Ελληνικά
Γράφει ο Δρ. Παναγιώτης Σφαέλος, Αντιπρόεδρος Δ.Σ. & Δ/ντης Ερευνών ΚΕΔΙΣΑ
Λίγες μέρες πριν την εκπνοή του 2023, στις 27 Δεκεμβρίου έφυγε πλήρης ημερών σε ηλικία 98 ετών ο Γάλλος πολιτικός Ζακ Ντελόρ ο οποίος συνέδεσε το όνομά του με το όραμα της Ευρωπαϊκής ενοποίησης, το οποίο πήρε σάρκα και οστά με την δημιουργία της Ενιαίας Ευρωπαϊκής Αγοράς, την μετεξέλιξη της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ) στην σύγχρονη Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και την νομισματική ένωση. Ο Ζακ Ντελόρ γεννήθηκε στις 20 Ιουλίου 1925 στο Παρίσι. Σπούδασε οικονομικά και τραπεζικά στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης. Ξεκίνησε την καριέρα του το 1945 ως στέλεχος της Γαλλικής Κεντρικής Τράπεζας (Banque de France). Εντάχθηκε στο Χριστιανικό Συνδικαλιστικό Κίνημα ενώ ακολούθησε μια θέση στη Γαλλική Επιτροπή Οικονομικού Σχεδιασμού το 1962. Από το 1969 έως το 1972 ήταν Σύμβουλος του Γάλλου πρωθυπουργού Ντελμά. Στη συνέχεια, προσχώρησε στο Σοσιαλιστικό Κόμμα και το 1981 έγινε Υπουργός Οικονομικών στη Σοσιαλιστική κυβέρνηση του πρώην Γάλλου Προέδρου Φρανσουά Μιτεράν. Από το 1985 μέχρι το 1995 διετέλεσε Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Ως άξιος συνεχιστής του Jean Monnet, ο Ντελόρ πίστευε ακράδαντα στην Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, την οποία θεωρούσε ως το καλύτερο τρόπο για να αποφευχθεί η επιστροφή στις δυνάμεις του εθνικισμού που είχαν προκαλέσει καταστροφικούς πολέμους στην Ευρώπη ανά τους αιώνες. Όπως δήλωσε η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν: «Ο Ζακ Ντελόρ ήταν ένας οραματιστής που έκανε την Ευρώπη πιο δυνατή. Το έργο του είχε βαθιά επίδραση στη ζωή γενεών Ευρωπαίων, συμπεριλαμβανομένης της δικής μου. Του είμαστε βαθιά ευγνώμονες».
Ο Ζακ Ντελόρ οραματιζόταν μια Ενωμένη Ευρώπη και μπορεί να θεωρηθεί με βεβαιότητα ο αρχιτέκτονας της οικονομικής ολοκλήρωσης της ΕΕ με την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη του 1986, η οποία προέβλεπε την ελεύθερη κυκλοφορία εργαζομένων, κεφαλαίων, αγαθών και υπηρεσιών σε μια κοινή αγορά μέχρι το 1992 και την Συνθήκη του Μάαστριχτ (1993), η οποία άνοιξε το δρόμο για την Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ). Μάλιστα, η Έκθεση της Επιτροπής Ντελόρ το 1989 προέβλεπε την υιοθέτηση ενός ενιαίου νομίσματος στην ΕΕ. Το Ευρώ υιοθετήθηκε επίσημα 10 χρόνια αργότερα. Η έκθεση εξηγούσε ρητά πώς οι χώρες θα παρέδιδαν τον έλεγχο της νομισματικής τους πολιτικής σε μια Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Η διαδικασία προς την δημιουργία της Ευρωζώνης περιλάμβανε αυστηρά δημοσιονομικά κριτήρια που έπρεπε να ακολουθηθούν πιστά από τα κράτη μέλη. Πέρα από την οικονομική ολοκλήρωση, ο Ντελόρ είχε και ένα όραμα για μια κοινωνική Ευρώπη, μέσα από την προσπάθεια για μια αναγνώριση βασικών κοινωνικών δικαιωμάτων στο σύνολο της Ευρώπης και μέτρα για τη συνοχή της Ευρώπης σε περιφερειακό επίπεδο. Ο Ντελόρ προώθησε επίσης την μεταρρύθμιση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, την υπογραφή της Συμφωνίας Σένγκεν για την κατάργηση των εσωτερικών συνόρων της ΕΕ, αλλά και την δημιουργία του προγράμματος ανταλλαγής φοιτητών Erasmus.
Ο Ντελόρ ήταν πιο ισχυρός από τους προκατόχους του ως Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εν μέρει λόγω της στήριξης που είχε από τον Γερμανό Καγκελάριο Χέλμουτ Κολ και τον Γάλλο Πρόεδρο Φρανσουά Μιτεράν. Στην προσπάθεια του όμως να προωθήσει την Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, ο Ντελόρ συνάντησε τη σθεναρή αντίθεση της Βρετανής Πρωθυπουργού Μάργκαρετ Θάτσερ, η οποία «κατήγγειλε» το σχέδιο του Ντελόρ για μια ομοσπονδιακή Ευρώπη σε μια αξιομνημόνευτη ομιλία της το 1988. Δύο εβδομάδες νωρίτερα, ο Ντελόρ είχε μιλήσει στην Κεντρική Ένωση Συνδικάτων της Βρετανίας και είχε εξοργίσει τη Θάτσερ ζητώντας την επέκταση των δικαιωμάτων των Ευρωπαίων εργαζομένων σε τομείς όπως οι συλλογικές διαπραγματεύσεις, η δια βίου εκπαίδευση και η εκπροσώπηση στα διοικητικά συμβούλια εταιρειών.
Ο Ντελόρ πρωτοστάτησε στην πρώτη οργανωμένη προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να ενισχύσει τη συνοχή στην ΕΟΚ στηρίζοντας την αναπτυξιακή πορεία των πιο αδύναμων κρατών μελών στην διαδικασία δημιουργίας της ενιαίας αγοράς. Έτσι, το 1985, δημιουργήθηκαν τα λεγόμενα «Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα» (ΜΟΠ), τα οποία χρησιμοποίησαν πόρους από συγκεκριμένα διαρθρωτικά ταμεία για την χρηματοδότηση Μεσογειακών χωρών οι οποίες ανήκαν στην ΕΟΚ. Ακολούθησαν τα τρία Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης (ΚΠΣ), με τα δύο πρώτα να μένουν γνωστά ως Πακέτα Ντελόρ. Την περίοδο 1989-1993 δόθηκε το Πρώτο Πακέτο Ντελόρ, ύψους 7,193 δισ. ευρώ. Μεταξύ 1994-1999, το Β΄ ΚΠΣ, ύψους 13,980 δισ. ευρώ. Και μεταξύ 2000-2006, το Γ΄ ΚΠΣ, ύψους 22,707 δισ. ευρώ. Η χώρα μας ευνοήθηκε ιδιαίτερα από τα Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης που συνεχίζονται μέχρι και σήμερα ως ΕΣΠΑ.
Συνολικά, η συνεισφορά του Ζακ Ντελόρ στην Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση έχει υπάρξει καταλυτική και αντιπροσωπεύει μια εποχή κατά την οποία η ΕΕ είχε πετύχει την οικονομική ευημερία των κρατών μελών της. Η παγκόσμια οικονομική κρίση όμως κλόνισε την Ευρωζώνη η οποία δεν ήταν έτοιμη για κάτι τέτοιο. Μάλιστα πριν την οικονομική κρίση, το 2007, ο Ζακ Ντελόρ σε συνέντευξη στου στο περιοδικό Time έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου υποστηρίζοντας ότι τα κράτη μέλη πρέπει να δράσουν μαζί οικονομικά για να μην βυθιστούν σε παρακμή ενώ θα πρέπει να δημιουργήσουν ένα κοινό δίχτυ κοινωνικής ασφάλειας. Και σήμερα μετά την κρίση, η κοινωνική συνοχή είναι ακόμα το ζητούμενο στην ΕΕ. Σε κάθε περίπτωση, το όραμα του Ζακ Ντελόρ θα πρέπει να μείνει ζωντανό στην σημερινή ηγεσία της ΕΕ ώστε να προχωρήσει και η πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης.
