Ελληνικά
Γράφει ο Κωνσταντίνος Μαργαρίτου, Ιδρυτικός Εταίρος & Μέλος Δ.Σ ΚΕΔΙΣΑ
Οι πρόσφατες εξελίξεις με την επίσκεψη του J. Kerry στη Μόσχα, την απαίτηση από πλευράς του Αντιπροέδρου J. Biden για την απόσυρση των τουρκικών δυνάμεων από το Βόρειο Ιράκ και το ομόφωνα ψηφίσματα από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για την αντιμετώπιση των χρηματοδοτικών πηγών της τρομοκρατίας και την θεσμική κατίσχυση «Οδικού Χάρτη» για την πολιτική διευθέτηση του συριακού εμφυλίου, αναδεικνύουν τη Ρωσία στον μεγάλο νικητή της ρωσοτουρκικής αντιπαράθεσης και δημιουργούν τις προϋποθέσεις για τη συνεργασία των δύο υπερδυνάμεων υπέρ της διεθνούς ασφάλειας και σταθερότητας.
Η επόμενη ημέρα της κατάρριψης του SU-24 βρήκε προσωρινά την Τουρκία σε θέση ισχύος στη διαπεριφέρεια της Νοτιοανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής. Η πολιτική κάλυψη από το ΝΑΤΟ και η σύσταση του ΓΓ J. Stoltenberg για αλληλεγγύη και στήριξη προς την Τουρκία έναντι της εξυπηρέτησης του ρόλου της ως πυλώνα περιφερειακής σταθερότητας καθώς και η νίκη του A. Davutoglu στην ευρωπαϊκή σύνοδο κορυφής ανήγαγε την Τουρκία σε μία κορυφαία δύναμη για την εξυπηρέτηση των στρατηγικών συμφερόντων των δυτικών συμμάχων. Ουσιαστικά, παρά την εμφανή συσχέτιση του καθεστώτος Erdogan με το Ισλαμικό Κράτος, η Τουρκία κατέστη ένας δυνητικός ανασχετικός πυλώνας διττής αποστολής, τόσο για την συγκράτηση της ροής τρομοκρατικών στοιχείων προς τη Δύση δια των προσφυγικών ρευμάτων, όσο και έναντι της επέκτασης της Ρωσίας προς το Νότο.
Εντούτοις, τα ρωσικά αντίμετρα υπήρξαν πολλαπλά και αποφασιστικά:
• Δημόσια διαπόμπευση του Erdogan και αποκαλύψεις για την ανάμειξή του στο λαθρεμπόριο πετρελαίου του IK
• Κλιμάκωση των ρωσικών επιχειρήσεων κατά των διακινητών του πετρελαίου εν μέσω εναέριων βομβαρδισμών
• Εκτελεστικό διάταγμα Putin με οικονομικές κυρώσεις προς την Τουρκία
• Εγκατάσταση των S-400 στη Λαττάκεια και προειδοποίηση για την ανταπόδοση πιθανού πλήγματος σε ρωσικές επιχειρούσες δυνάμεις καθώς και η μη χρήση πυρηνικών κεφαλών
• Ενημέρωση του ΟΗΕ και κίνηση διαδικασίας ενεργοποίησης και τροποποίησης ψηφίσματος (2199) για την καταπολέμηση των χρηματοδοτικών πηγών της τρομοκρατίας με στοχοποίηση του IK
Η αντίδραση της Τουρκίας υπήρξε μάλλον αλλόκοτη και αμήχανη αφού προκάλεσε καθυστερήσεις στα ρωσικά πλοία στα στενά του Βοσπόρου, το περιστατικό με το τουρκικό αλιευτικό στο Αιγαίο έναντι του ρωσικού αντιτορπιλικού καθώς και την επακόλουθη παρεμπόδιση της ρωσικής νηοπομπής στη Μαύρη Θάλασσα. Παράλληλα, ο Τούρκος πρόεδρος ζήτησε στα πλαίσια επίσκεψής του στο Τουρκμενιστάν, να μην διαταραχθούν τα στρατηγικά συμφέροντα των δύο χωρών εξαιτίας του λάθους ενός πιλότου, ενώ εν τω μεταξύ τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις είχαν πραγματοποιήσει μία δυναμική κάθοδο προς την επαρχία της Νινευή (Μοσούλη), προκαλώντας την αντίδραση και το τελεσίγραφο του πρωθυπουργού του Ιράκ al- Abadi για την απομάκρυνσή τους.
Όλα τα δεδομένα συνέτειναν στην πρόκληση μιας εντεινόμενης αντιπαράθεσης Ρωσίας και Τουρκίας, οι οποίες, εγκοιτώνοντας τα εκατέρωθεν συμφέροντα των εμπλεκόμενων μερών στο θέατρο της Συρίας, θα μπορούσαν τελικά να προκαλέσουν μία ευρύτερη στρατιωτική εμπλοκή διακυβεύοντας μεγάλους κινδύνους με ολέθριες συνέπειες για τη σταθερότητα της Ευρασίας. Αυτό ωστόσο ήταν και το σημείο, όπου φανερώθηκε, έπειτα από χρόνια, η διεθνής πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ και η ενεργοποίηση των αντανακλαστικών της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, η οποία, παρά το γεγονός ότι μπορεί να χαρακτηριστεί ως η πλέον αποτυχημένη των τελευταίων δεκαετιών εξαιτίας των επιλογών Obama, τελικώς, δεικνύεται ως η παρεμβαίνουσα δύναμη που δρα προς αποκλιμάκωση της ρωσοτουρκικής κρίσης, δημιουργώντας συγχρόνως τις δομές για την αντιμετώπιση της διεθνούς τρομοκρατίας.
Η πρωτοβουλία του αμερικανού υπουργού εξωτερικών J. Kerry με την επίσκεψή του στη Μόσχα και οι συναντήσεις του με τους Lavrov και Putin για την δημιουργία κοινού πλαισίου αντιμετώπισης της συριακής τραγωδίας μέσω διακριτώς οργανωμένων εκατέρωθεν επιχειρήσεων και κυρίως μέσω πολιτικής λύσης με τη συμμετοχή του καθεστώτος Assad καθώς και η σύγκληση της ομάδας υποστηρικτών της Συρίας (International Syrian Support Group) στη Νέα Υόρκη (18/12/2015) αποτελούν τον συνδετικό κρίκο για τη γεφύρωση του υφιστάμενου χάσματος μεταξύ Ρωσίας και Δύσης. Σε επίρρωση της πρωτοβουλίας αυτής, η τηλεφωνική παρέμβαση του J. Biden προς τον A. Davutoglu για την άμεση απόσυρση όλων των τουρκικών δυνάμεων από το ιρακινό έδαφος συμβάλλει όχι μόνο στη σταθερότητα του Ιράκ και στην αποδόμηση των νέο-οθωμανικών προσδοκιών του Τούρκου πρωθυπουργού αλλά και στην απομείωση του ρόλου της Τουρκίας ως κυρίαρχου περιφερειακού δρώντα, ο οποίος εκμεταλλευόμενος τις απερισκεψίες Obama, που τροφοδότησαν και επέτειναν την κρίση της «Αραβικής Άνοιξης», έφθασε στο σημείο να αυτοπροσδιορίζεται ως η ηγέτιδα δύναμη για τον εκδημοκρατισμό του Μουσουλμανικού Κόσμου. Συν τοις άλλοις, οι τελευταίες εξελίξεις (17-18/12/2015) με τη συμπόρευση ΗΠΑ και Ρωσίας στην ομόφωνη υιοθέτηση της ρωσικής πρότασης, υπό τη μορφή ψηφίσματος από το Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για την εξάλειψη των πηγών χρηματοδότησης του ΙΚ, καθώς και με την ομόφωνη θεσμική κατίσχυση «Οδικού Χάρτη» για την εύρεση πολιτικής λύσης με ‘’μεταβατική κυβέρνηση που θα διασφαλίζει την κυβερνητική συνέχεια’’ εντός 18μήνου (ψήφισμα 2254), φέρει την Άγκυρα προ των ευθυνών της, πολλώ δε μάλλον και μετά την απαίτηση Obama για απόσυρση των τουρκικών στρατευμάτων από το Ιράκ, δημιουργώντας ένα σημαντικό θεσμικό προηγούμενο για τις συνέργειες των δύο υπερδυνάμεων ως πυλώνων σταθερότητας του διεθνούς συστήματος.
Εν κατακλείδι, Biden και Kerry αποκαθιστούν τις ΗΠΑ στο «ύψος των περιστάσεων της διεθνούς συγκυρίας», δομώντας με τη Ρωσική Ομοσπονδία μία νέα στρατηγική σχέση, η οποία θα είναι καθοριστική για την παγκόσμια ασφάλεια. Όσο για την Τουρκία, διαφαίνεται πως είναι ο μεγάλος χαμένος της αντιπαράθεσης, εγκλωβισμένη στους χρόνιους μεγαλοϊδεατισμούς Davutoglu – Erdogan, που διαλύονται μέρα με τη μέρα, ολοένα και περισσότερο, χάρη στην επικράτηση του ρεαλισμού και της λογικής στη διεθνή πολιτική.