Ελληνικά
Γράφει ο Αθανάσιος Παπαδόπουλος, Αναλυτής ΚΕΔΙΣΑ
Οι πρόσφατες τουρκικές εκλογές αποτέλεσαν αναμφίβολα την σημαντικότερη πρόκληση στην πολιτική σταδιοδρομία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Η ενωμένη αντιπολίτευση υπό την ηγεσία του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου έφτασε περισσότερο κοντά από ποτέ στο να προκαλέσει μία τομή στην πολιτική ιστορία της χώρας. Πρόκειται για μία εκλογική αναμέτρηση στην οποία «ή θα αποκαθίσταντο η δημοκρατία και το κράτος δικαίου, ή θα επικρατούσε ο Ερντογάν, εντείνοντας τον αυταρχισμό του και κυβερνώντας ίσως και μέχρι το τέλος της ζωής του».[1] Το εκλογικό αποτέλεσμα που προέκυψε και η νέα πενταετία διακυβέρνησης που εξασφάλισε ο Τούρκος πρόεδρος προμηνύει ανακατατάξεις τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό περιβάλλον της Τουρκίας.
Η διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και η εγκαθίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας, συνοδεύτηκε από μία στροφή προς τη Δύση προκειμένου το νέο κράτος να καταστεί σύγχρονο και κοσμικό. Ωστόσο, από την άνοδο του Ερντογάν στην εξουσία και έπειτα, η Τουρκία φιλοδοξεί να αναδειχθεί σε σημαντικό περιφερειακό παίκτη με ξεχωριστή υπόσταση και βαρύτητα τόσο σε τοπικό, όσο και σε διεθνές επίπεδο.[2] Οι εκλογές βρήκαν την Τουρκία σε μία κρίσιμη χρονική περίοδο, καθώς πολλά ζητήματα ταλανίζουν την Άγκυρα στους τομείς της εσωτερικής αλλά και της εξωτερικής πολιτικής. Αφενός ο πληθωρισμός και η κρίση δημοκρατίας, αφετέρου η ανάγκη για προσέλκυση κεφαλαίων και επενδύσεων, οι ιστορικά τεταμένες σχέσεις με την Δύση και ο πόλεμος στην Ουκρανία αποτελούν ζητήματα που έχουν ισχυρό αντίκτυπο στο τουρκικό πολιτικό πεδίο. Ο πρόεδρος Ερντογάν, προερχόμενος από σειρά ετών αυταρχικής διακυβέρνησης της χώρας, χρειάστηκε να επιστρατεύσει όλη του την επιρροή στα ΜΜΕ της χώρας για να υπονομεύσει τους αντιπάλους του, να περιορίσει τον αντίκτυπο που είχαν οι σεισμοί του περασμένου Φεβρουαρίου και να προωθήσει τον λαϊκισμό που πλέον τον χαρακτηρίζει. Επιπλέον, ο έλεγχος που ασκεί στη δικαστική εξουσία συνέδραμε στην εξουδετέρωση του πολιτικού αντίπαλου του Εκρέμ Ιμάμογλου ο οποίος καταδικάστηκε σε φυλάκιση τριών ετών για την φερόμενη προσβολή των δικαστών του Ανώτατου Εκλογικού Συμβουλίου. Σε συνδυασμό με τον επιλεκτικό αποκλεισμό δημοσιεύσεων των πολιτικών του αντιπάλων στο twitter και τον άμεσο έλεγχο των οικονομικών στρατηγικών της κεντρικής τράπεζας της χώρας, ο Ερντογάν έχει συνθέσει ένα καθεστώς ανελεύθερης δημοκρατίας στη Τουρκία.[3]
Στον αντίποδα, η αντιπολίτευση και ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου διακήρυτταν προεκλογικά την δέσμευσή τους για την αναβίωση της δημοκρατίας και του τουρκικού κράτους δικαίου και την κατά κάποιο τρόπο επιστροφή στην θεσμική κανονικότητα. Παράλληλα, αναφορικά με την εξωτερική πολιτική, πάγια θέση της αντιπολίτευσης αποτελούσε η προσπάθεια επαναπροσέγγισης και αναθέρμανσης των σχέσεων με τους Δυτικούς συμμάχους της χώρας, τόσο με την Ουάσιγκτον, όσο και με τις Βρυξέλλες. Μάλιστα, το στοίχημα της αντιπολίτευσης αφορούσε κατά κύριο λόγο τις δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις στο εσωτερικό της Τουρκίας με σκοπό να κερδίσει την χαμένη εμπιστοσύνη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.[4] Θεωρείτο ότι η απομάκρυνση του Ερντογάν από το δυτικό άρμα, η προσκόλλησή του στη Μόσχα και η επακόλουθη απομόνωση της Άγκυρας μπορούσαν να ανατραπούν μόνο με μία αλλαγή ηγεσίας στην Τουρκία.[5]
Στην περίπτωση που η Εθνική Συμμαχία επικρατούσε στις εκλογές και ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου αναδυόταν ως νέος Τούρκος πρόεδρος, είναι πολύ πιθανό πολλές από τις αλλαγές και τις μεταρρυθμίσεις που υποσχόταν προεκλογικά να υλοποιούνταν. Ως μία ενοποιητική πολιτική προσωπικότητα δεν έχει τον αυταρχικό χαρακτήρα που εκπέμπει ο Ερντογάν. Συνεπώς, ο αυταρχισμός και οι περιορισμοί των ελευθεριών θα αντικαθίσταντο από τον σταδιακό εκδημοκρατισμό της χώρας και τον εξορθολογισμό της οικονομίας της. Η Ουάσιγκτον ενδεχομένως θα προχωρούσε σε μία κίνηση καλής θέλησης εγκρίνοντας την πώληση των F – 16 που η Τουρκία έχει αιτηθεί, ιδίως αν δινόταν και το πράσινο φως για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ.[6] Προϊόντος του χρόνου, οι συνεργατικές σχέσεις με την ΕΕ θα αναβίωναν, ιδίως αν οι δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις στο εσωτερικό της Τουρκίας ήταν ουσιαστικές και εναρμονίζονταν, στο μέτρο του δυνατού με τα δυτικά πρότυπα. Ωστόσο, ορισμένα σημεία της τουρκικής πολιτικής δεν μπορούν να επηρεαστούν σημαντικά ανεξαρτήτως ηγεσίας και αυτά αφορούν τα ενδιαφέροντα της Άγκυρας στην Κύπρο, την Ανατολική Μεσόγειο και το Αιγαίο Πέλαγος, καθώς και την επιθυμία για αποκατάσταση των σχέσεων με τη Συρία και τη συμφωνία για σταδιακή επανεγκατάσταση ενός μέρους τουλάχιστον από τα 3,5 εκατομμύρια Σύριων προσφύγων που ζουν σήμερα στην Τουρκία. Τέλος, οι ιστορικά καλές σχέσεις του Ερντογάν με τον Βλαντιμίρ Πούτιν και η τουρκική εξάρτηση από τον τουρισμό και την ενέργεια της Ρωσίας δεν θα μπορούσαν να αγνοηθούν και να υποβαθμιστούν λόγω της αλλαγής εξουσίας.[7]
Μετά την επικράτηση του Κόμματος της Δικαιοσύνης και της Ανάπτυξης δεν αναμένονται σημαντικές αλλαγές στην εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, καθώς ο Ερντογάν αντιμετωπίζει τις εκλογικές νίκες ως επιβεβαίωση των πολιτικών του.[8] Ωστόσο, οι αλλαγές που έκανε στο υπουργικό του συμβούλιο, με τις σημαντικότερες να εντοπίζονται στα Υπουργεία Εξωτερικών και Οικονομικών, τοποθετώντας τον Χακάν Φιντάν και τον Μεχμέτ Σιμσέκ αντίστοιχα, ίσως και να υποδηλώνουν ότι στη νέα πενταετία διακυβέρνησης του Ερντογάν η Τουρκία θα επιδιώξει να ευθυγραμμίσει την εξωτερική της πολιτική με την αντίστοιχη οικονομική. Η χώρα έχει μεγάλη ανάγκη από εισροή ξένων κεφαλαίων και επενδύσεων τα οποία αν δεν τα βρει στην Δύση μπορεί να τα προσελκύσει εύκολα από τις χώρες του Κόλπου, την Ρωσία ή και την Κίνα. Παράλληλα, η πρωτοβουλία του «μεγαλύτερος από πέντε» θα εξακολουθεί να δεσπόζει στις διεθνείς σχέσεις της Άγκυρας, καθώς η Τουρκία αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της νέας τάσης που θέλει χώρες που δεν ανήκουν στα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ να αναλαμβάνουν σημαντικές πρωτοβουλίες σε παγκόσμιο επίπεδο και να επιζητούν την αναβάθμισή τους στο διεθνές πολιτικό σκηνικό. Τέλος, αναφορικά με τον Ουκρανικό πόλεμο, η Τουρκία ασφαλώς θέλει να αποφύγει μία μεταβολή δυνάμεων υπέρ της Ρωσίας στη Μαύρη Θάλασσα, γι’ αυτό και αναμένεται να παραμείνει σε μία γκρίζα ζώνη υποστηρίζοντας μεν την Ουκρανία, χωρίς να είναι πολέμια της Ρωσίας.[9] Επομένως, η πενταετής ανανέωση της παραμονής του Ερντογάν στο τιμόνι της Τουρκίας και η αποτυχία της αντιπολίτευσης να τον απομακρύνει, ίσως αποδειχθεί μία χαμένη ευκαιρία για την Δύση.
Υποσημειώσεις
[1] Brown, ‘Turkish Elections 2023’.
[2] Robinson, ‘Turkey’s Growing Foreign Policy Ambitions’.
[3] Cook, ‘Here’s How to Read Turkey’s Election Results—So Far’.
[4] Coşkun, ‘The Turkish Election Could Reset Ankara’s Relations With the West’.
[5] Brown, ‘Turkish Elections 2023’.
[6] Coşkun, ‘The Turkish Election Could Reset Ankara’s Relations With the West’.
[7] Toygür, ‘Is a Smart Revival between the West and Turkey Possible?’
[8] Cook, ‘Here’s How to Read Turkey’s Election Results—So Far’.
[9] Dalay, ‘How Will Geopolitics Shape Turkey’s International Future?’
Πηγές
Brown, Anna. ‘Turkish Elections 2023: End of an Erdogan Era?’ The Washington Institute for Near East Policy, 11 Μαΐου 2023. https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/turkish-elections-2023-end-erdogan-era. Τελευταία πρόσβαση 15 Ιουνίου 2023.
Cook, Steven A. ‘Here’s How to Read Turkey’s Election Results—So Far’. Council on Foreign Relations, 15 Μαΐου 2023. https://www.cfr.org/in-brief/heres-how-read-turkeys-election-results-so-far. Τελευταία πρόσβαση 15 Ιουνίου 2023.
Coşkun, Alper. ‘The Turkish Election Could Reset Ankara’s Relations With the West’. Carnegie Endowment for International Peace, 9 Μαΐου 2023. https://carnegieendowment.org/2023/05/09/turkish-election-could-reset-ankara-s-relations-with-west-pub-89715. Τελευταία πρόσβαση 15 Ιουνίου 2023.
Dalay, Galip. ‘How Will Geopolitics Shape Turkey’s International Future?’ Chatham House – International Affairs Think Tank, 5 Ιουνίου 2023. https://www.chathamhouse.org/2023/06/how-will-geopolitics-shape-turkeys-international-future. Τελευταία πρόσβαση 15 Ιουνίου 2023.
Robinson, Kali. ‘Turkey’s Growing Foreign Policy Ambitions’. Council on Foreign Relations, 1 Ιουνίου 2023. https://www.cfr.org/backgrounder/turkeys-growing-foreign-policy-ambitions. Τελευταία πρόσβαση 15 Ιουνίου 2023.
Toygür, Ilke. ‘Is a Smart Revival between the West and Turkey Possible?’, 9 Μαΐου 2023. https://www.csis.org/analysis/smart-revival-between-west-and-turkey-possible. Τελευταία πρόσβαση 15 Ιουνίου 2023.
