Ελληνικά
Γράφει η Θεώνη Σταματοπούλου, Δόκιμη Αναλύτρια ΚΕΔΙΣΑ
Τα λόμπι (Lobbies) αποτελούν ένα εκ των εργαλείων άσκησης και προβολής της εξωτερικής πολιτικής των κρατών στο σύγχρονο κόσμο, ιδιαίτερα μετά το 1648 όπου με τη Συνθήκη της Βεστφαλίας, οριοθετείται η δημιουργία του μοντέρνου κράτους (Derek McKay, 1983). Μιας και το εν λόγω άρθρο αφορά συγκεκριμένα το Ισραηλινό λόμπι, θα εμπλουτίσουμε τον ορισμό αυτό με εκείνον που προτείνουν οι καθηγητές John Mearsheimer και Steven Walt στο βιβλίο τους με τίτλο ‘‘The Israel Lobby and U.S Foreign Policy’’ και στο οποίο, το λόμπι νοείται ως ένας χαλαρός συνασπισμός ατόμων και οργανώσεων που εργάζονται για την διαμόρφωση της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής σε μία κατεύθυνση υποστήριξης των ισραηλινών θέσεων.
Παραδοσιακά, το κλασσικότερο διεθνές παράδειγμα ανάπτυξης μηχανισμού επιρροής στην διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής κράτους είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (ΗΠΑ), με τα λόμπι να απεικονίζουν τις ποικίλες πραγματικότητες αυτών (Αλαμανιώτης, 2016). Στις ΗΠΑ, δραστηριοποιούνται πολλά λόμπι, με ενδεικτικότερα το Ελληνικό, το Τουρκικό, το Ιρλανδικό, το Αρμενικό και φυσικά το Ισραηλινό.
Το Ισραηλινό λόμπι, αλλιώς λέγεται και Εβραϊκό, δραστηριοποιήθηκε ύστερα από το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, ωστόσο η ισχύς του είχε γίνει ήδη εμφανής στις ΗΠΑ, μεσούντος του πολέμου με τον πρόεδρο Τρούμαν να αναφέρει χαρακτηριστικά: «Είναι τόσο πιεστικοί αυτοί οι Εβραίοι που με εκνευρίζουν και με ενοχλούν.» Η ιστορία του Ισραηλινού λόμπι, έχει τις ρίζες της στο ξενοδοχείο Μπάλτιμορ στη Νέα Υόρκη το 1942, όπου εκεί αποφασίζεται ότι το εβραϊκό στοιχείο θα έπρεπε να συγκεντρωθεί στην δημιουργία ενός κυρίαρχου εβραϊκού κράτους, αυτού του Ισραήλ, το οποίο εν τέλει ιδρύθηκε το 1948 και έγινε αμέσως αποδεκτό από τα Ηνωμένα Έθνη (Βερέμης, 2010).
Το Ισραηλινό λόμπι είναι πανίσχυρο σε ολόκληρη την παγκόσμια σφαίρα και ως αφετηρία του έχει το Παγκόσμιο Εβραϊκό Συμβούλιο (World Jewish Congress), το οποίο και κατευθύνει τον παγκόσμιο εβραϊσμό με μία διαρκή πολιτική δράση. Πρόκειται μάλιστα για το μοναδικό λόμπι που κινείται και δραστηριοποιείται με καθορισμένους μηχανισμούς πίεσης και προβολής συμφερόντων (Αλαμανιώτης, 2016). Το ενδιαφέρον με το Ισραηλινό λόμπι είναι πως δεν περιλαμβάνει μόνο Εβραίους, αλλά και άτομα που γενικότερα διάκεινται θετικά στα συμφέροντα του Ισραήλ. Το Ισραηλινό λόμπι σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να χαρακτηριστεί συνωμοτικό ή αντιπατριωτικό (Russell Mead, 2016). Οι Εβραίοι διαθέτουν το μεγαλύτερο ποσοστό ψηφοφόρων σε σχέση με κάθε άλλη εθνική ομάδα. Συγκεκριμένα, στις ΗΠΑ ζουν περίπου 6 εκατομμύρια Εβραίοι, δηλαδή το 2% του συνολικού πληθυσμού των ΗΠΑ, εκ των οποίων το 90% ζουν σε 13 διαφορετικές εκλεκτορικές πολιτείες (Public Broadcasting Service, 2017).
Η Αμερικανοϊσραηλινή Επιτροπή Δημοσίων Υποθέσεων (AIPAC), είναι το εγγεγραμμένο και επίσημο λόμπι που προωθεί τα συμφέροντα και τις επιδιώξεις του κράτους του Ισραήλ αλλά και των Εβραίων που ζουν εκεί (Katz, 1985). Η επιρροή της AIPAC στο αμερικανικό Κογκρέσο είναι τόσο μεγάλη που έχει πλέον αποκτήσει θεσμική υπόσταση (Μαγκλίνης, 2014). Πέραν της AIPAC, στις κύριες ομάδες που συνθέτουν το Ισραηλινό λόμπι, ανήκουν οι Christians United For Israel, Israel Policy Forum, Americans For Peace Now, Tikkun Community και Conference of Presidents of Major American Jewish Organizations (Medoff, 2009).
Οι μέθοδοι που χρησιμοποιεί το Ισραηλινό λόμπι για την μεγιστοποίηση της επιρροής του είναι μεταξύ άλλων, η δύναμη της ψήφου, η εκπαίδευση των πολιτικών, τα κέντρα παραγωγής πολιτικής, τα MME, τα πανεπιστημιακά campus, οι Δεξαμενές Σκέψης (Think Tanks) και οι χορηγίες σε προεκλογικές εκστρατείες. Όσον αφορά στις χορηγίες σε προεκλογικές εκστρατείες, σύμφωνα με μελέτη που διεξήχθη στο χρονικό διάστημα 1990 – 2008 από το Center for Responsive Politics, προέκυψε ότι έχουν υπάρξει αυξήσεις στις δωρεές προς το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα από το 1996, ενώ το Ισραηλινό λόμπι έχει συμβάλλει κατά 56,8 εκατομμύρια δολάρια σε άτομα, ομάδες, υποψηφίους και επιτροπές κομμάτων (Αλαμανιώτης, 2016).
Οι όψεις της επιρροής του Ισραηλινού λόμπι στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ είναι ποικίλες και συναντώνται σε ολόκληρο το φάσμα του αμερικανικού πολιτικού συστήματος, από το Κογκρέσο (Γερουσία και τη Βουλή των Αντιπροσώπων) έως τον Λευκό Οίκο, το Πεντάγωνο και το State Departement. Το ευρύτερο σιωνιστικό σύστημα επιρροής συναντάται επίσης και στο αμυντικό σκέλος, στην οικονομία και στα πανεπιστήμια (Αλαμανιώτης, 2016). Το Ισραήλ είναι ο μεγαλύτερος στρατιωτικός και οικονομικός αποδέκτης των ΗΠΑ από το 1976. Δεν δίνει δε, λογαριασμό για το που ξοδεύει τα χρήματα που λαμβάνει από τις ΗΠΑ. Πέρα από οπλικά συστήματα και οικονομική ενίσχυση, λαμβάνει επίσης πρόσβαση σε απόρρητες πληροφορίες και διπλωματική υποστήριξη (Mearsheimer / Walt, 2007).
Τα φιλοισραηλινά αισθήματα του John F. Kennedy ήταν γνωστά σε όλους, μιας και ο ίδιος είχε αναγνωρίσει ότι όφειλε την εκλογή του στις ψήφους των Αμερικανοεβραίων. Από την άλλη, ο Πρόεδρος Lyndon B. Johnson στην διάρκεια της προεδρίας του συνέχισε να στηρίζει με μεγαλύτερη ισχύ και αποτελεσματικότητα τα ισραηλινά συμφέροντα στη Μέση Ανατολή, ενώ ο Πρόεδρος Jimmy Carter στήριζε φανερά το Ισραήλ και σε συναγωγή που παρέστη στο Νιού Τζέρσεϋ, είπε: «Τιμώ τον ίδιο Θεό με εσάς. Εμείς, (εννοούσε οι βαπτιστές), μελετούμε την ίδια Βίβλο με εσάς… Η επιβίωση του Ισραήλ δεν είναι θέμα πολιτικό. Είναι καθήκον ηθικό.» (Times, 1977).
Ο Paul Findley, μέλος της Βουλής των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ, περιέγραψε το Ισραηλινό λόμπι ως πραγματικό υποκατάστημα της Ισραηλινής κυβέρνησης στην Ουάσιγκτον που ελέγχει το Κογκρέσο, τον Λευκό Οίκο, το Πεντάγωνο, το State Department και τα MME το 80% δηλαδή της συνολικής αμερικανικής ισχύος (Findley, 1985).
Η επιρροή του Ισραηλινού λόμπι μπορεί να διαπιστωθεί και από άλλα ιστορικά παραδείγματα. Ο ισραηλινός στρατιωτικός ακόλουθος στην Ουάσιγκτον, Μορντέχαι Γκουρ, ζήτησε από τις ΗΠΑ ένα σμήνος αεροσκαφών με εξειδικευμένα βλήματα, πράγμα που οι αμυντικές υποχρεώσεις των ΗΠΑ δεν επέτρεπαν να δοθεί στο Ισραήλ, μιας και ήταν το μοναδικό σμήνος, ωστόσο εν τέλει δόθηκε (Foreign Affairs, 1976). Επιπρόσθετα, στις 8 Ιουνίου 1967, η Πολεμική Αεροπορία και το Πολεμικό Ναυτικό του Ισραήλ βομβάρδισαν το αμερικανικό πλοίο Liberty ώστε να το εμποδίσουν να ανακαλύψει τα σχέδια του Ισραήλ για την επικείμενη εισβολή στα υψώματα Γκολάν. Η επίθεση χαρακτηρίστηκε ως ατύχημα, ωστόσο δεν ήταν. Η αλήθεια αποσιωπήθηκε γιατί όπως εξηγεί ο Thomas Murer: «Ο Πρόεδρος Τζόνσον φοβόταν τις αντιδράσεις των Εβραίων ψηφοφόρων στις ΗΠΑ και ο αμερικανικός λαός θα τρελαινόταν αν μάθαινε τι συνέβη σε αυτή την περίπτωση.» (Findley, 1985). Ακόμη, το Πεντάγωνο υπέγραψε συμβόλαια άνω των 3 εκατομμυρίων δολαρίων για την αγορά υλικού υψηλής τεχνολογίας από Ισραηλινές εταιρείες (Middle East International, 1995).
Δεν μπορεί να αγνοηθεί επίσης η σημαντική επιρροή του Ισραηλινού λόμπι για το Παλαιστινιακό, μιας και κάθε φορά που παρεμβαίνει, η παρέμβαση είναι ακαριαία και αποτελεσματική. Τέλος, το Ισραηλινό λόμπι επηρέασε καθοριστικά την διεθνή επέμβαση στο Ιράκ τον Ιανουάριο του 1991 με αφορμή την εισβολή του Σαντάμ Χουσεΐν στο Κουβέιτ τον Αύγουστο του 1990 (Αλαμανιώτης, 2016) όσο και την Αμερικανική επέμβαση στο Ιράκ με στόχο την ανατροπή του Σαντάμ Χουσεΐν το 2003.
Συμπερασματικά, στο υποτιθέμενο ερώτημα αν θα μπορούσε ποτέ να περιοριστεί η επιρροή του Ισραηλινού λόμπι στις ΗΠΑ, η απάντηση τείνει να είναι αρνητική, μιας και α) η AIPAC δεν έχει κάποιο σοβαρό αντίπαλο στον χώρο των λόμπι, β) οι Αμερικανοί πολιτικοί παραμένουν εξαιρετικά επιρρεπείς σε προεκλογικές χρηματοδοτήσεις και άλλες μορφές πολιτικών πιέσεων, γ) τα σημαντικότερα ΜΜΕ θα παραμείνουν φιλικά προσκείμενα στο Ισραήλ άσχετα με τις πράξεις του και τέλος δ) η εκστρατεία των λόμπι για την αλλαγή καθεστώτος σε Ιράν και Συρία θα οδηγούσε τις ΗΠΑ σε επίθεση στις συγκεκριμένες χώρες με καταστροφικές συνέπειες τόσο για τις χώρες αυτές όσο και για τα ίδια τα συμφέροντα των ΗΠΑ όπως απέδειξε η επέμβαση στο Ιράκ το 2003. Οι Mearsheimer και Walt υποστηρίζουν ότι το Ισραήλ θα βρισκόταν σε πλεονεκτικότερη θέση αν το λόμπι ήταν λιγότερο ισχυρό και η αμερικανική πολιτική περισσότερο ουδέτερη.
Βιβλιογραφία
Ελληνόγλωσση
Αλαμανιώτης Αθανάσιος, Η επιρροή των λόμπι στην αμερικανική εξωτερική πολιτική, Αθήνα 2016
Μαγκλίνης Ηλίας, Το αμερικανοεβραϊκό λόμπι, Η Καθημερινή, 04.09.2014
Βερέμης Θάνος, ΗΠΑ: Από το 1776 έως σήμερα. Η εκδοχή ενός ταξιδιώτη. Εκδόσεις Ι. Σιδέρης, 2010
Ξενόγλωσση
Walter Russell Mead, Το Ισραηλινό λόμπι στις ΗΠΑ, Presscode.gr, 25.04.2016
McKay Derek, Scott H.M, The rise of the great powers 1648 – 1815, Routledge, 1983
Findley Paul, They dare to speak out: People and institutions confront Israel’s lobby, Lawrence Hill Books, 1985
Katz Karin, AIPAC: The creation and the influence of a congressional lobby, Wellesley College, 1985
Medoff Rafael, Waxman I. Chain, The A to Z of Zionism, Scorecrow Press, 2009
Mearsheimer J. John, Walt M. Stephen, The Israel lobby and U.S. foreign policy, Farrar, Straus and Giroux, 2007
Public Broadcasting Service, Jews in America: By the numbers, 21.2.2017