Ελληνικά
Γράφει η Μαριάννα Κουτέλα, Αναλύτρια ΚΕΔΙΣΑ-Δημοσιογράφος
«Μόνο οι νεκροί έχουν δει το τέλος του πολέμου». Η διαρκώς επίκαιρη φράση του Ισπανο – Αμερικανού φιλόσοφου, George Santayana, είναι ίσως η καταλληλότερη για να περιγράψει την κατάσταση που επικρατεί εδώ και πάρα πολλά χρόνια στην πολύπαθη Μέση Ανατολή.
Καθώς το παλαιστινιακό ζήτημα εξακολουθεί να σιγοκαίει εδώ και δεκαετίες, το χάος «ξύπνησε» και πάλι μεταξύ της Χαμάς και του Ισραήλ, στη πιο σοβαρή πολεμική κλιμάκωση εδώ και 50 χρόνια, από τον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ.
Όλα ξεκίνησαν μετά από μια αιφνιδιαστική επίθεση της Χαμάς (σουνιτική ισλαμιστική οργάνωση που ελέγχει τη Λωρίδα της Γάζας, παρακλάδι της Μουσουλμανικής Αδελφότητας), η οποία εκτόξευσε «βροχή» ρουκετών το Σάββατο 7 Οκτωβρίου σε ένα εβραϊκό φεστιβάλ για τη γιορτή Sukkot, κοντά στα σύνορα με τη Γάζα, δολοφονώντας εκατοντάδες ανθρώπους.
Ταυτόχρονα, Παλαιστίνιοι μαχητές εισήλθαν στο νότιο Ισραήλ δια θαλάσσης, ξηράς και αέρος, κράτησαν ισραηλινές πόλεις και θέσεις του στρατού υπό πολιορκία για ώρες, σκότωναν όποιον έβρισκαν μπροστά τους και πήραν πολλούς πολίτες και στρατιώτες ως ομήρους στη Γάζα.
Τα αντίποινα από το Ισραήλ είχαν σαν αποτέλεσμα να βυθιστεί η Λωρίδα της Γάζας σε βαθιά ανθρωπιστική κρίση. Συνεχείς βομβαρδισμοί, διακοπή παροχής τροφίμων, νερού και ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και ένα τελεσίγραφο για εκκένωση των βόρειων περιοχών, προμηνύοντας ότι μια χερσαία επίθεση από το Ισραήλ μπορεί να συμβεί από στιγμή σε στιγμή.
Το δράμα κορυφώθηκε μετά την έκρηξη στο Νοσοκομείο Al Ahli στη Γάζα την Τρίτη 17 Οκτωβρίου, όπου έχασαν τη ζωή τους τουλάχιστον 500 άμαχοι, μεταξύ των οποίων πολλές γυναίκες και παιδιά. Το περιστατικό πυροδότησε ένα τεράστιο κύμα αντιδράσεων, ενώ σημειώθηκαν διαδηλώσεις σε πολλά μέρη του πλανήτη.
Οι ελεγχόμενες από τη Χαμάς παλαιστινιακές αρχές στη Γάζα κατηγόρησαν αμέσως το Ισραήλ, υποστηρίζοντας ότι επρόκειτο για σκόπιμη αεροπορική επιδρομή, αλλά το Ισραήλ αρνήθηκε την εμπλοκή του και έδειξε την Χαμάς ως υπεύθυνη για το μακελειό. Εν μέσω των ισχυρισμών και των αντεγκλήσεων, το να προσδιοριστεί η αλήθεια, είναι πιο δύσκολο από ποτέ.
Αλλαγή ατζέντας στις Διεθνείς Σχέσεις
Η επίθεση της Χαμάς, όχι μόνο αιφνιδίασε το Ισραήλ, αλλά προκάλεσε στη χώρα ένα τεράστιο σοκ ασφαλείας.
Με τα βλέμματα στραμένα στη μεσανατολική κρίση, ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία, η σύγκρουση Αζερμπαϊτζάν-Αρμενίας, οι αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις στη Συρία και το Ιράκ μετά την επίθεση του PKK την 1η Οκτωβρίου, πέρασαν στο… πίσω μέρος της ατζέντας των διεθνών σχέσεων.
Αξίζει να σημειωθεί δε, πως με την κίνηση μέσω των «αντιπροσώπων» τους, την Χαμάς, το Ιράν παρενέβη επίσης στη μεσανατολική κρίση, υπενθυμίζοντας την παρουσία του στη γεωπολιτική σκακιέρα.
Γιατί τώρα – Ο παράγοντας timing
Ο σχεδιασμός για την επιχείρηση της Χαμάς φέρεται να είχε ξεκινήσει εδώ και μήνες, πράγμα που υποδηλώνει ότι δεν υπήρχε κανένα έναυσμα για αυτό που συνέβη.
Πιθανότατα, ήταν θέμα… timing, με τη Χαμάς να θεώρησε σκόπιμο να επιτεθεί παρατηρώντας μια εμφανή χαλαρότητα, ή έλλειψη επαγρύπνησης στο Ισραήλ, σχετικά με τις δυνατότητες της Ισλαμιστικής οργάνωσης.
Μπορεί επίσης, να ήθελε να κάνει την κίνησή της τη στιγμή που οι παγκόσμιες δυνάμεις ήταν απασχολημένες με τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Επιπρόσθετα, για τη Χαμάς, ήταν ενδεχομένως χρήσιμο να αναστατώσει τη δυναμική γύρω από τις διπλωματικές προσπάθειες των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, της Σαουδικής Αραβίας και του Ισραήλ, αναφορικά με την επίτευξη τριμερούς συμφωνίας που, μεταξύ άλλων, θα είχε ως αποτέλεσμα την εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ του Εβραϊκού κράτους και του βασιλείου των Σαούντ.
Αυτό γιατί τόσο η Χαμάς, όσο και οι Παλαιστίνιοι γενικότερα, φοβούνται ότι μια τέτοια διευθέτηση μπορεί μόνο να ωθήσει την υπόθεσή τους ακόμα πιο χαμηλά στην παγκόσμια ατζέντα.
Το ισλαμιστικό κίνημα μπορεί ακόμα να παρακολούθησε με ανησυχία, το γεγονός ότι οι Παλαιστίνιοι στη Γάζα είχαν αρχίσει να επικρίνουν ανοιχτά την κυβέρνηση της Χαμάς, για την απόδοσή της στο πλαίσιο μιας ασφυκτικής ισραηλινής πολιορκίας.
Τι ακολουθεί – Τα σενάρια κλιμάκωσης, οι όμηροι και τα τούνελ της Χαμάς
Υπάρχουν πολλά δυσμενή σενάρια για το πώς θα εξελιχθεί η κρίση στη Μέση Ανατολή. Εκτός από τις έντονες αεροπορικές επιδρομές της στη Γάζα, το Ισραήλ έχει δείξει ότι είναι έτοιμο για μια χερσαία επιχείρηση, σε μια προσπάθεια όχι μόνο να «τιμωρήσει» τη Χαμάς αλλά και να απελευθερώσει τους απαχθέντες πολίτες.
Από την πλευρά της, η Χαμάς, επιδιώκει να ανταλλάξει τους ομήρους με τους χιλιάδες Παλαιστινίους που κρατούνται στις ισραηλινές φυλακές, αν και αυτό φαντάζει αρκετά δύσκολο.
Η παρουσία μεγάλου αριθμού Ισραηλινών αιχμαλώτων στη Γάζα (ο ακριβής αριθμός είναι ακόμη ασαφής), τους οποίους η Χαμάς θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει ως ανθρώπινες ασπίδες, συμβάλλει σε μια ακόμη πιο περίπλοκη ισραηλινή επιχείρηση.
Από την άλλη πλευρά, μια χερσαία εισβολή, είναι κάτι για το οποίο το Ισραήλ προετοιμάζεται εδώ και χρόνια, εκπαιδεύοντας στρατεύματα σε ένα ειδικό κέντρο αξίας εκατομμυρίων δολαρίων στο νότο, που ονομάζεται «μίνι Γάζα». Εκεί, οι στρατιώτες μαθαίνουν πώς να πολεμούν μέσα από έναν λαβύρινθο από κτίρια και σήραγγες, παρόμοιες με αυτές που υπάρχουν κάτω από τη Γάζα.
Μια τέτοια μάχη, θα είναι αναμφίβολα σκληρή, καθώς λέγεται πως η Χαμάς έχει στήσει παγίδες και αυτοσχέδιους εκρηκτικούς μηχανισμούς σε σημεία εισόδου και κατά μήκος των στενών υπογείων δρόμων.
Τα ισραηλινά στρατεύματα, πάντως, θα αποφύγουν να μπουν σε τούνελ, εκτός και αν χρειαστεί, κυρίως επειδή η Χαμάς τα γνωρίζει καλύτερα, σύμφωνα με τον υποστράτηγο Yaakov Amidror, πρώην διοικητή του IDF (Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις) και σύμβουλο εθνικής ασφάλειας. Αντίθετα, οι σήραγγες θα καταστραφούν με τη χρήση εκρηκτικών.
Από την πλευρά της, η λιβανέζικη Σιιτική Χεζμπολάχ μπορεί να ενθαρρύνει τις παλαιστινιακές ομάδες στο Λίβανο να εισέλθουν στη μάχη, ανοίγοντας ένα δεύτερο μέτωπο για το Ισραήλ στο βορρά.
Η Χεζμπολάχ είναι πιθανό να εμπλακεί άμεσα ως απάντηση στην κλιμάκωση της βίας στη Γάζα, καθώς υπήρξαν αρκετές εντάσεις στις περιοχές κοντά στα σύνορα των δύο χωρών τις τελευταίες μέρες, ευτυχώς χωρίς να υπάρξουν θύματα, όμως αυτά είναι επικίνδυνα παιχνίδια με υψηλό κίνδυνο να ξεφύγουν από τον έλεγχο.
Υπάρχουν και άλλα σενάρια κλιμάκωσης. Ένα από αυτά είναι ότι οι Παλαιστίνιοι σε άλλα μέρη της Παλαιστίνης, θα μπορούσαν να ξεσηκωθούν σε ένδειξη αλληλεγγύης στους ομοεθνείς τους στη Γάζα. Ισραηλινές πολιτοφυλακές στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη ενδέχεται δε, να χρησιμοποιήσουν την ευκαιρία για να εισβάλουν σε παλαιστινιακές πόλεις και χωριά.
Η αποτυχία των ΗΠΑ και το «ναυάγιο» της λύσης των δύο κρατών
Για άλλη μια φορά, η ηγεμονία των ΗΠΑ τίθεται σε πρωτοφανή δοκιμασία από την περιφερειακή σύγκρουση στη Μέση Ανατολή.
Η κρίση της Γάζας, είναι χαρακτηριστική της παρακμής της Δυτικής ηγεμονίας, καθώς ο υπόλοιπος κόσμος (πλην Δύσης) ολοένα και περισσότερο «αγκαλιάζει» τη λογική μιας πολυπολικής διεθνούς τάξης και αναζητά νέες προσεγγίσεις, για τις συγκρούσεις που αντανακλούν γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς.
Ούτε οι ισραηλινές ούτε οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών φαίνεται να γνώριζαν τις προετοιμασίες για την αιφνιδιαστική επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ το Σάββατο 7 Οκτωβρίου.
«Η περιοχή της Μέσης Ανατολής είναι πιο ήσυχη σήμερα από ό,τι ήταν εδώ και δύο δεκαετίες», υποστήριξε ο σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ Τζέικ Σάλιβαν στις 29 Σεπτεμβρίου, υποδεικνύοντας ότι η Ουάσιγκτον θα μπορούσε τώρα να στραφεί στη σύγκρουση της Ουκρανίας και να περιορίσει την άνοδο της Κίνας.
Ομοίως, η χειραγώγηση του ισραηλινο-παλαιστινιακού ζητήματος από την κυβέρνηση των ΗΠΑ, οδήγησε σε σοβαρές συνέπειες στη Λωρίδα της Γάζας, ένα τρίτο πλήγμα στην κυβέρνηση Μπάιντεν, μετά την αποχώρηση από το Αφγανιστάν και την όχι και τόσο επιτυχημένη ουκρανική αντεπίθεση.
«Ο κόσμος απέτυχε οικτρά», δήλωσε ο ύπατος εκπρόσωπος της ΕΕ σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, Ζοζέπ Μπορέλ, το Σάββατο 14 Οκτωβρίου στο Πεκίνο, επισημαίνοντας ότι εδώ και 30 χρόνια δεν υπήρξε καμιά πρόοδος όσον αφορά τη λύση των δύο κρατών.
Ο ίδιος παραδέχθηκε επίσης πως ενώ η λύση των δύο χωριστών κρατών είναι ένας επιθυμητός στόχος για τους Ισραηλινούς και τους Παλαιστινίους στο μέλλον, δεν θα διευθετήσει την τρέχουσα σύγκρουση.
Η λύση των δύο κρατών αφορά σε ένα ευρέως αποδεκτό πλαίσιο που προβλέπει ένα κυρίαρχο Ισραήλ και μια Παλαιστίνη να ζουν δίπλα-δίπλα, με βάση τα σύνορα πριν από το 1967. Αλλά οι διαπραγματεύσεις για τα τελικά σύνορα, τις ρυθμίσεις ασφαλείας και το καθεστώς της Ιερουσαλήμ και των προσφύγων παραμένουν ανεπίλυτες προκλήσεις.
Η ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση είναι ένα πολύπλευρο ζήτημα με παγκόσμιες προεκτάσεις, πολλών ιστορικών γεγονότων και ανταγωνιστικών εθνικών αφηγήσεων, χωρίς εμφανή και άμεση προοπτική για επίλυση, με τους αμάχους να πληρώνουν συνεχώς το βαρύτερο τίμημα.
Πηγές
