλά κεφάλαια για ιατρική περίθαλψη, διανομή τροφίμων, βασικά είδη νοικοκυριού και ψυχοκοινωνική υποστήριξη και θέματα προστασίας.
Οικονομικές Σχέσεις
Από το 2007 η οικονομική βοήθεια προς την Ιορδανία παρέχεται κυρίως από το Ευρωπαϊκό μηχανισμό Γειτονίας και Εταιρικής Σχέσης (Ευρωπαϊκή Ένωση, 2007), ο κύριος χρηματοδοτικός μηχανισμός σε διμερή και περιφερειακή βάση, ο οποίος από τον Ιανουάριο του 2014, έχει αντικατασταθεί από το Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Γειτονίας (European Neighbourhood Instrument – ENI). Το πρώτο πολυετές στρατηγικό διμερές πλαίσιο συνεργασίας θεσπίστηκε με το έγγραφο στρατηγικής Ευρωπαϊκής Ένωσης – Ιορδανίας (EU – Jordan Country Strategy Paper), το οποίο καλύπτει την περίοδο 2007-2013.
Αρχικά χορηγήθηκαν 488 εκατ. ευρώ για την περίοδο 2007-2013, προκειμένου να υποστηριχθεί η υλοποίηση βασικών πολιτικών και κοινωνικοοικονομικών μεταρρυθμίσεων σε ένα ανταγωνιστικό μακροοικονομικό πλαίσιο. Το 2012 η Ευρωπαϊκή Ένωση διέθεσε ένα επιπλέον ποσό ύψους 91 εκατ. ευρώ μέσω της πρωτοβουλίας SPRING (Support for Partnership, Reform and Inclusive Growth), εστιάζοντας κυρίως στην καλή διακυβέρνηση και την οικονομική ανάπτυξη. Επίσης, το 2014 αποφάσισε να παράσχει ένα πακέτο μακροοικονομικής χρηματοδοτικής βοήθειας ύψους 180 εκατ. ευρώ.
Για την περίοδο 2014-2020 η χρηματοδότηση βάσει του ENI θα κυμανθεί από 587 – 693 εκατ. ευρώ, ανάλογα με την πρόοδο που θα σημειωθεί στις δημοκρατικές και κοινωνικοοικονομικές μεταρρυθμίσεις της Ιορδανίας. Από το 2014 έως το 2017 η οικονομική βοήθεια δύναται να αγγίξει τα 382 εκατ. ευρώ και θα επικεντρωθεί σε τρεις βασικούς τομείς:
- Ενίσχυση του κράτους δικαίου για αυξημένη ευθύνη και ισότητα στην παροχή δημόσιων υπηρεσιών.
- Απασχόληση και ανάπτυξη ιδιωτικού τομέα.
- Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και ενεργειακή απόδοση.
Εμπόριο
Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ο βασικός εμπορικός εταίρος της Ιορδανίας όσον αφορά το συνολικό όγκο συναλλαγών καθώς επίσης αποτελεί την κύρια πηγή εισαγωγών στην Ιορδανία.
Το 2000, η Ευρωπαϊκή Ένωση καλωσόρισε την Ιορδανία στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου –ΠΟΕ και τις μεταρρυθμίσεις που ανέλαβε η Ιορδανία για να προσαρμοστούν οι οικονομικές της πολιτικές και το εμπορικό καθεστώς στις συμφωνίες του ΠΟΕ. Πιο συγκεκριμένα δεσμεύτηκε για την απελευθέρωση του τομέα των υπηρεσιών, για την πρόσβαση στην αγορά σε ξένους επενδυτές και τη μείωση των τελωνειακών δασμών 20% το 2010 σχεδόν σε όλα τα προϊόντα.
Επιπλέον, η Ιορδανία αποτελεί μία από τις τέσσερις χώρες της Συμφωνίας του Agadir[1], (Bilaterals, 2017) ανοίγοντας το δρόμο για ισχυρότερη οικονομική συνεργασία μεταξύ της Ιορδανίας, Αιγύπτου, Μαρόκου και Τυνησίας, με στόχο τη δημιουργίας μιας αραβικής ζώνης ελεύθερου εμπορίου.
Η αλλαγή της θέσης της Ιορδανίας σε «advanced status», διεύρυνε περαιτέρω τη διμερή συνεργασία. Πιο συγκεκριμένα, ανέπτυξε νέες ευκαιρίες στις οικονομικές και εμπορικές σχέσεις μέσω της προοδευτικής απελευθέρωσης των υπηρεσιών και του δικαιώματος εγκατάστασης και σύγκλισης κανονιστικών ρυθμίσεων. Επίσης, διευκολύνεται η πρόσβαση στην αγορά και στην προετοιμασία μελλοντικών εμπορικών διαπραγματεύσεων. Τέλος, προβλέπεται μια ενισχυμένη συνεργασία με ορισμένους ευρωπαϊκούς οργανισμούς και προγράμματα.
Διμερές εμπόριο
Η Ε.Ε. αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους εταίρους της Ιορδανίας. Αποτελεί την κύρια πηγή εισαγωγών της Ιορδανίας καθώς επίσης είναι ο 7ος κύριος προορισμός εξαγωγών ιορδανικών προϊόντων.
Η διμερής Συμφωνία εκτός από τον πολιτικό διάλογο και την οικονομική συνεργασία, επικεντρώνεται στην απελευθέρωση του εμπορίου και την οικονομική ολοκλήρωση της Ιορδανίας στην ευρωπαϊκή αγορά και επιδιώκει τη δημιουργία μιας διμερούς ζώνης ελεύθερου εμπορίου και συναλλαγών.
Η Ε.Ε. στηρίζει τις προσπάθειες της Ιορδανίας για την αντιμετώπιση κοινωνικών, οικονομικών και θεσμικών προκλήσεων και εργάζεται παράλληλα με κυβερνητικά όργανα για να ενισχύσει τη διαδικασία εκσυγχρονισμού και ανάπτυξης της Ιορδανίας, ώστε να μπορέσει η Ιορδανία να επεκταθεί σε μια ζώνη ελεύθερου εμπορίου.
Περιφερειακό εμπόριο
Η Ευρώ-μεσογειακή συνεργασία ή Διαδικασία της Βαρκελώνης (Σημίτη, 2008) ξεκίνησε το 1995 με στόχο την προώθηση της ειρήνης, της σταθερότητας και της κοινής ευημερίας στην περιοχή της Μεσογείου. Ωστόσο, κύριος στόχος της ΕΕ είναι η δημιουργίας μιας μεσογειακής ζώνης ελεύθερου εμπορίου.
Οι χώρες της Ευρώ-μεσογειακής συνεργασίας έχουν συνάψει συμφωνίες σύνδεσης με την Ε.Ε. Τα συμβαλλόμενα μέρη απολαμβάνουν αδασμολόγητη πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά για μεταποιημένα προϊόντα και προτιμησιακή μεταχείριση για τις εξαγωγές γεωργικών και αλιευτικών προϊόντων. Οι δασμοί στις ευρωπαϊκές εξαγωγές σε αυτή την περιοχή βρίσκονται στη διαδικασία εξάλειψης.
Η Ε.Ε. επικεντρώνεται στην απελευθέρωση του εμπορίου και στην οικονομική ολοκλήρωση των μεσογειακών χωρών στην ευρωπαϊκή αγορά. Καταβάλλει σημαντικές προσπάθειες για να φέρει πιο κοντά τις ρυθμιστικές διαδικασίες των μεσογειακών εταίρων με αυτές των ευρωπαϊκών χωρών.
Επιπλέον, η Ε.Ε. στοχεύει στην προώθηση περιφερειακής οικονομικής ολοκλήρωσης μεταξύ των διάφορων μεσογειακών χωρών, ως αναπόσπαστο βήμα προς την ίδρυση μιας μεσογειακής ζώνης ελεύθερου εμπορίου.
Συμπεράσματα
Η συνεργασία των δύο μερών δύναται να αποφέρει αμοιβαίους καρπούς καθώς η Ε.Ε. αποκτά έναν οικονομικό και πολιτικό εταίρο σε μια ασταθή και συγκρουσιακή περιοχή και η Ιορδανία αποκτά ένα δυνατό εταίρο, στον οποίο μπορεί να βασιστεί. Ειδικότερα, η Ιορδανία μέσω αυτής της συνεργασίας δύναται να ανακουφιστεί από τα κυριότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει, η έλλειψη νερού (World Health Organization, 2017) και τον αντίκτυπο της συριακής κρίσης.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ιορδανία μοιράζονται κοινές αξίες και κοινά συμφέροντα (Afifeh, 2014), συμπεριλαμβανομένης της προώθησης της ειρήνης, της σταθερότητας και της κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης. Απώτερος σκοπός της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η προώθηση δημιουργίας διμερών σχέσεων ελεύθερου εμπορίου με την Ιορδανία, ως το πρώτο βήμα για τη δημιουργία μιας ευρύτερης περιφερειακής ευρώ-μεσογειακής ζώνης ελεύθερου εμπορίου.
Τέλος, εκτός από τις προγραμματισμένες συμφωνίες, η Ιορδανία μπορεί να αξιοποιήσει δράσεις άλλων μηχανισμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως τα περιφερειακά προγράμματα Γειτονίας και τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό για τη Δημοκρατία και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.
Βιβλιογραφία
Afifeh, R. A. (2014). EU relations with Jordan: Based on values or interests? Düsseldorf: Heinrich Heine Universität.
Bilaterals. (2017, Μάρτιος 24). Agadir Agreement.
World Health Organization. (2017, February 19). World Health Organization. Retrieved June 2, 2017, from The Health and Environment Linkages Initiative: http://www.who.int/heli/pilots/jordan/en/
Ευρωπαϊκή Ένωση. (2007, Οκτώβριος 8). EUR-Lex. Retrieved Μάιος 24, 2017, from http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=URISERV%3Ar17101
Σημίτη, Μ. (2008). Η Κοινωνία Πολιτών στην Ευρωμεσογειακή Εταιρική Σχέση. Αθήνα: Αντ. Ν. Σάκκουλας.
[1]Διακρατική Συμφωνία ελεύθερου εμπορίου μεταξύ των Ιορδανίας, Αιγύπτου, Μαρόκου και Τυνησίας. Υπογράφτηκε το 2004 και τέθηκε σε ισχύ το Μάρτιο του 2007. Σκοπός της συμφωνίας είναι η διευκόλυνση ολοκλήρωσης μεταξύ των Αραβικών κρατών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο πλαίσιο της ευρύτερης συνεργασίας Ε.Ε.- Μεσογείου.