Ελληνικά
Γράφει η Άρτεμις Πυρίνη, Φοιτήτρια Διεθνών Σχέσεων Πανεπιστημίου Πειραιά
Ο Αρκτικός κύκλος είναι ένας από τους πέντε παράλληλους κύκλους γεωγραφικού πλάτους που σηματοδοτούν τους χάρτες της Γης και περιλαμβάνει ένα μεγάλο ποσοστό φυσικών πόρων (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, μέταλλα, γλυκό νερό, ψάρια κ.α.). Τα οκτώ κράτη του κύκλου αυτού (Καναδάς, Δανία μέσω της Γροιλανδίας και των Νήσων Φερόε, Φινλανδία, Ισλανδία, Νορβηγία, Σουηδία, Ρωσία και ΗΠΑ) είναι μέλη του Αρκτικού Συμβουλίου που λειτουργεί με βάση την αρχή της συναίνεσης (consensus) για περιβαλλοντικές συνθήκες.
Κάθε Αρκτικό έθνος ανησυχεί για την κυριαρχία /άμυνα , την ανάπτυξη των πόρων , των θαλάσσιων οδών και την προστασία του περιβάλλοντος. Το όφελος για τις ενδιαφερόμενες χώρες έγκειται στον ορυκτό πλούτο της Αρκτικής, τον οποίο η υπερθέρμανση του πλανήτη καθιστά πιο εύκολα προσβάσιμο.
Το 2007, μια Ρωσική αποστολή στον Αρκτικό Ωκεανό τοποθέτησε μια ρωσική σημαία από τιτάνιο στο βυθό της θάλασσας, 4 Km κάτω από το Βόρειο Πόλο. Ωστόσο οι φόβοι πως κάτι τέτοιο θα δημιουργούσε ανταγωνισμό στην περιοχή δεν επιβεβαιώθηκαν, ενώ το Αρκτικό Συμβούλιο κατάφερε στα επόμενα χρόνια να επιλύσει τις όποιες συνοριακές διαφορές υπήρχαν.
Σήμερα, αφότου η Ρωσία ανακοίνωσε σχέδια για κατασκευή στρατιωτικών φυλακίων στην Αρκτική περιοχή και την δημιουργία μιας στρατιωτικής βάσης, πυροδοτήθηκε μια σειρά εικασιών πως εφόσον η Ρωσία θα διαθέτει στρατιωτική παρουσία στην περιοχή μια πιθανή σύγκρουση θα μπορούσε να προκύψει. Πρόκειται, άλλωστε, για μια περιοχή που εφάπτονται τα συμφέροντα του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας. Στόχος της Ρωσίας είναι να εκσυγχρονίσει το ναυτικό της δόγμα και αναγνωρίζει την Αρκτική περιοχή ως ένα από τα πιο σημαντικά »χαρτιά» της.
Το αίτημα της Ρωσίας στον ΟΗΕ για εδαφική διεκδίκηση στην Αρκτική περιλαμβάνει μια περιοχή 1,2 εκατομμυρίων τετραγωνικών χιλιομέτρων, πλούσια σε ορυκτά καύσιμα που διαθέτει τουλάχιστον 4,9 δισεκατομμύρια τόνους αποθέματα αερίου και πετρελαίου. Έτσι, ενίσχυσε τις διεκδικήσεις της μέσω στρατιωτικών ασκήσεων στην περιοχή. Η κίνηση αυτή προκάλεσε ταραχή με ορισμένα κράτη, όπως ο Καναδάς, η Δανία, η Νορβηγία και οι ΗΠΑ να ανταγωνίζονται τους Ρωσικούς ισχυρισμούς και να προβάλλουν τις δικές τους διεκδικήσεις.
Αν η στρατιωτικοποίηση της Αρκτικής συνεχίσει, η Μόσχα θα έχει σύντομα στρατεύματα και οπλικά συστήματα στην περιφέρεια της Ασίας, καθώς έχει σκοπό να στρατιωτικοποιήσει και τις Κουρίλες νήσους.
Το 2013 ο Αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα είχε δηλώσει πως η Αρκτική είναι μια ειρηνική περιοχή χωρίς συγκρούσεις ενώ δυο χρόνια αργότερα, ο Αμερικανός υπουργός άμυνας Ash Carter δήλωσε πως η Αρκτική περιοχή γίνεται αντικείμενο μέγιστης προσοχής, καθώς είναι σημαντικό για τις ΗΠΑ και τις άλλες ενδιαφερόμενες περιοχές να διατηρηθεί η ειρήνη. Άλλωστε, η Αλάσκα και η Αρκτική είναι υψίστης στρατηγικής σημασίας για τις ΗΠΑ, μιας και έχουν αμυντικά συστήματα πυραύλων.
Τι πραγματικά όμως συνέβη στην Αρκτική περιοχή; Η συνεργασία μεταξύ των κρατών υπερισχύει του ανταγωνισμού. Θεσμοθετήθηκε υποχρεωτικός πολικός κώδικας για τα πλοία, ενώ οι διαδικασίες για την οριοθέτηση της Αρκτικής περιοχής όσον αφορά τα αιτήματα της Δανίας και τη Ρωσίας θα χρειαστούν ίσως περισσότερα από 20 χρόνια και θα πρέπει να είναι συμβατές με το Διεθνές Δίκαιο. Επιπλέον υπεγράφη από Καναδά, ΗΠΑ, Ρωσία, Δανία και Νορβηγία συμφωνία για την πρόληψη της άναρχης αλιείας στην ανοικτή θάλασσα στον κεντρικό Αρκτικό Ωκεανό και τον Οκτώβριο του 2015 υπεγράφη από τα οκτώ Αρκτικά κράτη μια συμφωνία συνεργασίας που ονομάζεται Arctic Coast Guard Forum, για να βοηθήσει τα έθνη να συνενώσουν τους πόρους τους για έρευνα και επίλυση των πιεστικών περιβαλλοντικών ζητημάτων.
Άλλωστε, τι μορφή θα μπορούσε να έχει μια σύγκρουση στην Αρκτική και ποιες χώρες θα συμμετείχαν; Το μόνο που αναφέρεται πάντως είναι ότι θα προκύψει από τη Ρωσία. Αλλά γιατί η Ρωσία που είναι κυρίαρχη σε πάνω από την μισή έκταση της Αρκτικής περιοχής και σύντομα θα κληρονομήσει ένα κομμάτι υφαλοκρηπίδας ίσο με το μέγεθος της Νότιας Αφρικής να θελήσει να αποκτήσει περισσότερη εδαφική κυριαρχία στην Αρκτική, αφού έχει εκμεταλλευτεί μόνο ένα κλάσμα της δικής της περιοχής; Η ικανότητα δε συνεπάγεται και πρόθεση. Η επένδυσή της στην Αρκτική στρατιωτικοποίηση έγκειται περισσότερο σε μια προβολή του στάτους της ως πυρηνική δύναμη άρα αποτελεί κίνηση αμυντικής φύσης. Σύμφωνα με τους θεωρητικούς των Διεθνών Σχέσεων και δη των Αμυντικών Ρεαλιστών, τα κράτη επιδιώκουν τόση ισχύ όση για να εξισορροπήσουν τον αντίπαλο και σταματούν εκεί. Άρα, δεδομένου ότι η Ρωσία είναι η κυρίαρχη δύναμη στην περιοχή δεν έχει ανάγκη να εξισορροπήσει τη δομή της ισχύος της και αναμένεται ότι θα εργασθεί για να διατηρήσει το status quo διαμέσου της συνεργασίας.
Επομένως οι ισχυρισμοί περί συγκρούσεων στην Αρκτική θα πρέπει να συνοδεύονται και από αποδεικτικά στοιχεία, εφόσον καμία σύγκρουση δεν έχει λάβει χώρα στην συγκεκριμένη περιοχή για 75 χρόνια και θα πρέπει να αποδειχθεί επίσης όχι πως οι Ρώσοι θα μπορούσαν να προκαλέσουν κάτι τέτοιο αλλά γιατί θα είχαν συμφέρον να προκαλέσουν μια τέτοιου είδους σύγκρουση.
ΠΗΓΕΣ:
Banerjee B. (2015, October 26). Russia’s plan for the Arctic. Value Walk. Ανακτήθηκε από: http://www.valuewalk.com/2015/10/russias-plan-for-the-arctic/2/
Buchanan E. (2015, November 3). West must cooperate with Russia in the Arctic. The Moscow Times. Ανακτήθηκε από: http://www.themoscowtimes.com/opinion/article/west-must-cooperate-with-russia-in-the-arctic/541640.html
Exner-Pirot H. (2015, October 21). Northern expert: Put up or shut up with your Arctic conflict theory. Arctic Newswire. Ανακτήθηκε από: http://www.adn.com/article/20151021/northern-expert-put-or-shut-your-arctic-conflict-theory
Frozen Conflict (2014, December 20). The Economist. Ανακτήθηκε από: http://www.economist.com/news/international/21636756-denmark-claims-north-pole-frozen-conflict
Pincus R. (nd). The Arctic Coast Guard Forum: A Welcome and Important Step. Artcitcyearbook.com Ανακτήθηκε από: http://www.arcticyearbook.com/commentaries2015/169-the-arctic-coast-guard-forum-a-welcome-and-important-step
Preparing for conflict, but expecting peace. ( 2015, November 4) The Arctic Journal. Ανακτήθηκε από: http://arcticjournal.com/politics/1885/preparing-conflict-expecting-peace
Presse F. (2015, November 1). Arctic attracting new military scrutiny. Defense news. Ανακτήθηκε από: http://www.defensenews.com/story/defense/2015/11/01/arctic-attracting-new-military-scrutiny/75001476/
Wakeman G. (2015, October 22). Russia builds arctic military bases just 300 miles away from us, sparking fresh world war 3 fears. INQUISITR. Ανακτήθηκε από: http://www.inquisitr.com/2513088/russia-build-arctic-military-bases-just-300-miles-away-from-us-sparking-fresh-world-war-3-fears/