Ελληνικά
Γράφει ο Γιώργος Κουκάκης, Αναλυτής ΚΕΔΙΣΑ
Σύσσωμη η Διεθνής Κοινότητα παρακολουθεί με ιδιαίτερη ανησυχία το τελευταίο χρονικό διάστημα τα γεγονότα που εκτυλίσσονται στην Ουκρανία. Πολλοί μάλιστα μιλάνε για το ενδεχόμενο εισβολής Ρωσικών δυνάμεων και γενικευμένης ένοπλης σύρραξης. Στο πλαίσιο αυτό και κατόπιν των χθεσινών εξελίξεων, θα πραγματοποιήσουμε ορισμένες επισημάνσεις σχετικά με την κρίση. Αρχικά θα αναφερθούμε στα γεγονότα που έλαβαν χώρα, σύμφωνα με τις δημοσιεύσεις που αναρτήθηκαν στην επίσημη ιστοσελίδα του Ρώσου Προέδρου στις 21 Φεβρουαρίου 2022 και στη συνέχεια θα εξετάσουμε τι ισχύει σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο.
Στις 18:30 ανακοινώθηκε ότι ο Ρώσος Πρόεδρος, συγκάλεσε[1] στο Κρεμλίνο το Συμβούλιο Ασφαλείας της Ρωσικής Ομοσπονδίας[2]. Κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης ανέφερε ότι οι ηγέτες της «Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντόνετσκ» [Donetsk People’s Republic (DPR)] και της «Λαϊκής Δημοκρατίας του Λουγκάνσκ» [Lugansk People’s Republic (LPR)] ζήτησαν την αναγνώριση της κυριαρχίας τους και ότι το ψήφισμα της Κρατικής Δούμας[3] τον προτρέπει στην αναγνώριση των δύο Λαϊκών Δημοκρατιών. Σημείωσε τέλος πως αν και η Ρωσία επιθυμεί την ειρηνική επίλυση των διαφορών, θεωρεί ότι η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ αποτελεί απειλή για τη Ρωσία σύμφωνα με το άρθρο 5 του Βορειο-Ατλαντικού Συμφώνου[4].
Στις 21:00 ανακοινώθηκε ότι ο Πρόεδρος Πούτιν, είχε τηλεφωνικές συνομιλίες με τον Πρόεδρο της Γαλλίας και τον Γερμανό Καγκελάριο[5]. Κατά τη διάρκεια των συνομιλιών, τούς ενημέρωσε για τη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας σχετικά με την κατάσταση στο Ντονμπάς αλλά και για το γεγονός ότι οι ηγέτες της DPR και LPR ζήτησαν την αναγνώριση της κυριαρχίας τους, έπειτα από τη συνεχιζόμενη επιθετικότητα της Ουκρανίας. Κατόπιν, ο Ρώσος Πρόεδρος τους ενημέρωσε ότι σκοπεύει να υπογράψει διάταγμα με το οποίο θα αναγνωρίζει την κυριαρχία των δύο περιοχών, ενώ οι ομόλογοί του -αν και εξέφρασαν την απογοήτευσή τους- δήλωσαν ετοιμότητα συνέχισης των συνομιλιών με τη Ρωσία.
Λίγο αργότερα, στις 22:35 ανακοινώθηκε ότι ο Πρόεδρος Πούτιν, απηύθυνε διάγγελμα σχετικά με τα γεγονότα στην Ουκρανία[6]. Στο εν λόγω διάγγελμα, μεταξύ άλλων τόνισε ότι η Ουκρανία δεν είναι απλώς μια γειτονική χώρα, αλλά αναφαίρετο μέρος της ιστορίας, του πολιτισμού και του πνευματικού χώρου της Ρωσίας. Εξήγησε μάλιστα τα κίνητρα των ρωσικών ενεργειών υποστηρίζοντας πως η Ουκρανία είναι μία χώρα που δημιουργήθηκε αφενός χωρίς να ερωτηθούν οι πολίτες της και αφετέρου μέσα από την παραχώρηση εδαφών τα οποία προηγουμένως ανήκαν στην Πολωνία, τη Ρουμανία και την Ουγγαρία, ενώ τόνισε ότι η Κριμαία -η οποία παραχωρήθηκε στην Ουκρανία το 1954- άνηκε εξ αρχής στη Ρωσία.
Τέλος, στις 22:40 ανακοινώθηκε[7] ότι ο Πρόεδρος Πούτιν, αναγνώρισε εγγράφως τη DPR και την LPR, υπογράφοντας σχετικό διάταγμα. Αναφέρεται μάλιστα ότι ο Ρώσος Πρόεδρος υπέγραψε «Συνθήκη Φιλίας, Συνεργασίας και Αμοιβαίας Βοήθειας» με τους επικεφαλής των δύο Λαϊκών Δημοκρατιών σε ειδική τελετή, με το πέρας της οποίας είχε συνομιλίες με τους δύο άνδρες. Ορισμένοι επίσης αναφέρουν ότι ο Ρώσος Πρόεδρος προτίθεται -ως υποχρέωση των εν λόγω συμφωνιών- να αποστείλει «ειρηνευτικές δυνάμεις» στις δύο περιοχές, προκειμένου να διασφαλίσει τα συμφέροντά τους. Είναι όμως οι ενέργειες αυτές της Ρωσίας σύμφωνες με το Διεθνές Δίκαιο;Καταρχήν θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι η νομική βάση για τη διεξαγωγή των Επιχειρήσεων Υποστήριξης της Ειρήνης (ΕΥΕ) παρέχεται από τον Καταστατικό Χάρτη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ). Σύμφωνα λοιπόν με το άρθρο 42 «Αν το Συμβούλιο Ασφαλείας κρίνει ότι τα μέτρα που προβλέπονται από το Άρθρο 41 (που δε συνεπάγονται τη χρησιμοποίηση ένοπλης δύναμης) θα ήταν ανεπαρκή ή ότι έχουν αποδειχτεί ανεπαρκή, μπορεί να προχωρήσει με αεροπορικές, θαλάσσιες ή χερσαίες δυνάμεις στην ανάληψη της δράσης που θα ήταν αναγκαία για τη διατήρηση ή την αποκατάσταση της διεθνούς ασφάλειας και ειρήνης. Αυτή η δράση θα μπορούσε να περιλαμβάνει στρατιωτικές επιδείξεις, αποκλεισμό και άλλες επιχειρήσεις αεροπορικών, θαλάσσιων ή χερσαίων δυνάμεων των Μελών των Ηνωμένων Εθνών». Τι είναι όμως οι Επιχειρήσεις Υποστήριξης της Ειρήνης; Σύμφωνα λοιπόν με τον Οργανισμό Βορειοατλαντικού Συμφώνου (ΝΑΤΟ), είναι «…πολυεθνικές επιχειρήσεις, διεξαγόμενες με αμεροληψία προς υποστήριξη συγκεκριμένης εντολής (mandate) του ΟΗΕ ή του ΟΑΣΕ με τη συμμετοχή στρατιωτικών δυνάμεων, διπλωματικών υπηρεσιών και οργανισμών ανθρωπιστικής βοήθειας, με σκοπό την πολιτική επίλυση μίας κρίσης ή στη δημιουργία άλλων συνθηκών που ρητά αναγράφονται στην εντολή (mandate)».
Από τα παραπάνω διαπιστώνουμε πως οι Επιχειρήσεις Υποστήριξης της Ειρήνης διεξάγονται αφενός με τη συμμετοχή πολυεθνικών δυνάμεων -κυρίως για την εξασφάλιση της αμεροληψίας- και αφετέρου έπειτα από συγκεκριμένη εντολή (mandate) του ΟΗΕ ή του ΟΑΣΕ. Η αποστολή επομένως ρωσικών «ειρηνευτικών δυνάμεων» δεν αποτελεί ενέργεια σύμφωνη με το Διεθνές Δίκαιο, καθώς ούτε ο ΟΗΕ ούτε ο ΟΑΣΕ έχει εκδώσει κάποια σχετική εντολή αλλά και επειδή οι εν λόγω δυνάμεις δεν είναι πολυεθνικές αλλά εθνικές (ρωσικές), γεγονός που προκαλεί αρκετά ερωτήματα ως προς τις ενέργειες στις οποίες θα προβούν και τα συμφέροντα που θα επιχειρήσουν να διαφυλάξουν οι εν λόγω δυνάμεις.
Οφείλουμε επίσης να επισημάνουμε, πως η αναγνώριση οποιουδήποτε κράτους θεωρείται «επίσημη» μόνο όταν έχει πραγματοποιηθεί με ψήφισμα του ΟΗΕ. Η μονομερής επομένως αναγνώριση των δύο Λαϊκών Δημοκρατιών από τη Ρωσία, δεν δημιουργεί κανόνες διεθνούς δικαίου. Το γεγονός ωστόσο ότι η Ρωσία αποτελεί ένα από τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ (ΣΑ/ΟΗΕ) μπορεί να δημιουργήσει περαιτέρω προβλήματα, καθώς μπορεί να χρησιμοποιήσει το δικαίωμα που της δίνεται για άσκηση «αρνησικυρίας (veto)» σε ενδεχόμενη ψηφοφορία του ΣΑ/ΟΗΕ για την καταδίκη των ρωσικών ενεργειών, «μπλοκάροντας» με τον τρόπο αυτό τις όποια προσπάθεια επίλυσης της κρίσης προς όφελός της.
Γιατί όπως είπε και ο Θουκυδίδης:
«Ο ισχυρός επιβάλλει ό,τι του επιτρέπει η δύναμή του και ο αδύνατος υποχωρεί όσο του το επιβάλλει η αδυναμία του».
Πηγές-Σημειώσεις
[1] Πρέπει να τονίσουμε ότι το Ρωσικό Συμβούλιο Ασφαλείας έχει συνεδριάσει ήδη 4 φορές κατά τον τρέχοντα μήνα, στις 2, 11, 18 και 21 Φεβρουαρίου.
[2] Βλ. « President of Russia/News/Events/Security Council meeting» στο http://www.en.kremlin.ru/events/president/news/67825.
[3] Το αντίστοιχο «Κοινοβούλιο» της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
[4] Βλ. http://www.en.kremlin.ru/events/security-council/by-date/18.02.2022.
[5] Βλ. «President of Russia/News/Events/Telephone conversations with President of France Emmanuel Macron and Federal Chancellor of Germany Olaf Scholz» στο http://www.en.kremlin.ru/events/president/news/67827.
[6] Βλ. «President of Russia/News/Events/Address by the President of the Russian Federation» στο http://www.en.kremlin.ru/events/president/news/67827.
[7] Βλ. «President of Russia/News/Events/Signing of documents recognising Donetsk and Lugansk People’s Republics» στο http://www.en.kremlin.ru/events/president/news/67829.
