Ελληνικά
Γράφει ο Δρ. Παναγιώτης Σφαέλος, Αντιπρόεδρος Δ.Σ. & Δ/ντης Ερευνών ΚΕΔΙΣΑ
Ο πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας, ο οποίος διανύει ήδη τον τρίτο χρόνο του, αποτελεί μια συνεχόμενη απειλή για την παγκόσμια ειρήνη καθώς η Ρωσία είναι μια παγκόσμια πυρηνική δύναμη. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου 2022 άνοιξε την αυλαία μιας αιματηρής διένεξης η οποία ίσως εξελιχθεί σε παγκόσμιο πόλεμο αν το ΝΑΤΟ εμπλακεί ανοικτά με την Ρωσία. Αν δηλαδή μια χώρα του ΝΑΤΟ εμπλακεί στη σύρραξη, τότε ο πόλεμος θα πάρει διεθνείς διαστάσεις με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Η Ρωσία διεξάγει έναν αργό και εξοντωτικό πόλεμο φθοράς κατά της Ουκρανίας. Η Ουκρανία αντιστέκεται δυναμικά και εσχάτως κατάφερε να εισβάλει σε ρωσικό έδαφος στο Κούρσκ. Δεν ξέρουμε τι αποτελέσματα θα έχει αυτή η εισβολή για την έκβαση του πολέμου αλλά είναι δύσκολο να ανατρέψει την κατάσταση που είναι υπέρ της Ρωσίας η οποία έχει καταλάβει σχεδόν ολοκληρωτικά το Ντομπάς. Η κατοχή ρωσικού εδάφους θα είναι πάντως ένα διαπραγματευτικό χαρτί για την Ουκρανία στο τραπέζι των ειρηνευτικών συνομιλιών. Από την άλλη μεριά, η εισβολή της Ουκρανίας στο Κούρσκ ίσως κλιμακώσει τον πόλεμο και οδηγήσει σε σκληρά αντίποινα από τη πλευρά της Ρωσίας. Μάλιστα, όπως τόνισε ο Πρόεδρος της Λευκορωσίας Αλεξάντερ Λουκασένκο σε πρόσφατη συνέντευξη του, η εισβολή της Ουκρανίας στη Ρωσία είναι μια προσπάθεια να «σπρώξει» τη Μόσχα να την χτυπήσει με πυρηνικά όπλα. «Τέτοια κλιμάκωση από την πλευρά της Ουκρανίας είναι μια προσπάθεια να ωθήσει τη Ρωσία σε ασύμμετρες ενέργειες. Ας πούμε να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα», είπε σε συνέντευξή του στην τοπική εφημερίδα Rossiya. «Ξέρω σίγουρα ότι η Ουκρανία θα ήταν πολύ χαρούμενη εάν η Ρωσία ή εμείς χρησιμοποιούσαμε τακτικά πυρηνικά όπλα εκεί. Θα το επικροτούσαν». Περαιτέρω, ο Λουκασένκο ισχυρίστηκε ότι το Κίεβο ωθεί τη Μόσχα να αναλάβει πυρηνική δράση σε μια προσπάθεια να συσπειρώσει περαιτέρω το ενιαίο μέτωπο κατά της Ρωσίας.
Είναι πάντως γεγονός ότι η εισβολή της Ουκρανίας στη Ρωσία ενέχει τον κίνδυνο ενός χτυπήματος στον πυρηνικό σταθμό του Κούρσκ – ο οποίος βρίσκεται μόλις 60 χιλιόμετρα από τα σύνορα όπου έχει κάνει κατάληψη η Ουκρανία. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Ρωσικού Υπουργείου Άμυνας (ΥΠΑΜ), η Ουκρανία σχεδιάζει να επιτεθεί στον πυρηνικό σταθμό του Κούρσκ και να επιρρίψει την ευθύνη στη Μόσχα για αυτήν την πρόκληση. Το Ρωσικό ΥΠΑΜ ανέφερε επίσης ότι η Ρωσία θα απαντούσε σκληρά σε περίπτωση τέτοιας επίθεσης, η οποία, όπως είπε, θα μόλυνε μια μεγάλη περιοχή γύρω από τον πυρηνικό σταθμό. Υπάρχει βέβαια και το αντίστροφο σενάριο μιας ρωσικής προβοκάτσιας. Ο επικεφαλής του Κέντρου Αντιμετώπισης Παραπληροφόρησης του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας και Άμυνας της Ουκρανίας Andrii Kovalenko δήλωσε ότι «η Ρωσία μπορεί να προετοιμάζει μια πυρηνική πρόκληση. Το σενάριό τους να μας κατηγορούν για τρομοκρατία και επίθεση στον πυρηνικό σταθμό του Κουρσκ δεν λειτούργησε και τώρα λένε ψέματα για μια “βρώμικη βόμβα” και την πιθανή πρόκληση μας».
Μια ακόμα πηγή ανησυχίας αποτελεί ο πυρηνικός σταθμός ηλεκτροπαραγωγής της Ζαπορίζια της Ουκρανίας, η ασφάλεια του οποίου επιδεινώνεται μετά από επίθεση με drones. Να σημειωθεί ότι ο πυρηνικός σταθμός της Ζαπορίζια βρίσκεται υπό ρωσικό έλεγχο από τον Μάρτιο του 2022. Όπως δήλωσε ο Γενικός Διευθυντής της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (IAEA) Ραφαέλ Μαριάνο Γκρόσι: «Και πάλι βλέπουμε μια κλιμάκωση των κινδύνων για την πυρηνική ασφάλεια και ασφάλεια που αντιμετωπίζει ο πυρηνικός σταθμός της Ζαπορίζια. Παραμένω εξαιρετικά ανήσυχος και επαναλαμβάνω την έκκλησή μου για μέγιστη αυτοσυγκράτηση από όλες τις πλευρές και για αυστηρή τήρηση των πέντε συγκεκριμένων αρχών που έχουν θεσπιστεί για την προστασία του εργοστασίου».
Όπως βλέπουμε, η πυρηνική απειλή δεν πρέπει να υποτιμάται σε αυτόν τον πόλεμο καθώς διαχρονικά το στρατηγικό δόγμα της Ρωσίας είναι βασισμένο στην χρήση – ή απειλή χρήσης – πυρηνικών όπλων. Άλλωστε, από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, η πυρηνική αποτροπή ήταν κυρίαρχη στις διεθνείς σχέσεις. Με την επαναφορά του ανταγωνισμού Δύσης και Ρωσίας από το 2022 και μετά επανήλθε και το τρομακτικό σενάριο πυρηνικού πολέμου. Φυσικά αυτό δεν σημαίνει ότι θα φτάσουμε σε ολοκληρωτικό πυρηνικό πόλεμο από τη μια στιγμή στην άλλη. Η Ρωσία όμως ίσως χρησιμοποιήσει τακτικά πυρηνικά όπλα μικρού βεληνεκούς και επήρειας στο πεδίο της μάχης στην Ουκρανία ώστε να κάνει μια προβολή ισχύος και να απειλήσει την Δύση με πυρηνικό πόλεμο για να έχει τα μέγιστα γεωπολιτικά οφέλη από μια τέτοια κίνηση. Η Δύση προετοιμάζεται και αυτή για μια ενδεχόμενη πυρηνική απειλή. Σύμφωνα με τους New York Times, o Τζο Μπάιντεν ενέκρινε μια πυρηνική στρατηγική των ΗΠΑ για την προετοιμασία πιθανών συντονισμένων πυρηνικών αντιπαραθέσεων με τη Ρωσία, την Κίνα και τη Βόρεια Κορέα. H αποτρεπτική πολιτική των ΗΠΑ λαμβάνει υπόψη την ταχεία ανάπτυξη του πυρηνικού οπλοστασίου της Κίνας, το οποίο πιθανώς θα ανταγωνιστεί σε μέγεθος και ποικιλομορφία τα αποθέματα των ΗΠΑ και της Ρωσίας την επόμενη δεκαετία.
Όπως είχε αναφερθεί σε πρόσφατη διαδικτυακή εκδήλωση του ΚΕΔΙΣΑ (Ιούνιος 2024), το ενδεχόμενο ενός πυρηνικού πολέμου δεν είναι διόλου απίθανο. Ο Ιδρυτής και Πρόεδρος Δ.Σ. του ΚΕΔΙΣΑ Δρ. Ανδρέας Γ. Μπανούτσος είχε τονίσει ότι σύμφωνα με μία μελέτη που είχε δημοσιευτεί στο επιστημονικό περιοδικό Nature Food τον Αύγουστο του 2022, ένας πυρηνικός πόλεμος μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας θα έχει ως αποτέλεσμα τον άμεσο θάνατο 360 εκατομμυρίων ανθρώπων και σε δεύτερο χρόνο τον θάνατο περισσότερων των 5 δισεκατομμυρίων ανθρώπων από την πείνα λόγω της μόλυνσης της αγροτικής γης από ραδιενέργεια καθώς και την δραματική πτώση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 58 βαθμούς της κλίμακας Φαρενάιτ (14.5 βαθμοί Κελσίου). Θα αντιμετωπίσει δηλαδή η ανθρωπότητα το τραγικό σενάριο ενός πυρηνικού χειμώνα. Στην ίδια εκδήλωση, ο Καθηγητής Γεωπολιτικής και Σύγχρονων Στρατιωτικών Τεχνολογιών στην Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων Δρ. Κωνσταντίνος Γρίβας είχε τονίσει, μεταξύ άλλων, ότι σε περίπτωση μεγάλης κλίμακας πυρηνικού πολέμου μεταξύ Ευρωατλαντικού κόσμου και Ρωσίας, η Ρωσία θα υποστεί συντριπτικό πλήγμα με εξόντωση των 2/3 πληθυσμού της. Η ελίτ πιθανώς θα επιβιώσει λόγω πολύ καλής οργάνωσης. Η ελίτ όταν βγει από τα καταφύγια, θα βρει μια χώρα που θα έχει πηγές ενέργειας, καλλιεργήσιμες εκτάσεις και ένα μέρος πυρηνικών όπλων. Οι ΗΠΑ θα υποστούν συντριπτικό πλήγμα και πολλές πόλεις θα εξαφανιστούν. Η Ευρώπη θα εξαφανιστεί λόγω μικρού μεγέθους και πυκνοκατοίκησης. Η Ασία και η Λατινική Αμερική θα υποστούν μικρότερη καταστροφή. Πυρηνικός πόλεμος δεν θα σημάνει απαραίτητα τέλος όλης της ανθρωπότητας αλλά μια νέα τραγική πραγματικότητα για τους επιζήσαντες.
Συνολικά, σύμφωνα με τις πρόσφατες εξελίξεις, η χρήση πυρηνικών όπλων, έστω και μικρής εμβέλειας, είναι πολύ πιθανή στο ρώσο-ουκρανικό μέτωπο. Η κλιμάκωση του πολέμου, οι επιτυχίες της Ρωσίας στην Ανατολική Ουκρανία αλλά και οι αντιπερισπασμοί της Ουκρανίας – όπως η εισβολή στο Κούρσκ – συντείνουν σε μια σκλήρυνση της σύγκρουσης των δύο αντιπάλων και των συμμάχων τους. Η κατάληψη και κατοχή πυρηνικών σταθμών αναζωπυρώνουν έστω και συμβολικά την πυρηνική απειλή. Η γενικότερη εικόνα όμως είναι ότι η πυρηνική απειλή είναι υπαρκτή και πρέπει να υπάρξει αυτοσυγκράτηση και από την πλευρά της Ρωσίας και από την πλευρά της Δύσης. Οι πολιτικές ηγεσίες της Δύσης θα πρέπει να προωθήσουν την ειρηνευτική διαδικασία στην Ουκρανία και να μην επιδιώκουν την συνέχιση του πολέμου καθώς η γενίκευση του πολέμου με την εμπλοκή και άλλων δυνάμεων θα οδηγήσει σε αύξηση και της παγκόσμιας πυρηνικής απειλής.
