Ελληνικά
Γράφει ο Δρ. Παναγιώτης Σφαέλος, Αντιπρόεδρος Δ.Σ. & Δ/ντης Ερευνών ΚΕΔΙΣΑ
Αυτές τις μέρες (7 Μαΐου για τους Δυτικούς και 9 Μαΐου για τους Ρώσους) πριν 79 ολόκληρα χρόνια, τελείωσε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος στην Ευρώπη με τη νίκη των συμμαχικών δυνάμεων κατά του Ναζισμού. Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος υπήρξε ένας από τους πιο αιματηρούς πολέμους στην ανθρώπινη ιστορία που στοίχησε τη ζωή σε περισσότερα από 50 εκατομμύρια ανθρώπους. Στις 16 Απριλίου 1945, οι σοβιετικές δυνάμεις περικύκλωναν το Βερολίνο ενώ στις 30 Απριλίου 1945, τα σοβιετικά στρατεύματα προέλαυναν προς την Καγκελαρία του Ράιχ. Στις 9 Μαΐου 1945, η Ναζιστική Γερμανία συνθηκολόγησε σηματοδοτώντας το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη. Το οριστικό τέλος του πολέμου βέβαια δόθηκε με τη ρίψη ατομικών βομβών στις ιαπωνικές πόλεις Χιροσίμα και Ναγκασάκι από τις ΗΠΑ τον Αύγουστο του 1945. Οι ατομικές βόμβες προκάλεσαν τον βίαιο θάνατο 120.000 αμάχων. Ο αγώνας και η νίκη κατά του Ναζισμού υπήρξε ένα από τα πιο σημαντικά ορόσημα στην ιστορία της ανθρωπότητας. Οι συμμαχικές δυνάμεις, Μεγάλη Βρετανία, ΗΠΑ και Σοβιετική Ένωση ενωμένες έδωσαν την μάχη κατά των δυνάμεων του Άξονα και νίκησαν δίνοντας νέα ελπίδα στην ανθρωπότητα.
Πως φτάσαμε στον πόλεμο
Η Γερμανία του μεσοπολέμου (Δημοκρατία της Βαϊμάρης) ήταν μια χώρα ηττημένη από τον Πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο παραδομένη σε οικονομική κρίση και κοινωνική κρίση με έξαρση της φτώχειας και της ανεργίας. Σε αυτές τις συνθήκες ο λαϊκιστής Χίτλερ βρήκε την ευκαιρία να αναπτύξει την θεωρία του ναζισμού λέγοντας πως φταίνε οι Εβραίοι για την κατάσταση στην χώρα. Επίσης, μιλούσε για την Γερμανία που ασφυκτιούσε στα υφιστάμενα σύνορα της τα οποία είχαν χαραχθεί με την Συνθήκη των Βερσαλλιών. Ο Χίτλερ χρησιμοποίησε τις γεωπολιτικές θεωρίες του Friedrich Ratzel και του Karl Haushofer περί «ζωτικού χώρου» (lebensraum) που – υποτίθεται – είχε ανάγκη η Γερμανία για να αναπτυχθεί. Ο Χίτλερ πίστευε ότι η Γερμανία χρειαζόταν ζωτικό χώρο και νέες πρώτες ύλες κάνοντας μια επέκταση των συνόρων της Γερμανίας και καταλαμβάνοντας ευρύτερες περιοχές με γερμανικό πληθυσμό.
Την 1η Σεπτεμβρίου 1939 η Γερμανία εισέβαλε στην Πολωνία με τον λεγόμενο «πόλεμο-αστραπή» (blitzkrieg). Για να δικαιολογήσουν την ενέργεια αυτή, οι ναζιστές κατηγόρησαν την Πολωνία ότι καταδίωκε τα άτομα γερμανικής καταγωγής που ζούσαν στην Πολωνία. Ισχυρίστηκαν επίσης ψευδώς ότι η Πολωνία σχεδίαζε να περικυκλώσει και να διαμελίσει τη Γερμανία. Η Γερμανία εξαπέλυσε την αιφνιδιαστική επίθεση τα ξημερώματα της 1ης Σεπτεμβρίου 1939, με μια εμπροσθοφυλακή αποτελούμενη από περισσότερα από 2.000 τεθωρακισμένα που υποστηρίζονταν από σχεδόν 900 βομβαρδιστικά και πάνω από 400 μαχητικά αεροπλάνα. Συνολικά, η Γερμανία ανέπτυξε 60 μεραρχίες και σχεδόν 1,5 εκατομμύριο άνδρες στην εισβολή. Από την Ανατολική Πρωσία και τη Γερμανία στα βόρεια και τη Σιλεσία και τη Σλοβακία στα νότια, οι γερμανικές μονάδες διέσπασαν γρήγορα τις πολωνικές γραμμές κατά μήκος των συνόρων και προέλασαν προς τη Βαρσοβία εκτελώντας μια μαζική επίθεση περικύκλωσης.
Στις 9 Απριλίου 1940, η Γερμανία εισβάλλει στη Δανία και τη Νορβηγία. Η Δανία συνθηκολογεί την ημέρα της επίθεσης. Η Νορβηγία αντιστέκεται έως τις 9 Ιουνίου. Στις 10 Μαΐου 1940, η Γερμανία επιτίθεται στη Δυτική Ευρώπη – τη Γαλλία και τις ουδέτερες Κάτω Χώρες. Το Λουξεμβούργο καταλαμβάνεται στις 10 Μαΐου, η Ολλανδία συνθηκολογεί στις 14 Μαΐου, ενώ το Βέλγιο στις 28 Μαΐου. Στις 22 Ιουνίου 1940, η Γαλλία υπογράφει συμφωνία εκεχειρίας, με την οποία η Γερμανία καταλαμβάνει το βόρειο μισό της χώρας και ολόκληρη την ακτογραμμή του Ατλαντικού. Στη νότια Γαλλία, εγκαθιδρύεται ένα συνεργαζόμενο με τους Ναζί καθεστώς με πρωτεύουσα το Βισύ.
Οι συμμαχικές δυνάμεις ενώνονται
Η αντίδραση των συμμαχικών δυνάμεων ήταν καταλυτική για την νίκη κατά του Ναζισμού. Ο Winston Churchill ήταν υπέρ της αντίστασης κατά των Γερμανών και πίστευε ότι δεν έπρεπε να συνθηκολογήσει η Βρετανία αλλά να συνεχίσει τον πόλεμο. Η συντονισμένη δράση των τριών συμμαχικών δυνάμεων έφερε το πολυπόθητο αποτέλεσμα της τελικής νίκης επί της Βέρμαχτ. Η απόβαση στη Νορμανδία, στις 6 Ιουνίου 1944, άλλαξε την πορεία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, τουλάχιστον όσον αφορά το δυτικό-ευρωπαϊκό μέτωπο. Οι συμμαχικές δυνάμεις έδρασαν συντονισμένα εξαπολύοντας εναέρια, θαλάσσια και χερσαία επίθεση ενώ περίπου 156.000 στρατιώτες από τις ΗΠΑ, την Μεγάλη Βρετανία και τον Καναδά αποβιβάστηκαν στη Νορμανδία. Οι στρατιώτες πολέμησαν με αυταπάρνηση και κατάφεραν να καταβάλουν την πανίσχυρη ναζιστική πολεμική μηχανή στην Βόρεια Ευρώπη. Στις 11 Σεπτεμβρίου 1944, τα πρώτα στρατεύματα των ΗΠΑ έμπαιναν στα εδάφη της Γερμανίας, ένα μήνα μετά από την είσοδο των σοβιετικών στρατευμάτων από τα ανατολικά.
Οι σύμμαχοι πέτυχαν αποφασιστική νίκη και στην μάχη του Ελ Αλαμέιν στη Μέση Ανατολή κατά του Γερμανού Στρατηγού Ρόμελ τον Νοέμβριο του 1942. Η συμμαχική νίκη στο Ελ Αλαμέιν τερμάτισε τις ελπίδες των Γερμανών για κατάληψη της Αιγύπτου, για έλεγχο της διώρυγας του Σουέζ και για πρόσβαση στις πετρελαιοπηγές της Μέσης Ανατολής. Οι Σύμμαχοι κατείχαν πλέον ολόκληρη τη Βόρεια Αφρική από όπου ξεκίνησαν την εισβολή στη Σικελία, γεγονός το οποίο απέσπασε την Ιταλία από τον Άξονα.
Σημαντική συμβολή στην συμμαχική νίκη είχε και η Ελλάδα που με αυταπάρνηση και ηρωισμό πολέμησε κατά της ιταλικής εισβολής το 1940 αλλά και κατά της Γερμανικής κατοχής μετέπειτα με τις αντιστασιακές της δυνάμεις. Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου προκάλεσε τον διεθνή θαυμασμό. Η ελληνική αντίσταση, που ήταν συνεχής και ηρωική καθυστέρησε την Γερμανική εισβολή στην Σοβιετική Ένωση με αποτέλεσμα να έρθει ο βαρύς ρωσικός χειμώνας, γεγονός που αποδείχτηκε καταλυτικό για την ήττα των Ναζί κατακτητών. Στην θρυλική Μάχη του Στάλινγκραντ τον Ιανουάριο του 1943, η Σοβιετική Ένωση επικράτησε επί των Γερμανών και αντέστρεψε οριστικά τη ροή του πολέμου εις βάρος της Ναζιστικής Γερμανίας. Το τίμημα όμως ήταν πολύ βαρύ για την Σοβιετική Ένωση καθώς θυσιάστηκαν στον βωμό του αγώνα κατά του Ναζισμού 27 εκατομμύρια άνθρωποι.
Τα διδάγματα από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο
Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος είχε τεράστιες απώλειες σε ανθρώπινες ζωές και τεράστιες υλικές καταστροφές αφού σχεδόν ισοπέδωσε την Γηραιά Ήπειρο. Ο κόσμος πήρε πάντως το μάθημα του για το που οδηγούν οι πόλεμοι και έτσι ιδρύθηκε ο ΟΗΕ – που αντικατέστησε την αδύναμη Κοινωνία των Εθνών – με σκοπό να αποτρέπει τους πολέμους στο μέλλον. Και η Ευρώπη όμως πήρε το μάθημα της αφού μεταπολεμικά οι λαοί της αποφάσισαν να οικοδομήσουν την ΕΕ ως τη μόνη οδό για την ευημερία, τη συνεργασία και την ειρήνη στην Ευρώπη. Επίσης, μεταπολεμικά τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας όπως αυτά των Ναζί πλέον τιμωρούνται αυστηρά ώστε να μην ξανασυμβούν στο μέλλον.
Η ιστορία του Β’ Παγκόσμιου Πόλεμου είναι ιδιαιτέρως επίκαιρη σήμερα καθώς μαίνονται δυο αιματηροί πόλεμοι, στην Ουκρανία και στη Γάζα με κίνδυνο μία γενικότερη ανάφλεξη που μπορεί να οδηγήσει στον Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Πρέπει να επικρατήσει ψυχραιμία και σύνεση από όλες τις αντιμαχόμενες πλευρές για να μην οδηγηθεί η ανθρωπότητα σε έναν νέο και ακόμα πιο καταστροφικό Παγκόσμιο Πόλεμο. Η πιθανή χρήση πυρηνικών όπλων στα πλαίσια ενός Γ’ Παγκοσμίου Πολέμου απειλεί την ανθρωπότητα με ολική καταστροφή. Ο πόλεμος δεν αποτελεί λύση στα διεθνή προβλήματα. Ο διάλογος και η διπλωματία πρέπει να αποτελούν τα εργαλεία για την επίλυση των κρίσεων. Αυτό είναι το κύριο δίδαγμα από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
