Ελληνικά
Γράφει η Σάντυ Γαλαίου*, Ερευνήτρια SAFIA
Χρόνο με τον χρόνο, ο αριθμός των ατόμων που έχουν ανάγκη από ανθρωπιστική βοήθεια ανά την υφήλιο ολοένα και αυξάνεται. Ταυτόχρονα, οι διεθνείς οργανισμοί βοηθείας υφίστανται πιέσεις για να διενεργήσουν αποτελεσματικότερα και για να αποδείξουν ότι τα φιλανθρωπικά κεφάλαια προσφέρουν πραγματικούς καρπούς. Σύμφωνα με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, κάθε χρόνο δαπανώνται τρισεκατομμύρια δολάρια για ανθρωπιστική βοήθεια, χωρίς όμως οι συνθήκες να γίνονται καλύτερες για τους αποδέκτες αυτής της βοήθειας. Υπάρχουν διάφορα εμπόδια στην αλυσίδα εφοδιασμού της ανθρωπιστικής βοήθειας, και η ανάγκη για την εύρεση μιας μορφής βοήθειας που όντως να αποδίδει θετικά αποτελέσματα γίνεται όλο και πιο επιτακτική.
Μία τεχνολογία που πρόσφατα ήρθε στην επιφάνεια όσον αφορά την διαχείριση και του εφοδιασμού της βιομηχανίας ανθρωπιστικής βοήθειας είναι το blockchain. Το blockchain εδραιώθηκε πριν από περίπου μια δεκαετία, όταν η κρυπτογράφηση bitcoin έκανε την εμφάνισή της ως ένα νέο ψηφιακό νόμισμα. Ωστόσο, έχει τις κατάλληλες προδιαγραφές να αποτελέσει καταλυτική τεχνολογία για τους ανθρωπιστικούς οργανισμούς, καθώς όχι μόνο δημιουργεί ένα αποκεντρωμένο σύστημα μεταφοράς πληροφοριών και ψηφιακών στοιχείων με γρήγορο και ασφαλή τρόπο, αλλά και προσφέρει πιο αποτελεσματική δημοσιονομική διαχείριση μέσω ενός πιο αξιόπιστου συντονισμού μεταξύ των φορέων. Επειδή η χρήση των blockchain είναι ένα σχετικά νέο φαινόμενο, δεν υπάρχει μεγάλη επιστημονική βιβλιογραφία σχετικά με την έννοια αυτή σε σχέση με την ανθρωπιστική βοήθεια.Επομένως, σε αυτή την έρευνα θα γίνει μια ανάλυση των πιθανών δυνατοτήτων της χρήσης των blockchain στην παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας, καθώς φαίνεται πως η τεχνολογία αυτή μπορεί να αυξήσει την αποτελεσματικότητα των διεθνών οργανισμών.
Επειδή η χρήση του blockchain είναι ένα μάλλον νέο φαινόμενο, προς το παρόν δεν υπάρχει μια εκτενής επιστημονική βιβλιογραφία σχετικά με τη βιομηχανία βοήθειας.Το blockchain είναι ένας κοινός κοινόχρηστος λογότυπος που ο καθένας μπορεί να χρησιμοποιήσει χωρίς να ρυθμίζεται από κανένα μέρος. Είναι μια αποκεντρωμένη βάση δεδομένων που καταγράφει τις συναλλαγές που είναι κοινές σε ένα δίκτυο πολλαπλών συμμετεχόντων. Η τεχνολογία Blockchain μπορεί να ενημερώνεται και να επαληθεύεται συνεχώς από τους χρήστες της, όμως τα υπόλοιπα άτομα που έχουν απλή πρόσβαση δεν μπορούν να αλλάξουν το συγκεκριμένο αρχείο. Αυτή η τεχνολογία είναι χρήσιμη για τη διαχείριση της παροχής εφοδιασμού, την αποθήκευση δεδομένων, την οικονομική ένταξη και άλλες χρήσεις. Η πρώτη και πιο γνωστή χρήση της τεχνολογίας blockchain είναι η ανταλλαγή του ψηφιακού νομίσματος Bitcoin.
Αποτελεσματικότητα της Παροχής Ανθρωπιστικής Βοήθειας
Η ανθρωπιστική βοήθεια ορίζεται ως: «η αμερόληπτη, ανεξάρτητη και ουδέτερη παροχή βοήθειας σε όσους βρίσκονται σε άμεσο κίνδυνο». Συχνά τίθεται το ερώτημα εάν η παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας είναι αποτελεσματική και αν ανταποκρίνεται στις ανάγκες των πληγέντων. Το σύστημα ανθρωπιστικής βοήθειας περιέχει όλα τα περιουσιακά στοιχεία που πρέπει να φτάσουν στα αποτελέσματα, ωστόσο δεν παράγει συνεπή και βέλτιστα αποτελέσματα. Η ανθρωπιστική αποτελεσματικότητα ορίζεται από τον ΟΟΣΑ ως εξής: «Η αποτελεσματικότητα μετρά τον βαθμό στον οποίο η δραστηριότητα επιτυγχάνει τον σκοπό της ή αν αυτό αναμένεται να συμβεί με βάση τα αποτελέσματα». Η αποτελεσματικότητα έχει σημασία επειδή οι ανθρωπιστικές επενδύσεις θα πρέπει να στοχεύουν και να χρησιμοποιούνται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Τα ποσά που δαπανούνται για την ανθρωπιστική βοήθεια έχουν φθάσει σε τρισεκατομμύρια δολάρια και αυξάνονται χρόνο με τον χρόνο. Οι σημαντικότεροι παράγοντες που οδηγούν στην αύξηση των κεφαλαίων για ανθρωπιστική βοήθεια είναι οι περιβαλλοντικές, κοινωνικές και δημογραφικές και γεωπολιτικές μετατοπίσεις, σε συνδυασμό με την επιρροή της τεχνολογίας, την παγκοσμιοποιημένη οικονομία και την αυξανόμενη ανισότητα.
Η ανθρωπιστική βοήθεια χρηματοδοτείται μέσω διαφόρων καναλιών. Το υψηλότερο ποσό ανθρωπιστικής βοήθειας προέρχεται από τις κυβερνήσεις. Οι κυβερνήσεις μπορούν να επιλέξουν να διοχετεύσουν τη χρηματοδότηση με δύο τρόπους: διμερώς, με την παροχή βοήθειας από μια δωρήτρια χώρα στην αναπτυσσόμενη χώρα, συμπεριλαμβανομένων και των ΜΚΟ, ή πολυμερώς, μέσω ενός χρηματοπιστωτικού ιδρύματος όπως για παράδειγμα η Παγκόσμια Τράπεζα. Και οι δύο τρόποι λειτουργούν σε κράτη που αντιμετωπίζουν ανθρωπιστικές και αναπτυξιακές συνθήκες και η έκτασή τους καλύπτει συχνά τους ίδιους τομείς. Παρόλα αυτά, σε αυτές τις μεθόδους υπάρχουν σοβαρά προβλήματα που επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα της ανθρωπιστικής βοήθειας.
- Έλλειψη Διαφάνειας. Μεγάλο μέρος της αναποτελεσματικότητας της βοήθειας οφείλεται σε πολλά διαφορετικά προβλήματα που συνυπάρχουν στην αλυσίδα εφοδιασμού της ανθρωπιστικής βοήθειας. Η αλυσίδα εφοδιασμού της ανθρωπιστικής βοήθειας περιλαμβάνει δραστηριότητες όπως την προετοιμασία, τον προγραμματισμό,την προμήθεια, την μεταφορά, την αποθήκευση, την παρακολούθηση και τον εκτελωνισμό της βοήθειας. Η αλυσίδα εφοδιασμού συνεπώς είναι αρκετά περίπλοκη, διότι υπάρχει πολλαπλότητα στόχων και μεγάλος αριθμός ενδιαφερομένων μερών. Η βοήθεια δεν φθάνει απευθείας από τον δωρητή στον αποδέκτη, εφόσον πρέπει να περάσει από πολλαπλές θεσμικές υπηρεσίες. Αυτές μπορεί να είναι διεθνείς ή εθνικές μη κυβερνητικές οργανώσεις, διεθνείς οργανισμοί, υπουργεία, κλπ. Δεν υπάρχει μια ενιαία προσέγγιση στην όλη διαδικασία, και υπάρχει η περίπτωση να δημιουργηθούν ασάφειες στις δραστηριότητες που μπορούν να οδηγήσουν σε υποβάθμιση της αξιοπιστίας και της διαφάνειας.
- Ανεπαρκής Συντονισμός Δωρητών. Μια από τις κυριότερες προκλήσεις για το σύστημα παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας παραμένει η διαχείριση της ροής δωρεών από διαφορετικές πηγές. Ειδικά δεδομένου ότι οι φορείς που συμμετέχουν στην παροχή βοήθειας αυξάνονται σε αριθμό κάθε χρόνο, καθίσταται όλο και πιο δύσκολο να συντονιστεί αυτή η ροή. Επιπλέον, πολλές φορές οι δωρεές δεν είναι έγκαιρες, χρήσιμες ή κατάλληλες για την περίσταση. Οι δωρητές μπορούν να προσφέρουν βοήθεια σε είδος ή μετρητά. Ειδικά όσον αφορά τη δωρεά σε είδος, ο συντονισμός των χορηγών είναι εξαιρετικά δύσκολος, διότι δεν υπάρχει επισκόπηση του ποσού και των τεμαχίων που έχουν ήδη διατεθεί.
- Υψηλό Κόστος και Εκτεταμένη Διάρκεια Συναλλαγών. Ο μεγάλος αριθμός δωρητών συνεπάγεται και με αυξημένες οικονομικές συναλλαγές, οι οποίες όχι μόνον κοστίζουν αρκετά, αλλά και διαρκούν πολύ.Τα έξοδα συναλλαγών μειώνουν την αποτελεσματικότητα της βοήθειας, επειδή μειώνουν το ποσό της βοήθειας που μπορεί να δοθεί στους ανθρώπους που έχουν ανάγκη. Το κόστος της ανθρωπιστικής βοήθειας είναι ένα θέμα που «καίει» τους πολιτικούς και τους φορείς ανθρωπιστικής βοήθειας.
Αυτές τις προκλήσεις έρχεται να αντιμετωπίσει η τεχνολογία Βlockchain, καθώς μπορεί να συμβάλει στην πρόληψη της απώλειας κεφαλαίων και χρόνου σε όλη την διαδικασία εφοδιασμού της ανθρωπιστικής βοήθειας. Στην ανθρωπιστική δράση, το blockchain έχει τη δυνατότητα να χρησιμοποιηθεί για τη διαχείριση πληροφοριών, τον συντονισμό της παροχής βοήθειας, τη διαχείριση των crowdfunding, την παρακολούθηση του εφοδιασμού, τον προγραμματισμό των ταμειακών μεταφορών και την ενίσχυση της ανθρωπιστικής χρηματοδότησης. Το Blockchain μπορεί επίσης να επιτρέψει σε οργανισμούς να συλλέξουν μεγάλες ποσότητες δεδομένων σχετικά με τους ευάλωτους πληθυσμούς χρησιμοποιώντας μια ευρέα βάση δεδομένων. Για να διατηρηθεί το απόρρητο των δεδομένων αυτών των πληθυσμών, οι οργανισμοί μπορούν να χρησιμοποιήσουν ιδιωτικά δίκτυα blockchain αποτρέποντας τρίτους να αποκτήσουν πρόσβαση στα δεδομένα.
Χρήση της τεχνολογίας Βlockchain για την κάλυψη Ανθρωπιστικής Βοήθειας: τα Υπέρ και Κατά
Τον προηγούμενο Νοέμβριο πραγματοποιήθηκε μια ανθρωπιστική συνάντηση κορυφής στη Νέα Υόρκη όπου συζητήθηκε η στρατηγική του blockchain και ανταλλάχθηκαν απόψεις σχετικά με τη τεχνολογία αυτή μεταξύ των επαγγελματιών, των ακαδημαϊκών και των ανθρωπιστικών οργανισμών. Ήδη υπάρχει μεγάλος αριθμός οργανισμών που χρησιμοποιούν το blockchain και δημιουργούν τα δικά τους πρότυπα, όπως η Innovation Norway και η UNICEF. Ένα παράδειγμα είναι η πλατφόρμα Disberse, η οποία υποστηρίζεται από ένα δίκτυο 42 ανθρωπιστικών ομάδων που δοκιμάζουν την τεχνολογία αυτή σε χώρες τις Αφρικής.
Ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα ανθρωπιστικού blockchain είναι το πιλοτικό πρόγραμμα που διεξάγεται από το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα (WFP) του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών με τίτλο «Building Blocks», ένα πρόγραμμα μεταφοράς κεφαλαίων για 10.000 πρόσφυγες από τη Συρία στο στρατόπεδο Azraq της Ιορδανίας. Μέσω του προγράμματος διανέμονται ηλεκτρονικά κεφάλαια χρησιμοποιώντας blockchain που μπορεί να εξαργυρωθεί με έναν ιδιαίτερο τρόπο στις συμμετέχουσες αγορές:με τη βοήθεια δεδομένων βιομετρικής πιστοποίησης από την Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες, οι πρόσφυγες αγοράζουν τρόφιμα και είδη πρώτης ανάγκης χρησιμοποιώντας μια σάρωση του ματιού τους αντί για μετρητά, κουπόνια ή κάρτες. Το έργο έχει χαιρετιστεί με επιτυχία, καθώς πολλά μέλη του πληγέντος πληθυσμού πραγματοποίησαν συναλλαγές αξίας περίπου ενός εκατομμυρίου δολαρίων μέσω της τεχνολογίας αυτής. Το συγκεκριμένο έργο ανέδειξε τα πλεονεκτήματα της χρήσης προηγμένων συστημάτων εφοδιασμού βοήθειας, προστατεύοντας ταυτόχρονα τα δεδομένα των πληγέντων πληθυσμών και μειώνοντας κατά 98% τα τέλη συναλλαγών.
Συνεπώς, με το Blockchain είναι εφικτή η μεταφορά δεδομένων μειώνοντας τη συμμετοχή τρίτων μερών αλλά και το κόστος μεταφοράς κεφαλαίων. Επιταχύνει την διαδικασία παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας και θεωρείται ως ένας αποτελεσματικός τρόπος συντονισμού των δωρητών, ενώ παράλληλα μειώνει τον κίνδυνο απάτης και παραβίασης των δεδομένων από τρίτους. Επιπλέον, ο εφοδιασμός της ανθρωπιστικής βοήθειας καθίσταται αποτελεσματικότερος και με μεγαλύτερη διαφάνεια, καθώς οι χρήστες της τεχνολογίας μπορούν ανά πάσα στιγμή να έχουν πρόσβαση στις κινήσεις δεδομένων.
Η χρήση του blockchain, ωστόσο, περιέχει και μερικές προκλήσεις. Η τεχνολογία αυτή δεν είναι ακόμη ευρέως κατανοητή λόγω της πολυπλοκότητάς της. Παρόλο που τα πιλοτικά προγράμματα που αναφέρθηκαν προηγουμένως στέφθηκαν με επιτυχία, απαιτείται περαιτέρω έρευνα πριν επεκταθεί περαιτέρω η τεχνολογία στην ανθρωπιστική δράση. Επιπλέον, χρειάζεται οι δωρητές, οι φορείς και οι αποδέκτες της ανθρωπιστικής βοήθειας να έχουν την κατάλληλη ενημέρωση, τεχνική εκπαίδευση αλλά και τις κατάλληλες υποδομές (σύνδεση στο διαδίκτυο, ηλεκτρικό ρεύμα) προκειμένου να γίνει η χρήση του blockchain. Ταυτοχρόνως, ο κίνδυνος απάτης και παράνομης πρόσβασης στα δεδομένα από hackers είναι ακόμη υπαρκτός, θέτοντας έτσι ορισμένα βασικά ερωτήματα σχετικά με τη διακυβέρνηση και την προστασία των δεδομένων.
Επίλογος
Η τεχνολογία Blockchain είναι σχετικά νέα και πολλοί ανθρωπιστικοί οργανισμοί δεν είναι εξοικειωμένοι με αυτό το σύστημα, αν και αυτό αρχίζει χρόνο με το χρόνο να αλλάζει. Το Blockchain χρησιμοποιείται προς το παρόν για ανθρωπιστική ανταπόκριση μέσω προγραμμάτων μεταφοράς μετρητών, πράγμα που σημαίνει ότι τα χρήματα παραδίδονται απευθείας στους αποδέκτες χωρίς τη συμμετοχή τραπεζών ή άλλων τρίτων χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών. Το Blockchain συνεχίζει να αποκτά δυναμική, καθώς ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών ενσωματώνει σταδιακά την τεχνολογία blockchain στις διεργασίες του ως εναλλακτική προσέγγιση για τη διανομή βοήθειας. Η απόφασή τους να χρησιμοποιήσουν το blockchain οφείλεται στην ανάγκη για αποτελεσματικότερες μεθόδους χρηματοδότησης, συμπεριλαμβανομένης του άμεσου εφοδιασμού στους αποδέκτες με την ελπίδα να μειωθεί η διαφθορά, το κόστος και η απώλεια χρόνου.
Για να εδραιωθεί περαιτέρω αυτή η πρακτική, θα πρέπει να γίνει μια πιο αποτελεσματική αξιοποίηση της υπάρχουσας έρευνας και ανάπτυξης από τη πλευρά των ανθρωπιστικών οργανισμών. Η τεχνολογία blockchain έχει ήδη σημαντική επίδραση στον τρόπο με τον οποίο οι ιδιωτικές εταιρείες διαχειρίζονται δεδομένα και αλληλοεπιδρούν με τους πελάτες μέσω πλατφορμών όπως το Ethereum. Ο ανθρωπιστικός τομέας μπορεί να αξιοποιήσει αυτή την υπάρχουσα γνώση για την προσαρμογή της τεχνολογίας στις ανθρωπιστικές ανάγκες. Αυτό συνεπάγεται επίσης και με την εύρεση κινήτρων για τον ιδιωτικό τομέα να επενδύσει στην έρευνα και την ανάπτυξη που ωφελεί τον ανθρωπιστικό χώρο.Επιπλέον, είναι απαραίτητη η δημιουργία βασικών πλαισίων για την κατανόηση και τη χρήση της τεχνολογίας blockchain.Για να εφαρμοσθεί το blockchain στον ανθρωπιστικό τομέα, πρέπει να θεσπιστούν κατευθυντήριες γραμμές για την σωστή χρήση και την ασφάλεια στην ανταλλαγή δεδομένων. Με λίγα λόγια, πρέπει να υιοθετηθούν βέλτιστες πρακτικές και κατευθυντήριες γραμμές για την ανάπτυξη ενός πλαισίου για την υπεύθυνη χρήση του blockchain.
*Η παρούσα ανάλυση της Σάντυ Γαλαίου αναδημοσιεύεται στην ιστοσελίδα του ΚΕΔΙΣΑ μέσα στα πλαίσια της συνεργασίας του με τη SAFIA.
Πηγή πρώτης δημοσίευσης: https://thesafiablog.com/2019/02/10/galaiou-analysis/?fbclid=IwAR3g4ckFKDjxEQJmOBShcVJ5cUPY7ar67KthwfWuc9pTs2lvmyyW75XVywc
Βιβλιογραφία
[1] OCHA (2012). Humanitarian Issues: How effective is the humanitarian aid system? Available here. [2] Purvis, K. (2017). Blockchain: what is it and what does it mean for development? Available here. [3] Riani, T. (2018). Blockchain for social impact in aid and development. Available here. [4] Reinsberg, B. (2018). Blockchain Technology and the Governance of Foreign Aid. Working paper No. 505. Centre for Business Research, Cambridge University. [5] Scott, R. (2014). Imagining More Effective Humanitarian Aid A Donor Perspective. Available here. [6] WFP (2018d). Building Blocks. Available here.