77 χρόνια από τη Νίκη των Συμμάχων κατά της Ναζιστικής Γερμανίας

Γράφει ο Πάρις Θασίτης, Αναλυτής ΚΕΔΙΣΑ

 

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Στις 7 Μαΐου για τους Δυτικούς Συμμάχους και στις 9 Μαΐου για τη Ρωσία γιορτάζεται η Νίκη κατά του Ναζισμού και το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη. Σήμερα 77 χρόνια μετά την λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη η ανθρωπότητα βρίσκεται πιο κοντά από ποτέ στο χείλος της έναρξης ενός Γ’ Παγκοσμίου Πολέμου που δεν αποκλείεται να είναι και θερμοπυρηνικός. Για να αποφευχθεί ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα πρέπει να αντλήσουμε ιστορικά διδάγματα από τη Νίκη των Συμμάχων κατά της λαίλαπας του Ναζισμού και να μην επιτρέψουμε ο ιστορικός αναθεωρητισμός να αναβιώσει την απειλή για την ανθρωπότητα.

 

1) ΑΝΤΙΜΑΧΟΜΕΝΑ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΑ ΚΑΙ ΠΕΔΙΑ ΑΝΑΜΕΤΡΗΣΗΣ

Στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπως ονομάστηκε η μεγαλύτερη επιχείρηση ανθρωποσφαγής που έχει συμβεί στην ιστορία της ανθρωπότητας, συμμετείχαν δύο βασικοί συνασπισμοί: α) Οι Σύμμαχοι, αποτελούμενοι (κατά κύριο λόγο) από την Βρετανία, την ΕΣΣΔ και τις ΗΠΑ και β) οι δυνάμεις του Άξονα, από την Γερμανία, την Ιταλία και την Ιαπωνία[1].

Οι δύο συνασπισμοί μπορεί να μην φαίνονται τόσο μεγάλοι αλλά δρούσαν παγκόσμια και ο πόλεμος αυτός δεν άφησε σχεδόν καμία περιφέρεια του πλανήτη άθικτη[2]. Συμμετείχαν 58 χώρες στο πλευρό των Συμμάχων[3], ενώ οι απώλειες υπολογίζονται μεταξύ 21-25 εκ στρατιωτικών απωλειών και μεταξύ 50-55 εκ απλών πολιτών. Βάσιμα υπολογίζουμε πως θυσιάστηκαν περίπου 75-80 εκ άνθρωποι στα περίπου 6 χρόνια του παγκοσμίου αυτού πολέμου και στα 8 συνολικά χρόνια πολεμικών αναμετρήσεων, αν υπολογίσουμε το Μέτωπο της Άπω Ανατολής που διήρκεσε από το 1937 έως το 1945[4].

 

1) ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΓΕΡΜΑΝΟΦΩΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΟΥ ΑΞΟΝΑ: ΣΥΝΟΛΙΚΕΣ ΑΠΩΛΕΙΕΣ[5]

ΧΩΡΑ	ΠΛΥΘΗΣΜΟΣ 1939	ΣΥΝΟΛΙΚΟΙ ΘΑΝΑΤΟΙ	% ΕΠΙ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΤΟΥ 1939
ΓΕΡΜΑΝΙΑ	69.300.000	5.700.000	8,23
ΑΥΣΤΡΙΑ	6.653.000	370.000	5,56

Οι απώλειες ποίκιλλαν μεταξύ των χωρών. Άλλες χώρες όπως η Σιγκαπούρη κινδύνεψαν να αφανιστούν, χάνοντας σχεδόν το 1/3 του πληθυσμού τους, ενώ άλλες έχασαν ελάχιστους. Συνολικά το αποτύπωμα του πολέμου στον παγκόσμιο πληθυσμό ξεπέρασε το 3%.

2) ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ: ΟΙ ΥΨΗΛΟΤΕΡΕΣ ΣΕ % ΑΠΩΛΕΙΕΣ

ΧΩΡΕΣ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΕΩΣ ΤΟ 1939	ΑΠΩΛΕΙΕΣ	% ΕΠΙ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ
ΠΟΛΩΝΙΑ	34.849.000	6.000.000	17.075
ΛΙΘΟΥΑΝΙΑ	2.575.000	370.000	14.36
ΕΣΣΔ	188.793.000	24.000.000-26.600.000	13.7
ΛΕΤΟΝΙΑ	1.994.000	250.000	12.5
ΕΛΛΑΔΑ[6]	7.222.000	507.000-807.000	ΕΩΣ 9.05
ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑ[7]	15.490.000	ΕΩΣ 1.700.000	ΕΩΣ 8.8

 

2) ΑΙΤΙΕΣ ΤΗΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ

Μολονότι οι περισσότερες ιστορικές αναφορές συγκλίνουν στην εκτίμηση πως τον πόλεμο τον πυροδότησε ο αναθεωρητισμός της Γερμανίας (υπό το Ναζιστικό καθεστώς) επειδή ήθελε να αντιστρέψει την ήττα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και της ταπεινωτικής Συνθήκης των Βερσαλλιών[8], εντούτοις έχουμε την πεποίθηση ότι οι αιτίες ήταν πιο σύνθετες. Όπως περιέγραψε ο Καρλ Πολάνυι η Ευρώπη και ο Κόσμος του Μεσοπολέμου ήταν αντιμέτωπος με την διαρκή κατάρρευση ή απειλή κατάρρευσης του οικοδομήματος της παγκόσμιας αγοράς. Το laissez-faire, η ελεύθερη αγορά ή αλλιώς η οικονομία της αγοράς, αδυνατούσε να προσαρμοστεί στα νέα (μετά του 1918) δεδομένα: κατάρρευση μιας σειράς αυτοκρατοριών (Οθωμανικής, Αυστρο-ουγγρικής, Γερμανικής και Ρωσικής), υπερχρέωση όλου του κόσμου με κύριο πλέον πιστωτή τις ΗΠΑ (και δευτερευόντως την Βρετανία), διατήρηση σε ισχύ του αναποτελεσματικού κανόνα του χρυσού[9] που γεννούσε μόνο χρέη και αστάθεια (ειδικά σε βάρος της Γερμανίας), ανάδυση της Σοβιετικής Ένωσης-ενός αντίπαλου πόλου ισχύος στην καπιταλιστική Δύση. Η  άδικη εν πολλοίς «μοιρασιά» της Συνθήκης των Βερσαλλιών και η ανάγκη για αναδιανομή των σφαιρών επιρροής (ξανά) μπορούσε να επιλυθεί μόνο με πόλεμο. Το αποκορύφωμα της αστάθειας της παγκόσμιας αγοράς, η Κρίση του 1929-1933, έφερε στην επιφάνεια το κορπορατικό κράτος στην ηπειρωτική Ευρώπη, μία απίστευτη πόλωση πλούτου-φτώχειας και ένα διαρκές καθεστώς έκτακτης ανάγκης. Αυτά τα γεγονότα συνδυαστικά μας οδήγησαν στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο[10]. Ο Πόλεμος του 1939-1945, ήταν η απολύτως «λογική» κατάληξη των προηγούμενων συνθηκών. Η ανοχή ή και η διακριτική στήριξη των δυτικών δημοκρατιών προς τον Χίτλερ, επιδείνωσαν δραματικά την κατάσταση. Ο πόλεμος ήταν ασαφής και ομιχλώδης (1939-1941) και εν συνεχεία ολοκληρωτικός (μέχρι το 1945), από την στιγμή που μπήκαν στο προσκήνιο οι ΕΣΣΔ και οι ΗΠΑ. Ήταν επεκτατικός-ιμπεριαλιστικός, ήταν όμως και βαθιά εθνικοαπελευθερωτικός.

 

3) ΟΙ ΛΑΟΙ ΣΤΟ ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ ΚΑΙ Ο ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΣΜΟΣ ΠΟΥ ΜΑΣ ΑΠΕΙΛΕΙ

Η μέρα που ξημέρωσε μετά την νίκη των Συμμάχων, δεν ήταν η επαναφορά στην προ του 1939 κανονικότητα. Ήταν αντίθετα μια νέα Αρχή, μια νέα Σελίδα. Μία νέα αρχή όπου ο ΟΗΕ (στην θέση της Κοινωνίας των Εθνών) εξασφάλιζε μια πολύ δημοκρατικότερη συμμετοχή της παγκόσμιας κοινότητας. Μια νέα μέρα όπου τα Ανθρώπινα Δικαιώματα είχαν την τιμητική τους. Στην Ευρώπη, αλλά και σε πολλά άλλα μέρη του κόσμου, οι κοινωνίες προχώρησαν σε νέες δημοκρατικές ή έστω δημοκρατικότερες μορφές διακυβέρνησης, με ριζική αναδιανομή πλούτου και νέες εγγυήσεις υπέρ των λαϊκών στρωμάτων.

Από την διάλυση της ΕΣΣΔ και του Ανατολικού Μπλοκ (1989-1991) και ειδικά από την αυγή της νέας Χιλιετίας, η ιστορική μνήμη σταδιακά υποχωρεί. Ψηφίσματα όπως αυτό του Συμβουλίου της Ευρώπης λίγο μετά τον εορτασμό για τα 60 χρόνια της νίκης επί του Ναζισμού, που εξίσωνε τα ολοκληρωτικά καθεστώτα του σταλινισμού και του ναζισμού[11] ή ο εμφύλιος πόλεμος στην Γιουγκοσλαβία με την στήριξη αναθεωρητών όπως ο Φράνιο Τούτζμαν και οι συνεργάτες των Ναζί Ουστάσι[12]. Ο πόλεμος στην Ουκρανία, έδωσε μια φοβερή ευκαιρία στην Γερμανία να αναθεωρήσει (άλλη μια φορά) το αμυντικό της δόγμα και να ανακοινώσει ένα γιγαντιαίο πρόγραμμα επανεξοπλισμού. Στην Ουκρανία δραστηριοποιούνται νέο-ναζιστικές ομάδες όπως το διαβόητο Τάγμα Αζόφ το οποίο έχει ενσωματωθεί επίσημα στις δομές των Ουκρανικών Ενόπλων Δυνάμεων. Στην Πολωνία η άποψη και μόνο πως για την τύχη των Εβραίων ευθύνονται και Πολωνοί ποινικοποιείται από το 2018[13]. Στην Λιθουανία τιμάται σαν εθνικός ήρωας ο συνεργάτης των Γερμανών Ναζί και εξολοθρευτής των Εβραίων της χώρας Jonas Noreika [14]. Στην Εσθονία οι ρωσικής καταγωγής πολίτες θεωρούνται δεύτερης κατηγορίας, με την κυβέρνηση της χώρας να αρνείται να δώσει επί δεκαετίες διαβατήρια σε όσους μετακινήθηκαν στην Εσθονία μετά το 1940. Παράλληλα από το 2007 έχει κάνει εκστρατεία εκκαθάρισης όλων των σοβιετικών μνημείων που θυμίζουν την νίκη της ΕΣΣΔ επί των Ναζί[15]. Ενώ στην Λετονία εορτάζεται η δράση της Λετονικής Λεγεώνας στις 16 Μαρτίου, συνεργατών και αυτών του Ναζισμού[16].

 

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Δυστυχώς επ’ ευκαιρία των γεωπολιτικών εντάσεων με την Ρωσία και τον άξονα της Ευρασίας, αντιδραστικές δυνάμεις σε όλη την Ευρώπη, βρίσκουν την ευκαιρία να παίξουν με την ιστορική μνήμη (ή καλύτερα την λήθη). Ας καταλάβουμε όμως στην Ευρώπη ότι δεν μπορούμε να παίζουμε στα ζάρια με ένα καυτό θέμα όπως ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Δεν μπορούμε να ανεχόμαστε τέτοιες προσβολές στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια και την ιστορική μνήμη στο βωμό της αντιπαράθεσης της Δύσης με την Ρωσία. Ή θα καταδικαστεί η Ναζιστική ιδεολογία και στις σύγχρονες εκφάνσεις της χωρίς αστερίσκους ή πολύ απλά θα αντικρίσουμε το φάσμα του Γ’ Παγκοσμίου Πολέμου οριστικά και αμετάκλητα.

 

 

Πηγές και Αναφορές

 

[1] Με την προσθήκη χωρών όπως: η Ουγγαρία, η Βουλγαρία, η «ανεξάρτητη» Κροατία, η «ανεξάρτητη» Σλοβακία, η Φιλανδία (μέχρι το 1944), η Ρουμανία (πάλι μέχρι το 1944) και το Ιράκ για ένα μικρό διάστημα μέχρι το 1943.

[2] Κάποιες ελάχιστες χώρες απείχαν: η Ελβετία, η Σουηδία (που λέγεται ότι συνεργάστηκε κιόλας με τους Γερμανούς), η Ιρλανδία, το Αφγανιστάν, η Σαουδική Αραβία, η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Τουρκία, είναι μερικές από τις πιο γνωστές. Ενώ μέχρι το 1944-1945 ήταν και η πλειοψηφία των χωρών της Λατινικής Αμερικής.

[3] Αθροίζουμε όλες εκείνες που συμμετείχαν είτε στο ξεκίνημα του Πολέμου είτε λίγο πριν το Τέλος, έτσι ώστε να συμμετάσχουν στην νέα παγκόσμια αρχιτεκτονική του ΟΗΕ https://worldpopulationreview.com/country-rankings/countries-involved-in-world-war-two

[4] Ξεκίνησε με την εισβολή της Ιαπωνίας στην Κίνα το 1937.

[5] https://en.wikipedia.org/wiki/World_War_II_casualties#endnote_Austria

[6] https://web.archive.org/web/20140331132014/http://www.distomo-griechenland.de/pdf-dateien/mavri_vivlos_katochis.pdf Μολονότι μπορεί οι εκτιμήσεις του εν λόγω Συμβουλίου Αποζημιώσεων να φαίνεται υψηλή, ας λάβουμε υπόψη ότι η Ελλάδα πέρασε στον β’ γύρο της (ψυχροπολεμικής πλέον) αναμέτρησης με την μορφή του Εμφυλίου Πολέμου, στα 1946-1949.

[7] Περιλαμβάνονται στα βιβλία των: Arnold Sherman, Κακοπιστία στα Βαλκάνια και Παναγιώτη Καλογεράτου, ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑΣ

[8] Τέτοια άποψη στηρίζει ο εμβριθής ιστορικός και πολιτειολόγος Franz Neuman στο βιβλίο του ΒΕΕΜΩΘ-Η δομή και η Πρακτική του Εθνικοσοσιαλισμού (1933-1944), Εκδόσεις Νησίδες.

[9] Επί της ουσίας η σταθερή ισοτιμία (κλειδωμένη) του εθνικού νομίσματος με μια ορισμένη ποσότητα χρυσού, άμεσα ανταλλάξιμη. Το κυκλοφορούν νόμισμα έπρεπε να αντιστοιχεί (ιδεατά) σε μια ορισμένη ποσότητα χρυσού. Η πρακτική αυτή ωφελούσε τις εμπορικές τράπεζες και τα χρηματιστήρια, όχι όμως τις εθνικές οικονομίες και δη αυτές των ηττημένων χωρών .

[10] Καρλ Πολάνυι, Ο ΦΑΣΙΣΤΙΚΟΣ ΙΟΣ-Κείμενα της περιόδου 1923-1960,  Εκδόσεις Τόπος, σελ. 233-275

[11] https://www.transform-network.net/blog/article/notes-on-historical-revisionism-in-the-european-union/

[12] Βλέπε Sherman, Η Γερμανία στήριξε συστηματικά τους πρώην (;) Ουστάσι. Η έρευνα του Erich Schmidt-Eenboom, Πολεμιστής στη σκιά, σελ. 251-281, περιγράφει χαρακτηριστικά πως οι μυστικές υπηρεσίες της Γερμανίας επανέφεραν τους παλιούς τους συνεργάτες στην «δουλειά».

[13] https://www.foreignaffairs.com/articles/hungary/2018-02-14/rewriting-history-eastern-europe

[14] https://blogs.timesofisrael.com/lithuanian-government-has-perfected-methodology-for-holocaust-denial

[15] https://www.kas.de/de/web/estland/laenderberichte/detail/-/content/russian-minority-in-estonia1

[16] https://www.hilltimes.com/2020/02/05/holocaust-revisionism-is-just-as-bad-as-denying-the-atrocity/233695