H πρόσφατη τρομοκρατική επίθεση στη Νέα Υόρκη και οι στρατηγικές αντιμετώπισης της τρομοκρατίας

Γράφει ο Βασίλης Πανταζόπουλος, Αναλυτής ΚΕΔΙΣΑ

Η πρόσφατη τρομοκρατική επίθεση που έλαβε χώρα στη Νέα Υόρκη στις 31 Οκτωβρίου 2017 καταδεικνύει μερικά βασικά στοιχεία για την σύγχρονη μορφή της τρομοκρατίας αλλά και για τις τακτικές που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπισή της. Η τρομοκρατική επίθεση του Ουζμπέκου  Sayfullo Habibullaevic Saipov, ο οποίος σκότωσε 8 πολίτες και τραυμάτισε άλλους 11 πέφτοντας πάνω τους με ένα φορτηγό, είναι η συνέχεια μιας σειρά επιθέσεων ανά τον κόσμο που ακολουθούν αυτήν τη τακτική. Η συγκεκριμένη ενέργεια δείχνει ότι παρόλο που το αυτοαποκαλούμενο «Ισλαμικό Κράτος» βρίσκεται σε δεινή θέση στην Μέση Ανατολή και εδώ και καιρό καθίσταται σε θέση άμυνας δεν έχει αποδυναμωθεί ικανοποιητικά η ικανότητα του να πραγματοποιεί επιθέσεις στο εξωτερικό. Τουναντίον, είναι πολύ πιθανό όσο δυσχεραίνει η θέση του στο μέτωπο της Μέσης Ανατολής, τόσο να μεγεθύνεται η ένταση και η συχνότητα των χτυπημάτων του σε Δυτικές χώρες. Το γεγονός αυτό θα πρέπει να προκαλέσει προβληματισμό όσον αφορά τις τακτικές αλλά και την στρατηγική για την  αντιμετώπιση της τρομοκρατίας γενικότερα.

Οι Ισλαμιστές τρομοκράτες σήμερα, επιζητούν ιδιαίτερα ευέλικτα «εργαλεία» για να πραγματοποιήσουν τις επιθέσεις τους. Από την αρχή του 21^ου αιώνα, με τις βομβιστικές επιθέσεις και τις αεροπειρατείες να κρατούν τα πρωτεία στις μεθόδους των τρομοκρατών παγκοσμίως, έχουμε περάσει στις επιθέσεις τυφλής βίας με μέσα οχήματα, μαχαίρια ή ελαφρύ οπλισμό. Η εξέλιξη αυτή, έρχεται ως αντίδραση στα αυξημένα μέτρα ασφαλείας, ειδικά όσον αφορά την πολιτική αεροπορία και επιπλέον, η ευελιξία που προσφέρουν τέτοιου είδους τακτικές καθώς η στρατολόγηση μελών σε χώρες στόχους παρακάμπτει τα συστήματα ασφαλείας και προσφέρει αναλώσιμους δρώντες έτοιμους να πραγματοποιήσουν τέτοιες επιθέσεις με ουσιαστικά μηδενικό κόστος.

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο ότι ο εν λόγω ύποπτος της τρομοκρατικής επίθεσης, βρισκόταν στις ΗΠΑ από το 2010. Αυτό σημαίνει ότι έγινε υποστηρικτής του λεγόμενου Ισλαμικού Κράτους ενώ ήδη βρισκόταν για αρκετά χρόνια στις ΗΠΑ. To Ουζμπεκιστάν βρίσκεται υπό τον έλεγχο ενός αυταρχικού καθεστώτος ήδη από την περίοδο που αποσχίστηκε από την καταρρέουσα Σοβιετική Ένωση. Σε συνδυασμό με τον υψηλό αριθμό Σουνιτών Μουσουλμάνων (αποτελούν πλειοψηφία με περίπου 88% του πληθυσμού να είναι Σουνίτες), τα τελευταία χρόνια όχι μόνο έχει «εξάγει» σημαντικό αριθμό τρομοκρατών με κατεύθυνση το ISIS αλλά πολίτες του έχουν βρεθεί πίσω και από άλλες τρομοκρατικές επιθέσεις, όπως αυτή στην Κωνσταντινούπολη το περασμένο έτος[1]. Η χώρα αύτη, είναι ένα μόνο παράδειγμα σε μια μακριά λίστα κρατών όπου είναι «πηγές κινδύνου» και «εξάγουν» αστάθεια λόγω των εσωτερικών τους προβλημάτων.

Η προσέγγιση της τρομοκρατίας ως φαινομένου σήμερα, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τις γεωπολιτικές επιλογές αλλά και την εγχώρια πολιτική των κρατών που βρίσκονται, ή θεωρούν ότι βρίσκονται, σε μεγαλύτερο κίνδυνο από την συγκεκριμένη απειλή. Αυτή εκτείνεται από την επιβολή μεγαλύτερων ελέγχων τις εισροές πολιτών από «επικίνδυνα» κράτη, έως την προσπάθεια καταστροφής θυλάκων όπως στην περίπτωση του Ισλαμικού Κράτους και τα χτυπήματα ακριβείας μέσω UAV. Είναι όμως οι πολιτικές αυτές αποτελεσματικές ώστε να αποθαρρύνουν πολίτες κρατών σαν και αυτά που αναφέρθηκαν παραπάνω να προβούν σε τρομοκρατικές ενέργειες, στόχο που αποτελεί, ή τουλάχιστον πρέπει να αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό μιας τέτοιας πολιτικής;

Με την σημερινή μορφή της τρομοκρατίας που στοχεύει τη Δύση, η καταστολή καθίσταται όλο και δυσκολότερη καθώς είναι μία μορφή σύγκρουσης η οποία έχει ως βασικό χαρακτηριστικό το στοιχείο του αιφνιδιασμού και έχει πλέον εξελιχθεί σε στρατηγική «περιορισμού της ζημιάς» με την έννοια της φροντίδας τραυματισμένων και την προστασία από πιθανά χτυπήματα το αμέσως επόμενο διάστημα[2]. Παρόλο που τα μέτρα αυτά είναι σημαντικά, ίσως θα έπρεπε να δοθεί περισσότερο βάρος στην πρόληψη τέτοιων φαινομένων. Στην ουσία η τρομοκρατία αποτελεί μια διαφορετική μορφή αντάρτικου ενάντια στο οποίο μια «ήπια» τακτική με στόχο να απομονώσει τις εν λόγω ομάδες αλλά και να προωθήσει την ανάπτυξη, οικονομική και πολιτική, στις επονομαζόμενες ως «επικίνδυνες χώρες» με εποικοδομητικό και άρτια οργανωμένο τρόπο, ίσως να είχε καλύτερα αποτελέσματα. Είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα το Ισλαμικό Κράτος, όπου πολλά από τα μέλη του αποτέλεσαν στελέχη του κράτους του Ιράκ όταν αυτό βρισκόταν υπό την ηγεσία του Σαντάμ Χουσεΐν. Η δυτική επέμβαση, αντί να λύσει προβλήματα στην συγκεκριμένη περιοχή, μάλλον δημιούργησε περισσότερα. Κάτι που συναντάται και σε άλλες περιπτώσεις, όπως αυτή της Λιβύης, όπου μετά την ΝΑΤΟική στρατιωτική επέμβαση του 2011 και την πτώση του συνταγματάρχη Μουαμάρ Καντάφι, η χώρα έχει εισέλθει σε μια περίοδο αστάθειας και ουσιαστικά έχει χωριστεί σε τέσσερα κομμάτια τα οποία ελέγχουν τοπικοί ηγέτες ενόπλων δυνάμεων και η κυβέρνηση που στηρίζεται από τη Δύση αλλά δεν μπορεί να επιβάλει την εξουσία της. Ως αποτέλεσμα, η αστάθεια που δημιουργείται, δίνει πάτημα στο ISIS ώστε να δημιουργήσει νέους θύλακες στην Βόρειο Αφρική.

Συμπερασματικά, η τρομοκρατία δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί μέσω μιας φιλοσοφίας «αντίδρασης» στο φαινόμενο, καθώς αποτελεί και η ίδια αντίδραση σε πολιτικές, ιδεολογίες είτε θρησκείες ή ένα τρόπο ζωής γενικότερα. Μια προσπάθεια επιβολής δυτικού τύπου δημοκρατίας οδηγείται τις περισσότερες φορές σε αποτυχία, όπως έχει φανεί και στην πρόσφατη ιστορία. Αντ’ αυτού, εκτός από τα μέτρα ασφαλείας που είναι απαραίτητα για την αντιμετώπιση των άμεσων κινδύνων, πρέπει να δημιουργηθεί ένα δόγμα το οποίο θα αποσκοπεί σε μακροχρόνια αντιμετώπιση του κινδύνου μέσω εμβάθυνσης της κατανόησης του προβλήματος αλλά και του περιβάλλοντος απ’ όπου πηγάζει, αλλά και μιας πολιτικής που θα επιτρέπει στις «επικίνδυνες» χώρες την πολιτική, κοινωνική και οικονομική τους ανάπτυξη.

 

Πηγές

 

1. Williams, Paul D. (ed): Security Studies, An Introduction, 2nd edition (Oxon, Routledge, 2013, ppb. 2008)
2. Kienscherf, Markus: “ A programme of global pacification: US counterinsurgency doctrine and the biopolitics of human security”, Security Dialogue, 42 No. 6 (2011), pp. 517- 535
3. Ioffe, Julia (2017): “Why Does Uzbekistan Export So Many Terrorists?”, στον διαδικτυακό τόπο: https://www.theatlantic.com/international/archive/2017/11/uzbekistan-terrorism-new-york-sayfullo-saipov/544649/, τελευταία πρόσβαση (3/11/2017)
4. Berman, Mark (2017): “ ISIS claims suspected New York truck attacker as its “soldier” as Trump vows military response”, στοδιαδικτυακότόπο: https://www.washingtonpost.com/news/post-nation/wp/2017/11/03/isis-claims-suspected-new-york-truck-attacker-as-its-soldier/?utm_term=.166cf3451a9d , τελευταία πρόσβαση (9/11/2017)

 

[1] Ioffe, Julia (2017): “Why Does Uzbekistan Export So Many Terrorists?”, στον διαδικτυακό τόπο: https://www.theatlantic.com/international/archive/2017/11/uzbekistan-terrorism-new-york-sayfullo-saipov/544649/ , τελευταία πρόσβαση 3/11/2017.

[2] Pillar, Paul R.: “Counterterrorism”, στου Williams, Paul D. (ed): Security Studies, An Introduction, 2^nd edition (Oxon, Routledge, 2013, ppb. 2008), pp. 457-470.