efthimios moutseras

Μέση Ανατολή: Ο μυστικός αγώνας εξουσίας μεταξύ Ισραηλινών και Ιρανικών Υπηρεσιών Πληροφοριών

Posted on Ευθύμιος ΜουτσέραςPosted in Αναλύσεις, Μέση Ανατολή, Πληροφόρηση και Ασφάλεια

Γράφει ο Ευθύμιος Μουτσέρας, Αναλυτής ΚΕΔΙΣΑ

 

Στο περίπλοκο και ασταθές γεωπολιτικό τοπίο της Μέσης Ανατολής, οι υπηρεσίες πληροφοριών παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της ισορροπίας δυνάμεων. Για δεκαετίες, το Ισραήλ και το Ιράν, δύο ιδεολογικοί αντίπαλοι με ανταγωνιστικά συμφέροντα, έχουν εμπλακεί σε έναν υπόγειο πόλεμο μεταξύ των υπηρεσιών πληροφοριών τους. Στην πρώτη γραμμή αυτού του αγώνα βρίσκονται η Μοσάντ[1] του Ισραήλ και το Υπουργείο Πληροφοριών και Ασφαλείας του Ιράν (MOIS ή VAJA)[2], μαζί με την πτέρυγα πληροφοριών του Σώματος των Φρουρών της Επανάστασης του Ιράν (IRGC)[3]. Καθώς κάθε χώρα επιδιώκει να προωθήσει τις περιφερειακές της φιλοδοξίες και να προστατεύσει την εθνική της ασφάλεια, οι υπηρεσίες αυτές εμπλέκονται σε επιχειρήσεις υψηλού κινδύνου που επηρεάζουν όχι μόνο τη Μέση Ανατολή, αλλά και την παγκόσμια γεωπολιτική σκηνή.

Το παρόν άρθρο εξετάζει τις μυστικές δράσεις, το ιστορικό πλαίσιο και τις εξελισσόμενες τακτικές αυτών των δύο ισχυρών υπηρεσιών πληροφοριών, αναλύοντας πώς η αντιπαλότητά τους έχει διαμορφώσει το στρατηγικό τοπίο της Μέσης Ανατολής.

Οι Αρχές και η Φιλοσοφία των δύο Υπηρεσιών

Για να κατανοήσουμε την μεταξύ τους διένεξη, είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε τις διαφορετικές ιστορίες και αποστολές που καθοδηγούν αυτές τις υπηρεσίες.

Η Μοσάντ ιδρύθηκε το 1949, λίγο μετά την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ. Ο πυρήνας της αποστολής της είναι η προστασία του εβραϊκού κράτους από εξωτερικές απειλές, και η φιλοσοφία της βασίζεται βαθιά στα διδάγματα του Ολοκαυτώματος. Ο φόβος της υπαρξιακής εξαφάνισης καθοδηγεί την προληπτική της προσέγγιση, με έμφαση στις προληπτικές ενέργειες και στη συλλογή πληροφοριών πολύ πέρα από τα σύνορα του Ισραήλ. Η Μοσάντ κέρδισε γρήγορα τη φήμη για την ακρίβεια και την τόλμη της, ιδίως σε επιχειρήσεις υψηλού προφίλ όπως η σύλληψη του Ναζί εγκληματία Otto Adolf Eichmann και η διάσωση ομήρων στην Ουγκάντα κατά τη διάρκεια της Επιχείρησης Entebbe το 1976.

Το Υπουργείο Πληροφοριών και Ασφαλείας του Ιράν (MOIS), από την άλλη, προέκυψε μετά την Ισλαμική Επανάσταση του 1979, η οποία μετέτρεψε το Ιράν από μια κοσμική μοναρχία σε Θεοκρατικό καθεστώς. Η MOIS, μαζί με το IRGC, ιδρύθηκαν για να προστατεύσουν την επανάσταση και τα ιδεολογικά της θεμέλια. Έχει διπλό ρόλο: την καταστολή οιασδήποτε εσωτερικής αντίστασης και την επέκταση της ιρανικής επιρροής στο εξωτερικό, συχνά μέσω μυστικής υποστήριξης σε πληρεξούσια δίκτυα σε χώρες όπως ο Λίβανος, η Συρία, το Ιράκ, η Υεμένη και η Παλαιστίνη. Σε αντίθεση με τη Μοσάντ, η οποία λειτουργεί με σαφείς στόχους εθνικής ασφάλειας, η MOIS ενσωματώνει μια ιδεολογική αποστολή: την υπεράσπιση του Σιιτικού Ισλάμ και των αρχών της Ιρανικής Επανάστασης.

Οι Μυστικές Επιχειρήσεις της Μοσάντ

Η Μοσάντ έχει επιδείξει μερικές από τις πιο τολμηρές κατασκοπευτικές επιχειρήσεις στη σύγχρονη ιστορία. Ένα βασικό στοιχείο της στρατηγικής της ήταν η προσπάθεια να σταματήσει ή να καθυστερήσει το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, το οποίο το Ισραήλ θεωρεί υπαρξιακή απειλή. Μια από τις πιο διάσημες επιχειρήσεις της ήταν η ανάπτυξη του Stuxnet Virus το 2010, μια κυβερνοεπίθεση που προκάλεσε σημαντικές ζημιές στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν στη Natanz. Αυτή η περίπλοκη επιχείρηση, που φέρεται να έγινε σε συνεργασία με τις αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών (CIA), ανέδειξε τις προηγμένες δυνατότητες της Μοσάντ στον κυβερνοπόλεμο.

Πρόσφατα, η αντιτρομοκρατική εκστρατεία του Ισραήλ εντάθηκε εναντίον της Χεζμπολάχ, τον ισχυρότερο πληρεξούσιο του Ιράν. Στις 28 Σεπτεμβρίου 2024, επιβεβαιώθηκε ότι ο ηγέτης της τρομοκρατικής οργάνωσης, Hassan Nasrallah, σκοτώθηκε από ισραηλινά χτυπήματα στη Βηρυτό. Αυτό ακολούθησε ένα βίαιο δεκαήμερο για τη Χεζμπολάχ, κατά την οποία οι ισραηλινές υπηρεσίες πληροφοριών διηύθυναν μια σειρά καταστροφικών επιθέσεων. Στις 18 και 19 Σεπτεμβρίου αντίστοιχα, οι βομβητές και ασύρματοι πολλών μελών της Χεζμπολάχ εξερράγησαν. Στις 20 Σεπτεμβρίου, ο Ibrahim Aqil, ανώτατος διοικητής της Χεζμπολάχ, που καταζητούνταν από τις ΗΠΑ για τις βομβιστικές επιθέσεις στη Βηρυτό το 1983, σκοτώθηκε σε στοχευμένο χτύπημα μαζί με άλλους υψηλόβαθμους τρομοκράτες. Αυτές οι επιθέσεις υπογραμμίζουν την αδιάκοπη καταδίωξη της ηγεσίας της Χεζμπολάχ από τις Ισραηλινές Υπηρεσίες Πληροφοριών. Ο Benjamin Netanyahu, πρωθυπουργός του Ισραήλ, επιβεβαίωσε στις 8 Οκτωβρίου πως οι Ισραηλινές Δυνάμεις εξουδετέρωσαν «τόσο τον διάδοχο του Nasrallah όσο και τον διάδοχο του διαδόχου».

Παρά το θάνατο του Nasrallah και των διαδόχων του, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η εξόντωση ενός ηγέτη δεν ισοδυναμεί με την άμεση κατάρρευση της οργάνωσης. Η ιστορία δείχνει ότι οι τρομοκρατικές οργανώσεις συχνά προσαρμόζονται μετά από «χτυπήματα αποκεφαλισμού» (decapitation strikes).

 Οι Αντικατασκοπευτικές Προσπάθειες του Ιράν: 

Σε απάντηση, οι Ιρανικές Υπηρεσίες Πληροφοριών και οι Ένοπλες Δυνάμεις ενίσχυσαν τις προσπάθειές τους να αντιμετωπίσουν την ισραηλινή κατασκοπεία. Το Ιράν έχει διεξαγάγει μια σειρά από επιχειρήσεις με στόχο τον εντοπισμό και την εξουδετέρωση ισραηλινών κατασκόπων. Για παράδειγμα, το 2011, οι ιρανικές αρχές ισχυρίστηκαν ότι εντόπισαν και διέλυσαν ένα μεγάλο δίκτυο της Μοσάντ, συλλαμβάνοντας αρκετά άτομα που συνδέονταν με κατασκοπευτικές δραστηριότητες. Τα γεγονότα αυτά χρησιμοποιούνται συχνά από τις ιρανικές αρχές για να ενισχυθεί το καθεστώς και να παρουσιάσουν τη χώρα ως θύμα της δυτικής και ισραηλινής επιθετικότητας

Το Ιράν έχει επίσης προσπαθήσει να εκδικηθεί, στοχεύοντας σε ισραηλινά συμφέροντα παγκοσμίως. Το 2012 και το 2023, Ιρανοί πράκτορες κατηγορήθηκαν για προσπάθεια οργάνωσης μιας σειράς επιθέσεων σε ισραηλινούς στόχους σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Ταϊλάνδη, η Γεωργία και η Ινδία. Παρόλο που πολλές από αυτές τις απόπειρες ματαιώθηκαν, υπογραμμίζουν την αποφασιστικότητα του Ιράν να αντεπιτεθεί στο Ισραήλ μέσω διεθνών διαύλων, ακόμα και εκτός Μέσης Ανατολής.

Κυβερνοχώρος: Ένα Νέο Πεδίο Σύγκρουσης

Καθώς οι τεχνολογικές εξελίξεις έχουν επαναπροσδιορίσει τη φύση του σύγχρονου πολέμου, ο κυβερνοχώρος αποτελεί ένα κρίσιμο πεδίο μάχης στη σύγκρουση μεταξύ Ιράν και Ισραήλ. Και τα δύο έθνη έχουν αναπτύξει σημαντικές δυνατότητες, καθιστώντας τον ψηφιακό χώρο ένα σημαντικό μέτωπο στον μεταξύ τους, ακήρυκτο, πόλεμο.

 Η κυριαρχία του Ισραήλ στον κυβερνοχώρο

Το Ισραήλ θεωρείται εδώ και καιρό, ηγέτης στον κυβερνοπόλεμο, και οι δυνατότητες της Μοσάντ σε αυτόν τον τομέα είναι εκτενείς. Η πιο διάσημη επιχείρηση που αποδίδεται στο Ισραήλ είναι η “Operation Olympic Games”, η οποία περιλάμβανε τον ιό Stuxnet. Ο Stuxnet ήταν το πρώτο γνωστό κακόβουλο λογισμικό που σχεδιάστηκε για να προκαλέσει φυσική ζημιά σε κρίσιμες υποδομές. Προκάλεσε προσωρινά καθυστερήσεις στο ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, αναγκάζοντας την Τεχεράνη να επανεξετάσει τον τρόπο που αμύνεται στον κυβερνοχώρο.

Το 2020, αναφέρθηκε ότι το Ισραήλ βρισκόταν πίσω από μια κυβερνοεπίθεση στο Λιμάνι Shahid Rajaee του Ιράν, προκαλώντας αναστάτωση στη ναυσιπλοΐα και χάος σε μια βασική ιρανική θαλάσσια εγκατάσταση. Πιο πρόσφατα, η επίθεση, σε δύο κύματα στους βομβητές και ασυρμάτους μελών της τρομοκρατικής οργάνωσης Χεζμπολάχ, κατέδειξε την υπεροχή της Μοσάντ στα σύγχρονα δίκτυα.

Οι δυνατότητες του Ιράν στον Κυβερνοπόλεμο

Οι μονάδες του IRGC, υπεύθυνες για επιχειρήσεις στον κυβερνοχώρο, έχουν καταστεί ολοένα και πιο ικανές και τολμηρές. Το Ιράν έχει κατηγορηθεί για επιθέσεις κατά του Ισραήλ, των ΗΠΑ και κρίσιμων υποδομών στη Σαουδική Αραβία.

Το 2021, το Ιράν φέρεται να εξαπέλυσε κυβερνοεπίθεση στην Κυβερνητική Αρχή Ύδρευσης και Αποχέτευσης του Ισραήλ προσπαθώντας να αλλοιώσει τα επίπεδα χλωρίου στην παροχή νερού χρησιμοποιώντας αμερικανικούς (!) servers. Παρόλο που η επίθεση αποτράπηκε, προκάλεσε ανησυχίες για μελλοντικές κυβερνοεπιθέσεις που θα μπορούσαν να στοχεύσουν ζωτικής σημασίας πολιτικές υποδομές.

Πόλεμοι μέσω Πληρεξουσίων

Η αντιπαλότητα μεταξύ των δύο επεκτείνεται πέρα από την παραδοσιακή κατασκοπεία σε επιχειρήσεις που επηρεάζουν περιφερειακές συγκρούσεις δι’ αντιπροσώπων.

Ένας βασικός πυλώνας της εξωτερικής πολιτικής του Ιράν είναι η χρήση πληρεξουσίων, πολλοί εκ των οποίων λαμβάνουν σημαντική υποστήριξη από τη MOIS και το IRGC. Στον Λίβανο, η Χεζμπολάχ λειτουργεί ως ο πιο ισχυρός πληρεξούσιος του Ιράν και μια διαρκής απειλή για το Ισραήλ. Η MOIS διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην παροχή προηγμένων όπλων και υποστήριξης στη Χεζμπολάχ.

Η Αντιστάθμιση του Ισραήλ

Το Ισραήλ, αντιμετωπίζοντας την αυξανόμενη απειλή των πληρεξουσίων του Ιράν, έχει χρησιμοποιήσει τις υπηρεσίες πληροφοριών του για να αντιμετωπίσει αυτές τις οργανώσεις. Οι ισραηλινές υπηρεσίες πληροφοριών έχουν εμπλακεί σε πολυάριθμες μυστικές επιχειρήσεις που στοχεύουν τη Χεζμπολάχ και άλλες φιλοϊρανικές ομάδες στη Συρία, τον Λίβανο, τη Δυτική Όχθη και τη Γάζα . Οι αεροπορικές επιδρομές του Ισραήλ σε κομβόι όπλων και εγκαταστάσεις αποθήκευσης που συνδέονται με τη Χεζμπολάχ συχνά βασίζονται σε ακριβείς πληροφορίες που συλλέγονται από τη Μοσάντ.

Εκτός από στρατιωτικά πλήγματα, το Ισραήλ έχει επιδιώξει να υπονομεύσει την επιρροή του Ιράν μέσω διπλωματικών και πληροφοριακών συνεργασιών με αραβικά σουνιτικά κράτη που μοιράζονται ανησυχίες σχετικά με την ιρανική ηγεμονία. Οι Συμφωνίες του Αβραάμ, που κανονικοποίησαν τις σχέσεις μεταξύ του Ισραήλ και αρκετών κρατών του Κόλπου, πιθανόν διευκολύνθηκαν εν μέρει από την μυστική διπλωματία της Μοσάντ και τις προσπάθειες ανταλλαγής πληροφοριών.

 Οι Γεωπολιτικές Επιπτώσεις

Ο πόλεμος πληροφοριών μεταξύ των προαναφερθέντων, έχει ευρείες επιπτώσεις όχι μόνο στη Μέση Ανατολή, αλλά και στην παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων. Οι επιτυχίες των ισραηλινών υπηρεσιών πληροφοριών έχουν ενισχύσει τη θέση του Ισραήλ ως κυρίαρχου περιφερειακού παράγοντα με σημαντική ικανότητα να διαμορφώνει γεωπολιτικά αποτελέσματα. Οι μυστικές επιχειρήσεις του έχουν υπονομεύσει τις πυρηνικές φιλοδοξίες του Ιράν και διατηρούν υπό έλεγχο τους αντιπάλους του.

Αντίθετα, οι επιχειρήσεις πληροφοριών του Ιράν, έχουν επεκτείνει την περιφερειακή επιρροή του. Μέσω των πληρεξουσίων του και τον δυνατοτήτων του στον κυβερνοχώρο, το Ιράν έχει γίνει ένας ισχυρός παράγοντας που μπορεί να αμφισβητήσει όχι μόνο το Ισραήλ αλλά και τα συμφέροντα των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή.

Η ανταγωνιστική σχέση μεταξύ Ισραήλ και Ιράν είναι χαρακτηριστική ενός ευρύτερου αγώνα εξουσίας στη Μέση Ανατολή. Μέσω μυστικών επιχειρήσεων, κυβερνοπολέμου και πληρεξουσίων, οι Υπηρεσίες Πληροφοριών έχουν διαδραματίσει βασικό ρόλο στη διαμόρφωση περιβάλλοντος (αν)ασφάλειας στην περιοχή. Καθώς οι τεχνολογικές εξελίξεις και οι αλλαγές στις συμμαχίες συνεχίζουν να αναδιαμορφώνουν τη φύση της κατασκοπείας, αυτός ο αγώνας εξουσίας είναι πιθανό να συνεχιστεί, με τα δύο έθνη να επιδιώκουν να υπερφαλαγγίσουν το ένα το άλλο. Το διακύβευμα είναι υψηλό και τα αποτελέσματα αυτής της σύγκρουσης θα συνεχίσουν να έχουν αντίκτυπο σε όλο τον κόσμο, επηρεάζοντας τα πάντα, από την εξάπλωση των πυρηνικών όπλων έως τη σταθερότητα της περιοχής. Στη Μέση Ανατολή, η συλλογή πληροφοριών δεν αφορά μόνο τη συγκέντρωση δεδομένων, αλλά την επιβίωση, την κυριαρχία και τη διαμόρφωση του μέλλοντος.

 

Σημειώσεις

[1] Επίσημη ονομασία: Ινστιτούτο Πληροφοριών και Ειδικών Αποστολών (Ha-Mossad le-Modi’in ule-Tafkidim Meyuhadim)

[2] Ministry of Intelligence of the Islamic Republic of Iran / Vezarat-e Ettela’at Jomhuri-ye Eslami-ye Iran

[3] Islamic Revolutionary Guard Corps

 

Πηγές

KEDISA--ανάλυση