Πόλεμος Ισραήλ-Χαμάς: H Ρωσία ένας φιλόδοξος διπλωματικός παίκτης; - ΚΕΔΙΣΑ

Γράφει η Μαρία Μερκουράκη, Αναλύτρια ΚΕΔΙΣΑ

Από την έναρξη του πολέμου στη Γάζα η θέση της Ρωσίας χαρακτηρίστηκε ομιχλώδης κάτι που όπως φαίνεται αποσκοπεί στο να ισχυροποιηθεί η θέση του Κρεμλίνου έναντι των Η.Π.Α. Συγκεκριμένα, η Ρωσία διατείνεται ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες ευθύνονται για την ένταση στη Μέση Ανατολή και ότι το Κρεμλίνο κάνει ότι είναι δυνατό για τερματιστεί ο πόλεμος. Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι διαφορετική καθώς ο πόλεμος μεταξύ Ισραήλ-Χαμάς μεγιστοποιεί τη θέση της Ρωσίας στον ισλαμικό κόσμο και ταυτόχρονα της δίνεται η δυνατότητα να υπονομεύσει τη προσοχή της Δύσης στο Ρωσο-ουκρανικό πόλεμο.

Παρακολουθώντας σταδιακά από την αρχή το ρωσικό βηματισμό από άποψη εξωτερικής πολιτικής φαίνεται ότι η επίλυση της ισραηλινο – παλαιστινιακής πολεμικής σύγκρουσης ήταν ο στόχος που έθεσε ο ίδιος ο Σεργκέι Λαβρόφ πριν υποδεχθεί το γενικό γραμματέα του αραβικού συνδέσμου τον Άχμεντ Aμπούλ Γκέιτ, στη Μόσχα στις 8 Οκτωβρίου του 2023. Η επίσκεψη του Γκέιτ για την ακρίβεια συνιστά μια σημαντική υπενθύμιση και ταυτόχρονα διαπίστωση ότι η Ρωσία κατέχει ιδιαίτερα προνομιακή θέση στη Μέση Ανατολή αφού είναι ένα από τα λίγα κράτη που μπορεί να συνομιλήσει στο «διπλωματικό τραπέζι» με αίσθημα υπεροχής. Και αυτό γιατί από τη μία η Μόσχα έχει στενές σχέσεις με τα σουνιτικά κράτη του Κόλπου και το Ιράν, και από την άλλη έχει διπλωματικές επαφές τόσο με το Ισραήλ όσο και με τη Χαμάς.

Γυρίζοντας το χρόνο πίσω στην αρχή του πολέμου μεταξύ Ισραήλ-Χαμάς, η Ρωσία αρχικά τήρησε μία ουδέτερη στάση μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς. Μάλιστα, λίγο πριν από την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν καλλιέργησε και ενίσχυσε την εικόνα ενός ισχυρού και σημαντικού εικονικού ειρηνοποιού με απώτερο στόχο να κερδίσει το χαμένο έδαφος στη διπλωματική σκακιέρα μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το Φεβρουάριο του 2022 – που είχε ως αποτέλεσμα την διπλωματική κι ενεργειακή απομόνωσή της από την Ε.Ε. και τον υπόλοιπο δυτικό κόσμο. Για αυτό η απάντηση της Μόσχας στην επίθεση της Χαμάς, αντανακλά όπως φάνηκε μία διπλωματική στροφή από αυτή της μακροχρόνιας στρατηγικής καλών σχέσεων μεταξύ του Κρεμλίνου με το Ισραήλ. Συγκεκριμένα, ο Ρώσος πρόεδρος απέφυγε να καταδικάσει άμεσα τη Χαμάς ενώ φάνηκε να έχει ξεχάσει τις άλλοτε δηλώσεις του Μπέντζαμιν Νετανιάχου ο οποίος αποκαλούσε τον Βλαντιμίρ Πούτιν ως αγαπημένο φίλο, ενώ περίμενε δέκα ημέρες για να έρθει σε επικοινωνία μαζί του μετά την επίθεση της Χαμάς. Αυτό δεν ήταν μία τυχαία πολιτική κίνηση αλλά αποτέλεσμα μίας ρεαλιστικής ρωσικής πολιτικής που σηματοδότησε μία ξεκάθαρη στρατηγική επιλογή: να «αποσυντονίσει» έστω και πρόσκαιρα την Ε.Ε., τις Η.Π.Α και το Ισραήλ σχετικά με τις πραγματικές ρωσικές μελλοντικές κινήσεις. Στη συνέχεια, λίγο αργότερα ο Βλαντιμίρ Πούτιν συνέκρινε τον αποκλεισμό της Γάζας από το Ισραήλ με την πολιορκία του Λένινγκραντ από τη ναζιστική Γερμανία. Ταυτόχρονα, καθώς η πολιτική ελίτ του Ιράν κλιμακώνει και εντείνει τις ενέργειες της σε όλη τη Μέση Ανατολή εναντίον του Ισραήλ εργαλειοποιώντας το δίπολο μουσουλμανικός κόσμος – Δύση η κάποτε συνεκτική διπλωματική σχέση μεταξύ της Ρωσίας και του Ισραήλ φαίνεται να έχει αλλάζει άρδην. Άλλο ένα παράδειγμα αυτής της ρωσικής διπλωματικής επιλογής του Κρεμλίνου να αποστραφεί το Ισραήλ ώστε να πλήξει τη Δύση έλαβε χώρα την 1^η Δεκεμβρίου του 2023. Συγκεκριμένα, ο Σεργκέι Λαβρόφ ευρισκόμενος στα Σκόπια της Βόρειας Μακεδονίας τόνισε σε δημοσιογράφο του Anadolu σε συνέντευξη σχετικά με τα αποτελέσματα της συνεδρίασης του Ο.Α.Σ.Ε. ότι η Ρωσία πρότεινε κατάπαυση του πυρός προτείνοντας ένα σχέδιο ψηφίσματος που υποβλήθηκε στον Ο.Η.Ε. αντίστοιχο με αυτό μετά την έκρηξη της πολέμου, υπογραμμίζοντας ότι οι Η.Π.Α στάθηκαν αντίθετες σε αυτή την κίνηση.

Εστιάζοντας λίγο καλύτερα στη συνεχιζόμενη εξέλιξη του πολέμου φαίνεται ότι η Ρωσία μπορεί να συνδράμει μόνο ως κατ’ επίφαση εξισορροπιστής στην περιφερειακή αστάθεια στη Μέση Ανατολή. Αν ανατρέξουμε στο πρόσφατο παρελθόν, δεν είναι τυχαίο το ότι ο ρωσικός στρατός αύξησε την παρενόχληση των αμερικανικών δυνάμεων των Η.Π.Α. στη Συρία κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού που πέρασε. Αυτές οι προσπάθειες επισκιάζονται τώρα από τις καθημερινές επιθέσεις σε στρατιωτικές βάσεις των Η.Π.Α. οι οποίες ακολούθησαν την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου του 2023. Οι πιο πρόσφατες αναφορές για πιθανή μεταφορά του αντιαεροπορικού συστήματος Pantsir S-1 από τον όμιλο Wagner στη Συρία, στη Χεζμπολάχ, στο Λίβανο είναι παραδείγματα των προσπαθειών της Ρωσίας να επιτρέψει τη συνέχιση της κλιμάκωση. Αυτή τη στιγμή το Ισραήλ έχει αρκετά να αντιμετωπίσει καθώς ο πόλεμος στη Γάζα μαίνεται, ενώ η υποστηριζόμενη από το Ιράν πολιτοφυλακή Χούθι της Υεμένης φέρεται να εκτοξεύει μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυραύλους κατά του Ισραήλ. Την ίδια στιγμή η Χεζμπολάχ εκτοξεύει συνεχώς ρουκέτες από το Λίβανο κατά του Ισραήλ. Παράλληλα, η Μόσχα, από την πλευρά της, φαίνεται ότι κλιμακώνει τις διπλωματικές τις προσπάθειες κατά των Η.Π.Α, ενώ η σκληρή ρητορική του Κρεμλίνου και η στήριξη στη Χαμάς δείχνουν ότι βλέπει μια τέτοια κλιμάκωση ως προς το συμφέρον της.

Το γεγονός ότι ο Πούτιν επέλεξε πλευρά στον πόλεμο Ισραήλ-Χαμάς υποδηλώνει ότι υπολογίζοντας το κόστος της επιδείνωσης των σχέσεων μεταξύ Ρωσίας-Ισραήλ φάνηκε ότι η διάρρηξη των σχέσεων με το Ισραήλ είναι προτιμότερη και συνδράμει υπέρ μίας στενότερης ευθυγράμμισης με τις αντιαμερικανικές δυνάμεις στη Μέση Ανατολή. Έτσι, το Κρεμλίνο προτίμησε να βοηθήσει στην τροφοδότηση του αντιαμερικανικού και αντι-ισραηλινού αισθήματος στον αραβικό κόσμο και πέραν αυτού. Εν τω μεταξύ, το αυξημένο χάος ενθαρρύνει τον αυταρχισμό που διαβρώνει τη φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη. Πάντως, ο Βλαντιμίρ Πούτιν παραμένει δεσμευμένος να παίξει το ένα μακρύ διπλωματικό παιχνίδι με τη Δύση και περιμένει από τις Η.Π.Α. να κάνουν κάποιο λάθος που να είναι ικανό να στοιχίσει στη δυτική ενότητα που συνδράμει στην Ουκρανία. Η επιλογή του Πούτιν να στηρίξει τη Χαμάς θα μπορούσε να προβλεφθεί εύκολα. Το Σεπτέμβριο του 2015 πάλι είχε επιλέξει πλευρά, όταν επενέβη για λογαριασμό του Μπασάρ αλ-Άσαντ και έσωσε τον ηγέτη από μια σίγουρη πτώση. Αυτή η επέμβαση έφερε τη Ρωσία στο κατώφλι του Ισραήλ καθώς παίρνοντας τον έλεγχο του συριακού εναέριου χώρου ήταν σε θέση να ασκήσει επιρροή στο Ισραήλ: το Ισραήλ για την ακρίβεια εξαρτήθηκε από την καλή θέληση της Ρωσίας να πραγματοποιήσει τις επιθέσεις του εναντίον των δυνάμεων που υποστηρίζονται από το Ιράν στη Συρία. Ενώ μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, το Ισραήλ έχει εμπλακεί σε μια δύσκολη διαδικασία εξισορρόπησης, προσπαθώντας να διατηρήσει τη καλή σχέση με τη Μόσχα, αναγνωρίζοντας παράλληλα τις επιπτώσεις για την Ουκρανία. Αλλά ακριβώς όπως η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία ήταν ένα γεγονός που άλλαξε τον κόσμο, η Μέση Ανατολή άλλαξε τον περασμένο Οκτώβριο και ο Πούτιν εκμεταλλεύεται τώρα πλήρως αυτή τη στιγμή.

Μάλιστα δεν είναι τυχαίο που πρόσφατος πρωτοσέλιδος τίτλος ειδησεογραφικού ρεπορτάζ στην «The Wall Street Journal» που αναφέρει ότι ο πόλεμος μετατοπίζει την παγκόσμια δυναμική, υποδηλώνοντας ότι ο πόλεμος μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς δεν διακινδυνεύει μόνο μια περιφερειακή ανάφλεξη, αλλά επηρεάζει επίσης την παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων με δραματικό τρόπο, σε αντίθεση με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία αφού εν προκειμένω η Ρωσία προσπαθεί να επωφεληθεί από την ισχυροποίηση του άξονα Κίνα-Ρωσία-Ιράν-Χαμάς έναντι του ενός δυτικού μπλοκ. Συνεπώς, είναι γεγονός ότι η Ρωσία έχει επιλέξει να λειτουργεί ως φιλόδοξος διπλωματικός παίκτης υπέρ της Χαμάς προκειμένου ουσιαστικά να ενισχύει τους δεσμούς της με το Ιράν, το οποίο της έχει παράσχει μη επανδρωμένα αεροσκάφη και άλλα όπλα για να τη βοηθήσει στον πόλεμο με την Ουκρανία, ενώ από την άλλη η Κίνα, της οποίας η οικονομία εξαρτάται από το πετρέλαιο της Μέσης Ανατολής, ενισχύει τη συνεργασία της με το Ιράν με απώτερο στόχο να αντιμετωπιστεί η γεωοικονομική ηγεμονία των Η.Π.Α.

Τέλος, στο πλαίσιο αυτού του πολέμου Ισραήλ-Χαμάς η Ρωσία ελπίζει να βγει κερδισμένη, εκθέτοντας δήθεν την αμερικανική «υποκρισία» με το επιχείρημα ότι οι Αμερικανοί υποστηρίζουν τους Ισραηλινούς και τους Ουκρανούς ενώ αγνοούν τα συμφέροντα των Παλαιστινίων. Συγκεκριμένα, μία από τις διπλωματικές επιλογές της Ρωσίας ήταν η επιλογή μίας καυστικής ρητορικής που αντί να αποσοβήσει την κρίση την ενέτεινε καθώς έκανε έναν παραλληλισμό μεταξύ ενός ρατσιστικού πολέμου κατά της Γάζας, υπονοώντας ότι αγνοούνται τα συμφέροντα των Παλαιστινίων.

Πηγές