Γράφει ο Ιωάννης Βελέντζας, Δόκιμος Αναλυτής ΚΕΔΙΣΑ
Έχουμε δει κατά το παρελθόν αρκετές περιπτώσεις , όπου η βούληση ενός έθνους και οι επιδιώξεις των λεγόμενων «μεγάλων δυνάμεων» δεν συμβαδίζουν και πολλές φορές έρχονται σε ρήξη. Θα αναλύσουμε παρακάτω μια τέτοια περίπτωση ,όπου οι μεγάλες δυνάμεις ήρθαν σε ρήξη με την Ελλάδα. Αφορμή αποτέλεσε μια απόπειρα δολοφονίας της γυναίκας και των παιδιών του Πατσίφικο και η δολοφονία του Πάρκερ . Στο προσκήνιο θα εμφανιστεί και ο όρος «πολιτική της κανονιοφόρου», τον οποίο θα εξετάσουμε παρακάτω.
Το 1844, στην Βουλή ο Ιωάννης Κωλέττης εκφώνησε την λεγόμενη «Μεγάλη Ιδέα» , που προέβλεπε την απελευθέρωση των υπόδουλων ελλήνων από τους οθωμανούς και την ενσωμάτωσή τους στο ελληνικό κράτος. Ο Όθωνας ήταν απόλυτα σύμφωνος και υποστηρικτής της «Μεγάλης Ιδέας», ή «Ιδέας του αλυτρωτισμού» . Οι μεγάλες δυνάμεις δεν θα ήταν σύμφωνες σε ένα ενδεχόμενο τροποποίησης του status quo της Ελλάδας, καθώς και την πραγματοποίηση της «Μεγάλης Ιδέας». Αυτό αποδείχτηκε περίτρανα στην υπόθεση του Δαυίδ δον Πατσίφικο (ντον Πατσίφικο),ενός Μαλτέζου Εβραίου ,που ήταν πορτογάλος υποπρόξενος και βρετανός υπήκοος. Η υπόθεση έχει να κάνει με τη λεηλάτηση της οικίας του το Πάσχα του 1847.Ο ίδιος ζήτησε αποζημίωση από την ελληνική κυβέρνηση, με την υποστήριξη του βρετανού πρεσβευτή Σερ Έντμουντ Λάιονς. Ωστόσο, η Αθήνα αρνήθηκε. Παράλληλα ,μια άλλη υπόθεση επιδείνωσε τις σχέσεις της Ελλάδας με την Βρετανία. Η δολοφονία του λοχαγού Τζον Πάρκερ, που ζούσε στην Κεφαλονιά και δούλεψε ως δασάρχης στον Αίνο ( Μόντε Νέρο) το 1849.
Ένα χρόνο νωρίτερα, υπήρχαν εξεγέρσεις στα Ιόνια νησιά κατά των βρετανών και μέσω των ερευνών αποκαλύφθηκε πως ήταν συνένοχοι στην δολοφονία του η ελληνική κυβέρνηση. Αυτό οδήγησε τελικά την Βρετανία να χάσει την εμπιστοσύνη της απέναντι στον Όθωνα.
Το 1850, ο λόρδος Πάλμερστον, υπουργός εξωτερικών της Βρετανίας, ύστερα από διαπραγματεύσεις με την Ελλάδα απαίτησε την αποζημίωση του Πατσίφικο, αλλιώς θα εφαρμοζόταν η πολιτική της κανονιοφόρου. Δηλαδή, θα προχωρούσε σε ναυτικό αποκλεισμό των λιμανιών του Πειραιά, της Σύρου, της Πάτρας και του Ναυπλίου. Αυτό διήρκεσε τρεις μήνες, ως που ο βασιλιάς Όθων αναγκάστηκε να υποχωρήσει λόγω της απειλής που δέχθηκε, ότι ο βρετανικός στόλος θα βομβάρδιζε την Αθήνα. Το επεισόδιο αυτό οδήγησε το ελληνικό κράτος να αντιληφθεί τα όρια του, καθώς και τα όρια της εξωτερικής πολιτικής του. Η επιρροή της μεγάλης Βρετανίας ήταν μεγάλη, ιδίως στην Μεσόγειο, λόγω του βασιλικού της ναυτικού. Η υπόθεση του Πατσίφικο ήταν ίσως από τις πρώτες εμφανείς περιπτώσεις άσκησης βέτο σε θέματα εσωτερικής πολιτικής της Ελλάδας από τότε που ανεξαρτητοποιήθηκε, με συνέπεια την στρατιωτική επέμβαση της Βρετανίας στο τότε νεοσύστατο ελληνικό κράτος.
Βλέπουμε επίσης, ότι ο Όθωνας στον Κριμαϊκό πόλεμο επιχείρησε να εφαρμόσει την μεγάλη ιδέα και να συμφωνήσει σε μια ενδεχόμενη σύγκρουση με τους Οθωμανούς. Στάλθηκαν σώματα στρατιωτών στην Θεσσαλία και την Ήπειρο, με την έγκριση του Όθωνα, του κοινοβουλίου, αλλά και του ελληνικού λαού.
Η Γαλλία και Βρετανία αποφάσισαν να ενταχθούν στο πόλεμο στο πλευρό της οθωμανικής αυτοκρατορίας, ενώ προειδοποίησαν την Ελλάδα ότι έχει συνέπειες ένα ενδεχόμενο συμμετοχής της Ελλάδας στον πόλεμο. Έτσι ,τον Μάιο του 1854 οι βρετανοί αλλά και οι γάλλοι απέκλεισαν τον Πειραιά υποχρεώνοντας τον Όθωνα να αλλάξει κυβέρνηση, με επικεφαλής τον Μαυροκορδάτο και να μείνει ουδέτερη στα γεγονότα.
Κλείνοντας, οι μεγάλες δυνάμεις κατά την περίοδο του 1843 απαίτησαν από των Όθωνα να σταματήσουν οι εχθροπραξίες που είχαν δημιουργηθεί εξαιτίας ορισμένων ατόμων οι οποίοι πίστευαν στην ιδέα του αλυτρωτισμού και είχαν ενεργό συμμετοχή. Αποτέλεσμα αυτού ήταν ο Όθωνας στην πίεση που δέχθηκε για τα δάνεια τα οποία κινδύνευε να χάσει, αναγκάστηκε να υποχωρήσει προκαλώντας την εσωτερική δυσαρέσκεια. Αυτό ήταν και η αφορμή για την επανάσταση του συντάγματος του 1843. Παρατηρούμε ότι, κατά την βασιλεία του Όθωνα υπήρξε έντονη εμπλοκή των μεγάλων δυνάμεων στις εσωτερικές υποθέσεις της χώρας. Αυτό το φαινόμενο παρατηρείται ακόμα και σήμερα στις διεθνείς σχέσεις. Επιπλέον, παρατηρούμε ότι στάση των μεγάλων δυνάμεων άλλαζε απέναντι στον Όθωνα κατά τη διάρκεια της βασιλείας του.
ΠΗΓΕΣ
- THOMAS W.GALLAN (2017).ΝΕΟΤΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ. Από τον πόλεμο της Ανεξαρτησίας μέχρι τις μέρες μας. Επιμέλεια: Δήμητρα Λαμπροπούλου και Κατερίνα Γαρδίκα. Μετάφραση ΣΚΑΡΒΕΛΗ ΓΙΑΝΝΑ. Εκδόσεις Πεδίο
- RICHARD CLOGG (2012).ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΕΩΤΕΡΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ. Από την παρακμή και πτώση του βυζαντίου μέχρι το 1985. Έβδομη έκδοση. Μετάφραση: Χάρης Φουντέα. ΑΘΗΝΑ: ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ- Α.ΚΑΡΔΑΜΙΤΣΑ.