Ελληνικά
Γράφει η Μέγκυ Αλιντινάι, Φοιτήτρια Διεθνών Σχέσεων Παντείου Πανεπιστημίου
Ένα περήφανο έθνος, ρεβιζιονισμός και πυρηνικά όπλα είναι η απόλυτη συνταγή, ένας φριχτός πονοκέφαλος για τους ηγέτες της Δύσης κ ένας σοβαρός λόγος να εγείρονται ζητήματα διεθνούς ασφάλειας και σταθερότητας αφενός αλλά και πυρηνικής διασποράς αφετέρου. Η Δύση κοιτάει το Ιράν και βλέπει έναν σημαντικό περιφερειακό παράγοντα να κατέχει κεντρική γεωγραφική θέση στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, με γεωστρατηγικές φιλοδοξίες και τάσεις ηγεμονισμού. Όπως είπε ο Kissinger: «Εάν η Τεχεράνη επιμένει στον συνδυασμό της αυτοκρατορικής περσικής παράδοσης και της ισλαμιστικής θέρμης, τότε μια σύγκρουση με τις ΗΠΑ και τους συμμάχους της, είναι πραγματικά αναπόφευκτη. Δεν μπορεί να επιτραπεί στο Ιράν να επιβάλλει μια αυτοκρατορική τάξη σε μια περιοχή με τέτοια μεγάλη σημασία για τον υπόλοιπο κόσμο». Οι αναθεωρητικές τάσεις του Ιράν και οι αξιώσεις περί περιφερειακής κυριαρχίας αποκρυσταλλώνονται μέσα από το πυρηνικό του πρόγραμμα, το οποίο ύστερα από σκληρές διπλωματικές διαπραγματεύσεις ανάμεσα στο Ιράν και τη Διεθνή κοινότητα διακόπηκε με την περίφημη συμφωνία «Joint Comprehensive Plan of Action» (JCPOA) που επιτεύχθηκε στις 14 Ιουλίου 2015.
Για ποιους λόγους θα ήθελε η ιρανική ηγεσία να αποκτήσει πυρηνικά;
Την απάντηση μπορεί εύκολα να την δώσει ο χάρτης. Από μια γεωπολιτική οπτική, το Ιράν βλέπει στα ανατολικά του το Πακιστάν και την Ινδία που έχουν επιτυχώς ολοκληρώσει τα πυρηνικά τους προγράμματα, βόρεια υπάρχει η πυρηνική Ρωσία και στα δυτικά ο παραδοσιακός εχθρός, το πυρηνικό Ισραήλ. Υπό αυτές τις συνθήκες, «Πώς μπορούμε να αρνηθούμε σε αυτό το κράτος το δικαίωμα στην πυρηνική άμυνα;» ρωτάει ο Simon Jenkins στο Guardian.
Πότε ξεκίνησε το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν;
Ο πρώτος πυρηνικός αντιδραστήρας χορηγήθηκε στο Ιράν από τις ΗΠΑ ήδη από τη δεκαετία του 1960 στα πλαίσια ειρηνικής παραγωγής πυρηνικής ενέργειας. Με την ισλαμική επανάσταση του 1979 η αμερικάνικη επιχορήγηση σταματά. Μέχρι το τέλος της δεκαετίας 1990 όμως, το Ιράν παρουσίασε εμφανή πρόοδο στην απόκτηση τεχνολογίας εμπλουτισμού ουρανίου. Η είδηση αυτή έγειρε προβληματισμούς στη διεθνή κοινότητα και οδήγησε στις κυρώσεις από την κυβέρνηση Μπιλ Κλίντον. Η αμερικάνικη πλευρά υπογράμμιζε τον κίνδυνο κατά της διεθνούς ειρήνης και ζητούσε από το Ιράν να παύσει την παραγωγή πυρηνικής ενέργειας. Η Κίνα και η Ρωσία, πιο μετριοπαθείς και πραγματιστικές, τόνιζαν το δικαίωμα του Ιράν να παράγει πυρηνική ενέργεια για ειρηνικούς σκοπούς αλλά να διασφαλιστεί ο τρόπος παραγωγής και χρήσης αυτής της ενέργειας με την συνδρομή της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (IAEA). To Ιράν ήταν αρνητικό προς τη συμμόρφωση και ενώ δήλωνε έτοιμο να συνεργαστεί με την IAEA, αντιδρούσε στη διακοπή του προγράμματος εμπλουτισμού ουρανίου υποστηρίζοντας ότι το πυρηνικό του πρόγραμμα είναι ειρηνικού χαρακτήρα.
Τι σημαίνει όμως πυρηνικά ειρηνικού και μη ειρηνικού χαρακτήρα;
Σύμφωνα με στοιχεία του Washington Institute, υπάρχουν δύο τρόποι για να αποκτήσει μια χώρα πυρηνικά όπλα: α) Εμπλουτισμός ουρανίου και β) Καθαρισμός πλουτωνίου. Και στις δύο περιπτώσεις το βασικό συστατικό είναι το ουράνιο. Το ουράνιο υπάρχει ελεύθερο στην φύση σε δύο ισότοπα. Το βασικό ισότοπο του ουρανίου είναι 238U και απαντάται στη φύση σε ποσοστό 99,3%. Υπάρχει όμως και το 235U που είναι σχάσιμο υλικό και απαντάται σε ποσοστό 0,7%. Αυτό είναι υλικό για πυρηνικό όπλο. Εμπλουτισμός ουρανίου λοιπόν καλείται η διαδικασία αύξησης του ποσοστού του ουρανίου 235U στη συνολική ποσότητα ουρανίου που διαθέτει το κράτος. Αν το φτάσει μέχρι 20% είναι ουράνιο χαμηλού εμπλουτισμού. Άνω του 20% είναι ουράνιο υψηλού εμπλουτισμού, 90% γίνεται πλέον weapon’s grade. Είναι πια κατάλληλο για όπλα μαζικής καταστροφής. Για μια πυρηνική βόμβα, χρειάζονται 20-25 κιλά weapon’s grade. Για αυτό όποτε γίνονται συζητήσεις για το πότε το Ιράν θα μπορέσει ή θα μπορούσε να κατασκευάσει πυρηνική βόμβα, οι εκτιμήσεις είναι αυτές : πότε θα είναι σε θέση να αποκτήσει 20-25 κιλά ουρανίου εμπλουτισμένου κατά 90%. Η μηχανική είναι ίδια. Μπορεί να κατασκευαστεί πυρηνική βόμβα και με λιγότερο εμπλουτισμένο ουράνιο αλλά χρειάζεται μεγαλύτερος όγκος.
Από την άλλη μεριά, το πλουτώνιο δεν υπάρχει στην φύση. Είναι κ αυτό σχάσιμο υλικό το οποίο παράγεται μέσα στον πυρηνικό αντιδραστήρα μια διαδικασία η οποία καλείται καθαρισμός πλουτωνίου. Άρα κάθε φορά που ένας πυρηνικός αντιδραστήρας λειτουργεί και παράγει ενέργεια για οποιαδήποτε πολιτική χρήση, δημιουργεί ταυτόχρονα και απόβλητα πλουτωνίου. Για την κατασκευή μιας βόμβας με πλουτώνιο χρειάζονται 5-7 κιλά πλουτωνίου. Φαίνεται ότι το Ιράν είχε αναπτύξει και προγράμματα καθαρισμού πλουτωνίου.
Σταδιακά, λοιπόν, το Ιράν μιλά για επανεκκίνηση του πυρηνικού προγράμματος και για «δικαίωμα στα πυρηνικά όπλα» κάτι που έρχεται και θεμελιώνεται μετά την αμερικάνικη εισβολή και επίδειξη ισχύος στο Ιράκ το 2003. Με τους ισραηλινούς να ανησυχούν, ο Βush προχωράει σε κυβερνοεπιθέσεις «Olympic Games» που στοχεύουν τις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις. Επί προεδρίας Obama το Ιράν αποκόβεται από το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα, εφαρμόζεται εμπάργκο στις εξαγωγές του πετρελαίου του και τα Ηνωμένα Έθνη το καταγγέλλουν ότι αναπτύσσει μέρη πυρηνικών κεφαλών σε στρατιωτικές του βάσεις. Παρά τις διπλωματικές εντάσεις, το Ιράν συνεχίζει να αυξάνει τον εμπλουτισμό ουρανίου του, με πολύ μεγάλο κόστος για την εθνική οικονομία και το βιοτικό επίπεδο. Η κατάσταση τίθεται πάλι υπό έλεγχο με την εκλογή του Hassan Rouhani το 2013, ενός μετριοπαθή ηγέτη που στόχο έχει να ανασυγκροτήσει τις Ιρανό-Αμερικανικές σχέσεις και να σταματήσει τις κυρώσεις. Τον Ιούλιο του 2015 το Ιράν συμφωνεί να αναστείλει το πυρηνικό του πρόγραμμα.
Τι ήθελε τελικά το Ιράν;
Φαίνεται πως αυτό που ήθελε το Ιράν δεν ήταν να έχει πυρηνικά όπλα αλλά να διαθέτει την πυρηνική επιλογή (nuclear option) ή πυρηνικό άλμα (nuclear break-out). Ένα κράτος δηλαδή καλλιεργεί ένα πυρηνικό πρόγραμμα κ το φτάνει σε ν-1 χρόνια. Εάν ας πούμε μέσα από έρευνες έχει διαπιστωθεί ότι χρειάζονται 15 χρόνια για να αποκτήσει πυρηνικά, το καλλιεργεί, το φτάνει στα 14 και εκεί το σταματάει. Όποτε θέλει μετά το ξαναδουλεύει και σε ένα χρόνο μπορεί να έχει πυρηνικά όπλα. Το Ιράν δηλαδή ήθελε να καλλιεργήσει το πυρηνικό του πρόγραμμα σε τέτοιο σημείο ώστε να μπορεί να έχει αρκετά από τα οφέλη των πυρηνικών, χωρίς να έχει πυρηνικά. Δεν θα μπορούσε να απαντήσει σε ενδεχόμενο πυρηνικό πλήγμα αλλά θα μπορούσε να αποφύγει τις κυρώσεις.
Τι μέλλει γενέσθαι επί προεδρίας Trump;
Ο πρόεδρος Trump και η ομάδα που έχει επιλέξει να τον πλαισιώνει στοχεύουν το Ιράν ως υπ’ αριθμόν 1 εχθρό των ΗΠΑ μεταφέροντας το κέντρο βάρους από τη Ρωσία στην ευαίσθητη Μέση Ανατολή. Το αξιοσημείωτο είναι ότι το Ιράν θεωρείται από την προεδρία Trump ως βασικός χορηγός της παγκόσμιας τρομοκρατίας (state sponsor of terrorism) που τροφοδοτεί τη διεθνή τρομοκρατία στις ΗΠΑ ή την Ευρώπη. Μένει να δούμε πώς θα προσαρμοστεί το ρεβινσιονιστικό Ιράν σε αυτές τις συνθήκες και αν θα ανοίξει τον ασκό του Αιόλου που λέγεται «Πυρηνικά όπλα».
Πηγές
http://www.converge.org.nz/abc/pr35-154.html
https://www.belfercenter.org/publication/irans-breakout-time-drops-below-administration-benchmarks
https://www.state.gov/e/eb/tfs/spi/iran/jcpoa/
http://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/irans-nuclear-breakout-time-a-fact-sheet
http://www.iranintelligence.com/program-history
http://www.strategic-culture.org/news/2017/01/13/trump-team-targets-iran.html
http://www.strategic-culture.org/news/2017/02/11/why-trump-targeting-iran.html
https://www.theguardian.com/world/2006/jan/18/iran.comment