Ελληνικά
Γράφει ο Κωνσταντίνος Παπαδάκης*, Αναλυτής ΚΕΔΙΣΑ
Τα συμπεράσματα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και οι πιθανές επιπτώσεις της χρήσης πυρηνικών όπλων, οδήγησαν τα κράτη να καταφύγουν σε πιο “εξελιγμένα” μέσα εξάσκησης επιρροής και επιβολής της θέλησης τους στην προσπάθεια τους να λάβουν πλεονεκτική θέση στη παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα.
Με τον τερματισμό του Ψυχρού πολέμου και την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, δεν απαιτείται πλέον από την παγκόσμια κοινότητα η ανάγκη για την εμπλοκή των συμμάχων σε παγκόσμιο επίπεδο και κλίμακα. Ωστόσο, υπάρχει ένα είδος πολέμου, ο πληροφοριακός πόλεμος, του οποίου ο καμβάς των δυνατοτήτων επεκτάθηκε πέρα από τα όρια, βιώνοντας μια επαναστατική αλλαγή που οφείλεται στην πρόοδο της τεχνολογίας, ξεφεύγοντας με αυτόν τον τρόπο από τις παραδοσιακές τεχνικές του παρελθόντος.
Η προσπάθεια ερμηνείας και προσέγγισης της ιδέας και της έννοιας του λεγόμενου Πληροφοριακού Πολέμου (Information Warfare) είχε αρχίσει από τη δεκαετία του ‘70, αλλά η πλήρης εφαρμογή του σε τακτικό επίπεδο (πεδίο μάχης) έγινε για πρώτη φορά κυρίως κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων του Πολέμου του Περσικού Κόλπου (Αύγουστος 1990 – Φεβρουάριος 1991) στo πλαίσιo του οποίου εγκαινιάστηκε μια συνεχώς εξελισσόμενη νέα στρατηγική αντίληψη η οποία αποτέλεσε Επανάσταση στις Στρατιωτικές Υποθέσεις (RMA), και στην οποία δόθηκαν διάφορες ονομασίες, επικρατέστερες των οποίων «Πληροφοριακός Πόλεμος-Information Warfare» και «Πληροφοριοκεντρικός Πόλεμος-Info Based Warfare», για πολλούς λόγους όπως:
- Συστηματοποίηση της μελέτης του είδους του συγκεκριμένου πολέμου.
- Ενοποίηση όλων των επιμέρους δραστηριοτήτων (ΗΠ, Κυβερνοπόλεμος, Ψυχολογικές επιχειρήσεις κλπ) κάτω από ενιαίο συντονισμό και έλεγχο.
- Ευρεία αποδοχή, του ότι το συγκεκριμένο είδος πολέμου με τη συγκεκριμένη ονομασία παραπέμπει σε επιχειρήσεις επί της πληροφορίας σε όλες τις μορφές της αλλά και σε όποιο πεδίο (υποσύνολο του πληροφοριακού πεδίου) και αν αυτή βρίσκεται (Κυβερνοχώρος, Κοινωνικό πεδίο, Ψυχολογικό πεδίο, Φάσμα συχνοτήτων, κλπ).
Σήμερα και μετά τις νέες τεχνολογικές εξελίξεις (Διαδίκτυο, νέο λογισμικό κλπ) αλλά και την παρατήρηση της εξελικτικής πορείας του πληροφοριακού πολέμου επί του πεδίου της μάχης (Information Battlefield), στις παρακάτω συγκρούσεις:
- Πρώτος Πόλεμος του Κόλπου
(2 Αυγούστου 1990 – 28 Φεβρουαρίου 1991)
- Πόλεμος της Κροατίας
(31 Μαρτίου 1991-7 Αυγούστου 1995)
- Πόλεμος της Βοσνίας
(1 Μαρτίου 1992 – 14 Δεκεμβρίου 1995)
- Πόλεμος στο Κόσσοβο
(28 Φεβρουαρίου 1998 – 11 Ιουνίου 1999)
- Πόλεμος στο Αφγανιστάν
(7 Οκτωβρίου 2001 – Σήμερα)
- Δεύτερος Πόλεμος του Κόλπου
(20 Μαρτίου 2003)
- Ψηφιακή Σύγκρουση Ρωσίας-Εσθονίας
(2007)
- Πόλεμος της Γεωργίας
(7 Αυγούστου – 16 Αυγούστου 2008)
- Σύγκρουση στην Ουκρανία και προσάρτηση της Κριμαίας
(2013-2014)
έχει εξαχθεί μεγάλος αριθμός συμπερασμάτων (lessons learned) έτσι ώστε να έχουν αποκρυσταλλωθεί και παγιοποιηθεί οι βασικές αρχές του Πληροφοριακού Πολέμου, μερικές από τις οποίες είναι:
- Η σύνδεση του Πληροφοριακού Πολέμου με τη διαχείριση των πληροφοριών σε οποιαδήποτε μορφή. Με άλλα λόγια, στο πλαίσιο της λογικής του Πληροφοριακού Πολέμου κυρίαρχο στοιχείο για τη θετική έκβαση των συγκρούσεων καθίσταται η πληροφορία και όχι οι λοιποί παράγοντες, που παραδοσιακά καθορίζουν την πολεμική ισχύ.
- Πεδίο του πληροφοριακού πολέμου αποτελεί το πληροφοριακό περιβάλλον (Information Environment) το οποίο αποτελεί υπερσύνολο, το οποίο περιλαμβάνει έτερα μικρότερα πεδία στα οποία ή μέσω των οποίων διεξάγονται οι πληροφοριακές επιχειρήσεις (Κυβερνοχώρος, Κοινωνικό πεδίο, Πολιτιστικό Πεδίο, Ψυχολογικό πεδίο, Φάσμα συχνοτήτων κλπ).
- Στόχος του πληροφοριακού πολέμου είναι η χρήση δύσκολων στον εντοπισμό μεθόδων για την υποταγή των ακροατηρίων (ελίτ και των κοινωνιών άλλων χωρών), κάνοντας χρήση διαφόρων ειδών καλυμμένων ή μη καναλιών (μυστικές υπηρεσίες, διπλωματία, ΜΜΕ), μεθόδων ψυχολογικού αντίκτυπου, ιδεολογικό και πολιτικό σαμποτάζ, επιχειρήσεις ΜΜΕ και Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης και επιχειρήσεις στον κυβερνοχώρο.
- Οι επιχειρήσεις στο πληροφοριακό περιβάλλον (Πληροφοριακές επιχειρήσεις-Information Operations) θα πρέπει να σχεδιάζονται και να συντονίζονται από μια ενιαία αρχή, καθόσον αποτελούνται από μια σύνθεση διαφόρων δραστηριοτήτων (activities)[1] οι οποίες είναι άμεσα συνδεδεμένες και αλληλεξαρτώμενες, όπως οι:
- Επιχειρήσεις Ηλεκτρονικού Πολέμου (EW Ops)
- Επιχειρήσεις Κυβερνοχώρου (Cyber Ops)
- Ψυχολογικές Επιχειρήσεις (PsyOps)
- Ασφάλεια Επιχειρήσεων (Ops Security)
- Παραπλάνηση (Military Deception)
- Επιχειρήσεις ΜΜΕ (Media Ops)
- Φυσική Καταστροφή (Physical Destruction)
Σε αυτές τις ανωτέρω βασικές δραστηριότητες οι οποίες αποτελούν την ραχοκοκαλιά του πληροφοριακού πολέμου και σύμφωνα με τις νέες τάσεις έρχονται να προστεθούν και νέες δραστηριότητες όπως:
- Συναντήσεις Επηρεασμού Προσωπικοτήτων
(Key Leader Engagement)
- Προφίλ, Στάση, Παράσταση
(Profile, Posture, Presence)
- Δημόσιες Σχέσεις (Public Affairs)
- Η διεξαγωγή του Πληροφοριακού πολέμου δεν απαιτεί a priori τη κήρυξη πολέμου με τη συμβατική έννοια, ή τη κατάσταση κρίσης, έντασης μεταξύ δυο ή περισσοτέρων κρατών, αλλά μπορεί να διεξαχθεί κυρίως σε επίπεδο «δηλώσεων» από τον καιρό της ειρήνης, χωρίς να χρειασθεί να εξελιχθεί σε άλλη μορφή σύγκρουσης.
- Ο Πληροφοριακός Πόλεμος αν και πολλές φορές αντιμετωπίζεται ως ανεξάρτητη μορφή πολέμου, ωστόσο δρα ως πολλαπλασιαστής ισχύος συνεπικουρώντας στις κλασσικές συμβατικές πολεμικές επιχειρήσεις ώστε να επιφέρει τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα, χωρίς να αποκλείεται μετά και από τα τελευταία θεαματικά αποτελέσματα της εφαρμογής του στην κρίση της Ουκρανίας (2013-2014) η διεξαγωγή πληροφοριακών επιχειρήσεων μεμονωμένα.
- Σύμφωνα και με τα παραπάνω υπάρχει επιτακτική ανάγκη οι υπεύθυνοι φορείς των πληροφοριακών επιχειρήσεων από τον καιρό της ειρήνης να ελέγχουν και να συντονίζουν τις παραπάνω επιμέρους δραστηριότητες και τους αρμόδιους φορείς αυτών καθόσον θεωρείται σχεδόν αδύνατον (αλλά και αρκετά επικίνδυνο) αυτό να επιτευχθεί κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων.
- Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι στην τεράστια προσπάθεια προετοιμασίας, σχεδιασμού και διεξαγωγής των πληροφοριακών επιχειρήσεων τεράστιο ρόλο διαδραματίζουν όλοι οι κρατικοί φορείς, τα πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα και ινστιτούτα, αλλά ακόμα και ιδιωτικοί φορείς.
Αν και ακόμα δεν έχει αποκρυσταλλωθεί η πλήρης προοπτική και δυναμική του Πληροφοριακού Πολέμου,[2] ωστόσο σύμφωνα με τις τελευταίες τάσεις ο Πληροφοριακός πόλεμος τείνει να επεκταθεί στο πεδίο των ΜΜΕ (ψηφιακών ή μη) και των Κοινωνικών Δικτύων και υπό αυτήν την έννοια οι πληροφοριακές επιχειρήσεις τείνουν να μετατραπούν σε Επιχειρήσεις Επιρροής (Influence Operations). Επίσης η τελευταία τάση θέλει τον Πληροφοριακό Πόλεμο άμεσα συνδεδεμένο με τη ευρύτερη Στρατηγική Επικοινωνία (Strategic Communication).
*Αναλυτής Επιχειρήσεων Κυβερνοχώρου, Σύμβουλος Κυβερνοάμυνας-Κυβερνοασφάλειας
Υποσημειώσεις
[1] NATO Information Operation-Doctrine-Final Draft 2014.
[2] Martin Libicki, Conquest in cyberspace: National security and information warfare, Cambridge University Press, 2007, σελ. 18
Βιβλιογραφία
| 1 | CRS Insights
Information Warfare: The Role of Social Media in Conflict Catherine A. Theohary, Specialist in National Security Policy and Information Operations |
| 2 | Social Media Forensics in Information Warfare-2013
Mohd Suffian Bin Abdul Raman |
| 3 | Russia and Ukraine: Information Warfare
http://resources.infosecinstitute.com/russia-ukraine-information-warfare/ |
| 4 | War in the Information Age: Strategic Studies Institute-Ιαν 2013
General Gordon R. Sullivan and Colonel James M. Dubik |
| 5 | Rand Corporation
Strategic Information Warfare-A New Face of War Roger C. Molander, Andrew Riddile, Peter A. Wilson |
| 6 | NATO Stratcom COE
Stratcomcoe_analyses Russia’s information campaign against Ukraine |
| 7 | OSW-Centre for Eastern Studies
The anatomy of Russian information warfare the Crimean operation, a case study Jolanta Darczewska |
| 8 | http://defense-update.com/20140405_ukrainian-crisis-cyber-warfare-battlefield.html#.VVDpO5Oup3V |
| 9 | Ukraine conflict: Hackers take sides in virtual war
By Vitaly Shevchenko http://www.bbc.com/news/world-europe-30453069 |
| 10 | Στρατηγικό Αλφαβητάρι της κρίσης στην Ουκρανία. Θάνος Ντόκος
Γενικός Διευθυντής Ελληνικού Ιδρύματος Ευρωπαϊκής & Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ) |
