Ελληνικά
Γράφει ο Πέτρος Γκάτζιος, Αναλυτής ΚΕΔΙΣΑ
Εισαγωγή
Το άτυπο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (ΕΣ) της 23ης Φεβρουαρίου, αποτέλεσε το 4ο επεισόδιο στη σειρά της «Ατζέντας των ηγετών για το μέλλον της ΕΕ», με εννέα ακόμη να απομένουν[1].
Και μπορεί σε μία σειρά όπως πχ. στο «Game of Thrones» οι θεατές να βαθμολογούν τα καλύτερα από αυτά (red wedding, hold the door, Massacre at Hardhome η δική μου λίστα), στην ΕΕ δεν θα ήταν σωστό να κάνουμε το ίδιο, καθώς έτσι χάνουμε την μακροπρόθεσμη προοπτική αφού κάθε επεισόδιο είναι μέρος μίας διαδικασίας με καταληκτικό ορίζοντα τον Ιούνιο του 2019.
Το ΕΣ διεξήχθη μεταξύ των 27 Κρατών-Μελών της ΕΕ εκτός του ΗΒ, ενώ δεν εξέδωσε συμπεράσματα. Ωστόσο, ο Πρόεδρος του ΕΣ κ. Τούσκ προέβη σε δηλώσεις μετά τη συνάντηση αυτή, αναφέροντας πως έγινε συζήτηση για το επόμενο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΠΔΠ) και για ορισμένα θεσμικά ζητήματα, καθώς και για το Brexit, τη Συρία, και τις σχέσεις με την Τουρκία.
Για τα ζητήματα που αφορούν την «ατζέντα των ηγετών για το μέλλον της ΕΕ» επεσήμανε[2]:
Αναφορικά με το ΠΔΠ, το ΕΣ συμφώνησε να δοθεί προτεραιότητα στους τομείς της παράνομης μετανάστευσης, της άμυνας, της ασφάλειας, καθώς και στην ενίσχυση του προγράμματος Erasmus+.
Όσον αφορά τα θεσμικά ζητήματα, για τη διαδικασία «Spitzenkandidaten-κορυφαίος υποψήφιος στα ελληνικά» κατά την οποία τα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα ορίζουν το καθένα πριν από τις ευρωεκλογές έναν υποψήφιο για τη θέση του Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι ηγέτες δεν μπορούν να προκαταβάλουν την συναίνεσή τους για τον προτεινόμενο Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Σχετικά με τη μείωση του αριθμού των Ευρωβουλευτών δεν υπάρχει αντίρρηση, ενώ το θέμα των διακρατικών λιστών μετατίθεται για τις μεθεπόμενες ευρω-εκλογές του 2024!
Αναφορικά με τις διαπραγματεύσεις για το Brexit, ο κ. Τούσκ θα παρουσιάσει τις κατευθυντήριες γραμμές για την μελλοντική σχέση με το ΗΒ στο ΕΣ του Μαρτίου, είτε το τελευταίο έχει κατασταλάξει στη μορφή της σχέσης αυτής, είτε όχι!
«Βrainstorming» για να μειωθούν οι διαφορές ή leftovers για το μέλλον;
«Spitzenkandidaten»
Πιο αναλυτικά, για τη διαδικασία «Spitzenkandidaten», ο κ. Τούσκ επεσήμανε πως δεν υπάρχει κάποιος αυτοματισμός, με τη Συνθήκη της Λισαβόνας (άρθρο 9Δ, παρ. 7[3]) να συνηγορεί υπέρ της θέσης αυτής καθώς το ΕΣ προτείνει με ειδική πλειοψηφία λαμβάνοντας -μόνο- υπόψη το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών και αφού έχει προβεί σε διαβουλεύσεις.
Το ΕΚ θεωρεί[4] ότι το 2014 η διαδικασία των κορυφαίων υποψηφίων αποδείχτηκε «επιτυχής» και τονίζει ότι και οι ευρωεκλογές του 2019 «θα αποτελέσουν την ευκαιρία να παγιωθεί η χρήση αυτής της πρακτικής[5].
Σε αυτό συναινεί και ο κ. Γιούνκερ. Μάλιστα για τη βελτίωση της διαδικασίας, η Επιτροπή «κάλεσε τα ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα να προβούν νωρίτερα στην επιλογή των κορυφαίων υποψηφίων, πριν από το τέλος του 2018, και να αρχίσει νωρίτερα η προεκλογική εκστρατεία. Έτσι θα δοθεί στους ψηφοφόρους η δυνατότητα να γνωρίσουν τους υποψήφιους και τα πολιτικά προγράμματα που πρεσβεύουν. Η Επιτροπή συνιστά επίσης να προβληθεί περισσότερο η σύνδεση μεταξύ των εθνικών κομμάτων και των ευρωπαϊκών κομμάτων[6]».
Tο ΕΣ όμως δεν συμφωνεί με αυτή τη θέση και δεν συναινεί με αυτή τη διαδικασία πλέον. Τα πολιτικά δεδομένα έχουν αλλάξει:
Πρώτον, στη Γαλλία έχουμε έναν νέο Πρόεδρο που ακόμα δεν θέλει να ενταχθεί σε κάποια πολιτική ομάδα του ΕΚ.
Δεύτερον, οι ισορροπίες που υφίσταντο τώρα, εύκολα μπορούν να ανατραπούν αφού όποια πολιτική ομάδα έρθει πρώτη θα διαθέτει μία μικρή πλειοψηφία στο σύνολο.
Τρίτον, το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ) που από το 1999 είναι πρώτη δύναμη, δεν έχει την δυναμική του 2014 και δεν είναι σίγουρο ότι θα τη διατηρήσει και στις ευρω-εκλογές του 2019. Το 2014 συμπεριλάμβανε στις τάξεις του 12 Πρωθυπουργούς, σήμερα τρείς λιγότερους, με τους Φιλελεύθερους (ALDE) να ακολουθούν με οκτώ και τους Σοσιαλιστές με πέντε.
Τέταρτον, σύμφωνα με το «Σημείωμα για τα θεσμικά ζητήματα[7]» που εξέδωσε ο κ. Τούσκ λίγο πριν την συνάντηση (21.2), το αργότερο μέχρι τον Ιούνιο, πρέπει να έχει αποφασιστεί η σύνθεση του επόμενου Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (ΕΚ).
Σημειώνω πως το ΕΚ προτείνει[8] (07/02) μείωση του αριθμού των ευρωβουλευτών από 751 σε 705 μετά το Brexit, με 46 από τις 73 θέσεις του ΗΒ να μπουν σε αποθεματικό για ενδεχόμενη μελλοντική τους χρήση από νέες χώρες που θα ενταχθούν στην ΕΕ και τις υπόλοιπες 27 να διανεμηθούν μεταξύ των 14 χωρών της ΕΕ που επί του παρόντος υπο-εκπροσωπούνται (η Ελλάδα και η Κύπρος δεν θα λάβουν επιπλέον έδρες).
«2 σε 1;»
Η ιδέα του κ. Γιούνκερ για τη συγχώνευση της θέσης του Προέδρου του ΕΣ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δεν συζητήθηκε καθόλου. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο κ. Τούσκ (23/02) «κάτι τέτοιο θα μείωνε σημαντικά το ρόλο των Κ-Μ στην ΕΕ»!
Ήδη από το γράμμα που έστειλε ο τελευταίος (21/02) προς τους ηγέτες της ΕΕ, ανέβαλε την ενασχόληση με το θέμα όπως και για τον αριθμό των Επιτρόπων (βλ. παρακάτω), καθώς και για το θέμα των κόκκινων καρτών για τις εθνικές Βουλές και της στάθμισης των ψήφων για τη διαδικασία της ειδικής πλειοψηφίας στο Συμβούλιο των Υπουργών.
Για τον κ. Γιούνκερ (14/02) απαιτείται συγχώνευση των δύο οργάνων, δεδομένου ότι ο ρόλος τους είναι συμβουλευτικός, δεν ψηφίζουν, αντίθετα στις συζητήσεις στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμβάλλουν στη δημιουργία «γεφυρών» και στην επίτευξη «κοινού εδάφους».
Διαφωνώ με αυτή τη θέση καθώς είναι το ΕΣ που δίνει τις κατευθυντήριες γραμμές όπως έχω επισημάνει και σε προηγούμενη ανάλυση (19/12/17), αλλά και αυτό που αποφασίζει τους τομείς που θα «εκχωρήσει» κυριαρχία των Κ-Μ.
Υπήρξε ήδη σύγκρουση επί του θέματος όπως είδαμε και για θέματα μετανάστευσης με την Επιτροπή να αντιδρά έντονα στις προτάσεις και τη στάση Τουσκ.
Η πρόταση Γιούνκερ θα ήταν δύσκολο να αποσπάσει τη στήριξη όλων των κρατών-μελών, και κυρίως εκείνων που δεν θέλουν ενίσχυση του πολιτικού βάρους της Επιτροπής.
«Αριθμός Επιτρόπων»
Στο «Σημείωμα για τα θεσμικά ζητήματα» ο κ. Τούσκ αναφέρει πως μέχρι τον Ιούνιο του 2019, οι ηγέτες πρέπει να έχουν αποφασίσει σχετικά με την μείωση ή όχι του αριθμού των Επιτρόπων.
Στο ΕΣ δεν έγινε συζήτηση ή τουλάχιστον δεν διέρρευσε κάτι για αυτό το θέμα.
Πάντως στις προτάσεις της (14/02) η Επιτροπή αποφεύγει να πάρει θέση, αναφέροντας ωστόσο τα υπέρ και τα κατά.
Όπως τονίζει, «ένα μικρότερο εκτελεστικό όργανο θα ήταν θεωρητικά αποτελεσματικότερο στη λειτουργία του, ευκολότερο στη διαχείρισή του και θα επέτρεπε μια πιο ισόρροπη κατανομή των χαρτοφυλακίων. Αλλά από την άλλη, μια μικρότερη Επιτροπή θα σήμαινε επίσης ότι ορισμένα κράτη-μέλη δεν θα εκπροσωπούνταν στο πολιτικό επίπεδο του θεσμικού οργάνου, και θα έχαναν το πλεονέκτημα να έχουν στη διάθεσή τους έναν άμεσο πολιτικό δίαυλο επικοινωνίας με τους πολίτες τους και τις εθνικές αρχές τους».
«Διακρατικές λίστες υποψηφίων»
Σε αυτό το ζήτημα υπάρχουν δύο παράδοξα. Πρώτον, δεν λήφθηκε υπόψη ούτε στις προτάσεις που έκανε το ίδιο το ΕΚ αρχές του μήνα (07/02) και δεύτερον, δεν λήφθηκε υπόψη ούτε από τον Πρόεδρο της «Ένωσης Ευρωπαίων Ομοσπονδιστών» και παράλληλα Γερμανό Ευρωβουλευτή κ. Μπρόκ.
Η Επιτροπή (14/02) τάσσεται υπέρ της ιδέας τονίζοντας τα υπέρ και τα κατά αυτής, αλλά η υιοθέτησή της θα απαιτήσει την ομόφωνη συμφωνία του Συμβουλίου και αλλαγές στην εκλογική νομοθεσία και στα 27 κράτη-μέλη:
«Μια διακρατική εκλογική περιφέρεια θα μπορούσε να ενισχύσει την ευρωπαϊκή διάσταση των εκλογών, δίνοντας στους υποψηφίους τη δυνατότητα να προσεγγίσουν περισσότερους πολίτες σε ολόκληρη την Ευρώπη. Από την άλλη πλευρά, οι βουλευτές εκπροσωπούν κατά κανόνα τους ψηφοφόρους που τους εξέλεξαν και βρίσκονται σε στενή επικοινωνία μ” αυτούς σε τοπικό ή εθνικό επίπεδο, τόσο για λόγους λογοδοσίας όσο και για να μπορούν να αναδεικνύουν τις ανησυχίες των ψηφοφόρων τους[9]».
Συνοπτικά, οι υπέρμαχοι της ιδέας (το ΕΚ το ζητάει ήδη από το 1998) αναφέρουν πως οι διακρατικές λίστες:
Πρώτον, θα ωθούσαν τελικά τα πολιτικά κόμματα να ανταγωνίζονται για ιδέες, ψήφους και έδρες σε πανευρωπαϊκή κλίμακα.
Δεύτερον, οι συζητήσεις της ΕΕ δεν θα βρίσκονται πλέον στα χέρια των εθνικών πολιτικών με έδρα τις Βρυξέλλες, αλλά σε όλους τους πολίτες της ΕΕ, οι οποίοι θα ψηφίζουν άμεσα το πρόσωπο της επιλογής τους αυξάνοντας παράλληλα και την συμμετοχή η οποία το 2014 μετά βίας έφτασε το 43%!
Τρίτον, οι λίστες αυτές μπορούν να αποτελέσουν το μέσο για την ανάπτυξη ενός ευρωπαϊκού «δήμου» και να λειτουργήσουν αποτρεπτικά στο να αποτελούν οι ευρω-εκλογές, 27 ξεχωριστές εθνικές δημοσκοπήσεις.
Οι αντίθετοι με τη δημιουργία τέτοιας λίστας υποστηρίζουν πως οι λίστες αυτές:
Πρώτον, θα αποσυνδέουν τους Βουλευτές από τους ψηφοφόρους τους.
Δεύτερον, για αυτούς δεν υπάρχει πουθενά τέτοια λίστα, ούτε σε παραδοσιακά (ΗΠΑ, Γερμανία), ούτε σε νέα ομοσπονδιακά κράτη (Ρωσία, Βραζιλία, Ινδία), τουλάχιστον για τις βουλευτικές εκλογές.
Τρίτον, θα ισχυροποιούσαν περαιτέρω τις μεγάλες χώρες και τα μεγάλα πολιτικά κόμματα.
Τέταρτον, θα ανοίξουν την πόρτα του ΕΚ σε περισσότερους λαϊκιστές και ευρωσκεπτικιστές με βασικό επιχείρημα πως το σύστημα επιβλήθηκε από την κορυφή και δεν απέδειξε τίποτε άλλο πως η ΕΕ ήταν ένα «ελιτίστικο» σχέδιο για την οικοδόμηση ενός ομοσπονδιακού υπερκράτους.
Πέμπτον, θα δημιουργούσαν Ευρωβουλευτές πρώτης τάξης (εκλεγμένους διακρατικά) σε αντιδιαστολή με τους Ευρωβουλευτές δεύτερης τάξης (όλοι οι άλλοι).
ΠΔΠ= «Show me the money;»
Μπορεί οι ηγέτες να αποσαφήνισαν τις προτεραιότητες για το επόμενο ΠΔΠ, αλλά αυτό είναι ακόμα η αρχή.
Ο δημοσιονομικός αντίκτυπος των προτεραιοτήτων όταν ποσοτικοποιηθεί, δημιουργεί νέα οικονομικά δεδομένα τα οποία πρέπει να γίνουν πράξη.
Για παράδειγμα η βελτίωση της προστασίας των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ, θα κοστίσει σύμφωνα με την Επιτροπή (14/02) από 20 έως 25 δισ. ευρώ σε διάστημα επτά ετών και έως 150 δισ. ευρώ εάν θεσπιστεί ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης των συνόρων της ΕΕ.
Η τελευταία θα καταθέσει επίσημα τις θέσεις της στις 02/05 και δεν γνωρίζουμε ακόμα το μέγεθος ούτε το χρονοδιάγραμμα-για το προηγούμενο ΠΔΠ χρειάστηκαν συνολικά 29 μήνες-.
Οι προτεραιότητες από την άλλη συνδέονται με το μέγεθος του προϋπολογισμού και με το κενό που δημιουργεί η αποχώρηση του ΗΒ (σημείωμα Τούσκ 21/02[10]).
Ο προϋπολογισμός σήμερα αποτελεί το 1,13% του ΑΕΠ της ΕΕ και ενδεχόμενη μείωση όπως ζητάνε ορισμένες χώρες (βλ. παρακάτω) στο 1%, θα σημαίνει περικοπές στα Ταμεία Συνοχής και Αγροτικής Πολιτικής κατά 15%, σύμφωνα με τον κ. Γιούνκερ.
Σχετικά με το χρονοδιάγραμμα, οι επιλογές είναι δύο: η πρώτη να επιδιωχθεί η λήψη μέχρι την άνοιξη του 2019, ώστε να επικυρωθεί από την παρούσα Ευρωβουλή, ενώ η δεύτερη να υιοθετηθεί το νέο πακέτο μέχρι το τέλος του 2019 και να επικυρωθεί από το επόμενο ΕΚ.
Καινούργια-που καλλιεργείται μήνες τώρα-συνιστώσα στην εξίσωση, η σύνδεση των ευρωπαϊκών κονδυλίων για την περιφερειακή ανάπτυξη, με την υποδοχή προσφύγων και μεταναστών, που προτείνει η Γερμανία.
Η πρόταση αυτή, έχει σαφώς πολιτικές διαστάσεις αφού η κα Μέρκελ αντιλήφθηκε το πολιτικό κόστος από την πολιτική της για το μεταναστευτικό και αποφάσισε να σκληρύνει τη στάση και να περιορίσει τον αριθμό μεταναστών που θα υποδέχεται η Γερμανία.
Η γερμανική πρόταση, προκάλεσε αντιδράσεις από Αυστρία, Ουγγαρία, Πολωνία και Τσεχία οι οποίες πιέζουν για περισσότερα κονδύλια για θέματα συνοχής.
Στις περιπτώσεις της Πολωνίας και της Ουγγαρίας αυτός ο νέος όρος μπορεί να λειτουργήσει και ως μοχλός πίεσης για την αναστροφή των δικαστικών μεταρρυθμίσεων και την αποδοχή προσφύγων από άλλα Κ-Μ.
Για την Πολωνία ειδικά στις 27/02 στο Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων θα παρουσιαστεί από την Επιτροπή αιτιολογημένη γνώμη σύμφωνα με το άρθρο 7 παράγραφος 1 της ΣΕΕ σχετικά με το κράτος δικαίου στη χώρα!
Η Γερμανία ωστόσο προτίθεται να συνεισφέρει περισσότερα. Αλλά και πάλι η όποια συνεισφορά της θα καλύψει ένα μέρος μόνο. Το υπόλοιπο πρέπει να το καλύψουν οι άλλες χώρες που συνεισφέρουν. Μέχρι στιγμής και η Φιλανδία φέρεται να θέλει να συνεισφέρει περισσότερα.
Ιδιαίτερα αρνητική είναι η Ολλανδία και ακολουθούν Αυστρία, Δανία, Σουηδία, ενώ Ισπανία και Γαλλία πιέζουν για περισσότερα κονδύλια σε αγροτικά θέματα.
Σημειώνω πως παρά την πίεση της Γαλλίας, παράλληλα ο κ. Μακρόν προτρέπει τους Γάλλους αγρότες να απομακρυνθούν από τις επιδοτήσεις της ΕΕ και τις εντατικές μεθόδους παραγωγής, στο πλαίσιο του νέου επενδυτικού σχεδίου ύψους 5 δις για τον αγροτικό τομέα.
Η διαπραγμάτευση δυσκολεύει και από το γεγονός πως με την αποχώρηση του ΗΒ, δημιουργείται ένα δημοσιονομικό κενό 12-15 περίπου δις ετησίως.
Συμπεράσματα
Το ΕΣ δεν αφήνει και πολλά περιθώρια σε ΕΚ και Επιτροπή, επιβεβαιώνοντας τον κυρίαρχο ρόλο του διακυβερνητισμού, έναντι όποιας άλλης θεωρίας ενοποίησης αθροιστικά.
Ιδιαίτερα αν αναλογιστεί κανείς πως όπως όλα δείχνουν, οι όποιες αλλαγές δεν θα αποφασιστούν από νέα Διακυβερνητική Διάσκεψη αλλά από το υπάρχων νομικό πλαίσιο (Συνθήκη Λισαβόνας).
Και παρά τις ενστάσεις που διατυπώθηκαν από ορισμένες χώρες, δεν σημειώθηκαν θεσμικές αντιδράσεις κατά τη διάρκεια της συνάντησης του ΕΣ.
Όλοι φαίνεται να αποδέχονται το γεγονός πως δεν θα υπάρχουν μεγάλες πλειοψηφίες στο νέο ΕΚ, πόσο μάλλον να γνωρίζουν τι συμμαχίες μπορεί να προκύψουν. Για αυτό και δεν γίνεται αποδεκτός ο αυτοματισμός για τον ορισμό του κορυφαίου υποψηφίου.
Η Γερμανία ταλαιπωρήθηκε πολιτικά τους προηγούμενους μήνες και παρά την φιλο-ευρωπαϊκή συμφωνία του νέου κυβερνητικού συνασπισμού με τους Σοσιαλδημοκράτες, φαίνεται να προχωρά με μικρότερα βήματα και με περισσότερη περισυλλογή. Η Γαλλία από την άλλη δεν έχει αποφασίσει που θα ενταχθεί πολιτικά στο ΕΚ και αυτό δυσκολεύει την όποια πρόοδο.
Το σίγουρο είναι πως οι επόμενες συζητήσεις θα έχουν να αποφανθούν επί πολλών θεσμικών ζητημάτων. Για αυτό και ρητορικά αναρωτιέμαι, τελικά ήταν μία συνάντηση για να μειωθούν οι διαφορές, ακόμα και στον ελάχιστο κοινό παρανομαστή ή ήταν μία συνάντηση προαποφασισμένη να αφήσει leftovers για το μέλλον;
Τον Ιούνιο θα γίνει η ανασκόπηση της κατάστασης αναφορικά με την ατζέντα των ηγετών για το μέλλον της ΕΕ. Ωστόσο το φόρτο εργασίας ήδη έχει μεγαλώσει σημαντικά και πρέπει εκ των πραγμάτων να προχωράμε με κάποιες αποφάσεις.
Τον Ιούνιο επίσης θα πρέπει να ληφθούν αποφάσεις σε θέματα μετανάστευσης, ΟΝΕ, διεύρυνσης, με τη διαδικασία Βrexit να συνεχίζει να ταλανίζει με τα πάνω-κάτω της, κυρίως εξαιτίας της πολυφωνίας που περιβάλει την βρετανική στάση.
Δεν αρκεί μόνο να αποφασιστεί το μέγεθος του ΕΚ μέχρι τότε. Πρέπει να προχωρήσουμε περαιτέρω.
Πηγές
[1] http://www.consilium.europa.eu/en/infographics/leaders-agenda/
[2] http://www.consilium.europa.eu/en/meetings/european-council/2018/02/23/
[3]http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=uriserv:OJ.C_.2007.306.01.0001.01.ELL&toc=OJ:C:2007:306:FULL
[4] Έκθεση σχετικά με τις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου 2014, COM (2015) 206 final, 08/05/15.
[5] ΕΚ, P8_TA-PROV (2018) 0030, 07/02/18.
[6] Εuropean Commission, C (2018) 900 final, 14/02/18.
[7] http://www.consilium.europa.eu/media/32868/en_leaders-agenda_institutional-issues.pdf
[8] ΕΚ, P8_TA-PROV (2018) 0029, 07/02/18.
[9] http://europa.eu/rapid/press-release_IP-18-743_el.htm
[10] http://www.consilium.europa.eu/media/32869/en_leaders-agenda_mff.pdf