Ελληνικά
Γράφει ο Παναγιώτης Φτάκας, Αναλυτής ΚΕΔΙΣΑ
Διανύοντας τον τρίτο μήνα των ένοπλων συγκρούσεων στην Ουκρανία, παρουσιάστηκαν επιπλέον σημάδια κλιμάκωσης μεταξύ Μόσχας και Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Η συνεχής ενίσχυση με βαρύ οπλισμό του Κιέβου από τους Ευρωπαίους, εκνεύρισε περαιτέρω την Μόσχα η οποία με τη σειρά της διέκοψε τις ροές ρωσικού φυσικού αερίου προς Πολωνία και Βουλγαρία, στέλνοντας παράλληλα μήνυμα δια στόματος του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν πως όποιες χώρες τολμήσουν να εμπλακούν άμεσα στον πόλεμο, θα βρεθούν στο στόχαστρο της Ρωσίας και θα λάβουν άμεση απάντηση. Η κίνηση της κρατικής Gazprom να διακόψει την παροχή φυσικού αερίου προς τις δύο ευρωπαϊκές χώρες, χαρακτηρίζεται από πολλούς ως μία σημαντική κλιμάκωση στην οικονομική σύγκρουση Ρωσίας και Δύσης. Οι δύο παγκόσμιοι δρώντες (Ρωσία & ΕΕ) πλέον μελετάνε προσεκτικά τις επόμενες κινήσεις τους, προσπαθώντας να υπολογίσουν τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα των επιλογών τους. Πρόκειται στην ουσία δηλαδή για ένα παίγνιο(game) στο οποίο βρίσκονται δύο ή και περισσότεροι παίκτες οι οποίοι επηρεάζουν το τι θα συμβεί, επιδιώκοντας ο καθένας τους, τους δικούς του στόχους.[1] Ο κάθε παίκτης διαθέτει ένα σύνολο από δυνατές ενέργειες.[2] Αναφερόμαστε δηλαδή σε μία θεωρία παιγνίων, η μελέτη της οποίας εξετάζεται και αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι των διεθνών σχέσεων. Η θεωρία παιγνίων αποτελεί μία θεωρία λήψης απόφασης (decision-making theory), μέσω της οποίας μπορούμε να κατανοήσουμε διάφορες καταστάσεις στις οποίες οι λήπτες αποφάσεων αλληλεπιδρούν. Η θεωρία μπορεί να αναδείξει και να περιγράψει καταστάσεις σύγκρουσης και τα προβλήματα συνεργασίας που απορρέουν, όπως και να αναδείξει προβλήματα αποτροπής και έλλειψης συντονισμού μεταξύ των παραγόντων.[3] Μπορεί επίσης να εξηγήσει γιατί καθένας από τους δύο παίκτες έκανε τις συγκεκριμένες επιλογές.[4] Το παίγνιο που εξηγεί καλύτερα την κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει οι σχέσεις της Δύσης με την Ρωσία, δεν είναι άλλο από το παίγνιο της κότας (chicken game). Το παίγνιο αυτό αναφέρεται στον αγώνα δύο νεαρών οδηγών που οδηγούν τα αυτοκίνητα τους μετωπικά, ο ένας εναντίον του άλλου. Ο πρώτος οδηγός που θα στρίψει πρώτος για να αποφύγει τη σύγκρουση, θεωρείται ότι δειλιάζει, ότι είναι «κότα» και έτσι θα χάσει το κύρος και το σεβασμό της παρέας του.[5] Σε περίπτωση που και οι δύο οδηγοί υποχωρήσουν θα υποστούν και οι δύο τις συνέπειες, αφού θα έχουν απογοητεύσει τους οπαδούς τους.[6] Όμως στην περίπτωση που επιμείνουν και οι δύο τότε κινδυνεύουν σημαντικά, καθώς το κόστος της επιλογής τους μπορεί να είναι ο θάνατος και για τους δύο οδηγούς.[7] Πρόκειται για ένα μικτό παίγνιο από πλευράς αθροίσματος, όπου οι παίκτες έχουν δύο επιλογές: ή να επιμείνουν κινδυνεύοντας σημαντικά ή να υποχωρήσουν και να χάσουν. Ένα βασικό χαρακτηριστικό στο συγκεκριμένο παίγνιο είναι το αποτέλεσμα που θα προκύψει σε περίπτωση που κανείς από τους δύο παίκτες δεν υποχωρήσει, όπου οι απώλειες και για τους δύο θα είναι τεράστιες. Πρέπει δηλαδή οι παίκτες να κάνουν μία επιλογή της τελευταίας στιγμής μεταξύ κύρους και επιβίωσης.[8] Τους δίνεται δηλαδή η δυνατότητα να συνεργαστούν για να αποφευχθούν τα χειρότερα. Στο παίγνιο της κότας, ο ένας παίκτης δημιουργεί μία κατάσταση σύγκρουσης προκαλώντας τον δεύτερο παίκτη και απειλώντας να καταστρέψει ένα κοινό συμφέρον αν δεν υποχωρήσει ο αντίπαλος στις επιδιώξεις του. Προσπαθεί να χειραγωγήσει τον αντίπαλο μέσω του εξαναγκασμού και όχι ως κάτι το οποίο επιδιώκουν και οι δύο πλευρές. Εν κατακλείδι, πρόκειται ξεκάθαρα για μία διαμάχη στην οποία ο ένας αντίπαλος προσπαθεί να υπερισχύσει του άλλου.[9] Το παίγνιο που μόλις αναλύθηκε, αποτυπώνει ξεκάθαρα το τι ακριβώς λαμβάνει χώρα αυτή τη στιγμή στα ενεργειακά μεταξύ ΕΕ- Ρωσίας. Από την μία η Ρωσία να απειλεί με διακοπή του φυσικού αερίου σε όποια ευρωπαϊκή χώρα εμπλακεί άμεσα στον ουκρανικό πόλεμο και να ζητάει οι πληρωμές να γίνονται αποκλειστικά σε ρούβλια, ενώ από την άλλη η ΕΕ να προχωράει σε σκληρές οικονομικές κυρώσεις σε βάρος της Μόσχας και να απαγορεύει την εισαγωγή άνθρακα από τη Ρωσία. Εάν οι δύο δρώντες παραμείνουν ανυποχώρητοι στις θέσεις τους, τότε κινδυνεύουν σημαντικά να οδηγηθούν σε περαιτέρω κλιμάκωση της κρίσης και οι απώλειες και για τους δύο θα είναι τεράστιες. Ο χρόνος βέβαια θα δείξει τι θα συμβεί.
Πηγές
[1] Peter G. Bennett, ‘’Modelling Decisions in International Relations: Game Theory and Beyond,’’ Mershon International Stydies Review39, no. 1 (1995): 20
[2] Martin J. Osborne, Εισαγωγή στη Θεωρία Παιγνίων (Αθήνα: Εκδόσεις Κλειδάριθμος, 2010,21
[3] Ηλίας Ι. Κουσκουβέλης, Λήψη Αποφάσεων Κρίση Διαπραγμάτευση (Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση, 1997),60
[4] Ibid,60
[5] Ibid
[6] Ibid
[7] Ibid
8 James E. Dougherty and Robert L. Pfaltzgraff, Ανταγωνιστικές Θεωρίες Διεθνών Σχέσεων: Μια συνολική αποτίμηση, Τομ. Β (Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση, 1992), 269.
[9] Glenn H. Snyder, «»Prisoners Dilemma» and «Chicken» Models in International Politics,» International Studies Quarterly 15, no. 1 (1971): 84
