Το διεθνικό οργανωμένο έγκλημα και η ασφάλεια της Ε.Ε.

Γράφει η Νίκη Γεωργίου, Αναλύτρια ΚΕΔΙΣΑ

 

Σε εποχές κρίσεως, το έγκλημα ευδοκιμεί και ανθίζει. Οι μεγάλες εγκληματικές και τρομοκρατικές οργανώσεις συνιστούν σημαντική απειλή για την εσωτερική ασφάλεια της ΕΕ, καθώς και για την ασφάλεια και την ευημερία των πολιτών της. Το οργανωμένο έγκλημα «χρησιμοποιεί» τα σύνορα με ποικίλους τρόπους και τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. υιοθετούν αντεγκληματικά μέτρα που αφορούν κυρίως τα σύνορά τους. Το οργανωμένο έγκλημα δεν είναι απλά μια μορφή εγκληματικότητας, αλλά η ολική σχεδόν αμφισβήτηση των κανόνων κοινωνικής συμβίωσης, δημοκρατίας, κρατικής ασφάλειας,  κοινωνικής και κρατικής συνοχής που τα κράτη έχουν κατοχυρώσει (Αραμπατζής, 2018).

Συνυφασμένη με την κρατική κυριαρχία είναι και η κρατική ασφάλεια και η ασφάλεια των πολιτών, τα οποία αποτελούν ζητούμενα και προτεραιότητα των κρατών – μελών της Ε.Ε., βάσει Συνθηκών. Έτσι, διαφαίνεται το πόσο σημαντική είναι η επίδραση του διασυνοριακού και διεθνικού εγκλήματος στην κυριαρχία των κρατών – μελών της Ε.Ε, η οποία είναι μια ταυτοχρόνως ορατή και αόρατη απειλή κατά των κοινωνικών, οικονομικών, εθνικών και ευρωπαϊκών ορίων.

Το διακρατικό έγκλημα είναι μέρος και κυρίαρχο στοιχείο του λεγόμενου οργανωμένου εγκλήματος (Patru, 2015) και βρίσκεται σε προτεραιότητα στην Ευρωπαϊκή Ατζέντα της Ασφάλειας. Η παγκόσμια οικονομική κρίση, η αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων, οι γεωγραφικές αναταράξεις στη Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή δημιουργούν πρόσφορο έδαφος, ειδικά για το διακρατικό έγκλημα το οποίο αποτελεί μία από τις πέντε δυναμικές απειλές, έτσι όπως αυτές καθορίστηκαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (European Security Strategy,2003).

Δυο πολύ χαρακτηριστικά είδη οργανωμένου εγκλήματος σε σχέση με την διασυνοριακή τους διάσταση, είναι η παράνομη μεταφορά και διακίνηση μεταναστών καθώς και η εμπορία ανθρώπων, ήτοι, η  περαιτέρω εκμετάλλευση του προσώπου και ο υποβιβασμός του σε αναλώσιμο εν είδει εμπορίας είδος (Συκιώτου,2003). Ειδικότερη έμφαση σε σχέση και με τη διεθνική του διάσταση  δίνεται στη παράνομη διακίνηση όπλων, στη διακίνηση ναρκωτικών και στη νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες, τη πορνογραφία ανηλίκων καθώς και στο λαθρεμπόριο, τη παράνομη διακίνηση μεταναστών και τη σωματεμπορία.

To Συμβούλιο της Ευρώπης έχει υιοθετήσει τον ευρύ όρο της οργανωμένης εγκληματικότητας, όπως αυτός τυποποιείται στο άρθρο 3 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών κατά του Διασυνοριακού Εγκλήματος. Στην εν λόγω Σύμβαση, το διεθνικό (ή διακρατικό) οργανωμένο έγκλημα προσεγγίζεται ως εκείνο που τελείται σε περισσότερα του ενός κράτη και μέρος της τέλεσης λαμβάνει χώρα σε άλλο κράτος ή διαπράττεται σε ένα κράτος αλλά εμπλέκεται με την εγκληματική ομάδα που τελεί εγκληματικές δράσεις σε ένα άλλο κράτος ή, τέλος, διαπράττεται σε ένα κράτος αλλά επηρεάζει ουσιωδώς ένα άλλο κράτος (Council of Europe,2015). Ήτοι, στη περίπτωση που δυο ή περισσότερες χώρες εμπλέκονται στην τέλεση του εγκλήματος γίνεται λόγος για διακρατικό έγκλημα ενώ όταν οι χώρες είναι όμορες γίνεται λόγος για διασυνοριακό έγκλημα.

Το οργανωμένο έγκλημα αποτελείται από εγκληματικές ‘επιχειρηματικές’ ομάδες που, δια μέσω ενός δομημένου επιχειρηματικού συστήματος παροχής παράνομων αγαθών και υπηρεσιών, έχουν ως στόχο το οικονομικό κέρδος. Οι εγκληματικές αυτές ομάδες έχουν ιεραρχική δομή με επίπεδα οργάνωσης τύπου μαφίας , ενώ το οργανωμένο έγκλημα είναι συνεχώς εξελισσόμενο με το modus operandi του να προσαρμόζεται ως προς τις μεθόδους και τη δομή του όσο υπάρχει επέκταση και σε νέου τύπου εγκλήματα, όπως είναι το κυβερνοέγκλημα, ή προς αποφυγήν της ποινικής δικαιοσύνης.

Κρίσιμοι παράγοντες στην ανάπτυξη των διεθνικών εγκληματικών δικτύων στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μεταξύ άλλων τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά της Ευρώπης per se, η κοινωνικοοικονομική και πολιτιστική ποικιλομορφία της καθώς και η εξαιρετικά μεγάλη ανάπτυξη των τηλεπικοινωνιακών δικτύων (Patru, 2015).

Για την αντιμετώπιση του διασυνοριακού οργανωμένου εγκλήματος, η Europol συμβάλει στην ενίσχυση της ασφάλειας στην Ε.Ε. προς όφελος όλων των πολιτών της, διευκολύνοντας την ανταλλαγή και τον συντονισμό των πληροφοριών που συναρτούνται με το διεθνικό έγκλημα (Coolsaet, 2010). Από το 2006 η Europol έχει ενισχύσει τη συνεργασία της με την Frontex (μετονομασθείσα σε Ευρωπαϊκό Οργανισμό Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής –EBGCGA) που αποτελεί το συντονιστικό ευρωπαϊκό όργανο για τη συγκρότηση ειδικών δικτύων μεταξύ των συνοριακών αρχών, αναπτύσσοντας βέλτιστες πρακτικές (best practices) για την αποτελεσματικότερη προστασία, επιχειρησιακή συνεργασία και διαχείριση των ευρωπαϊκών συνόρων. Επιπλέον, στον τομέα της αντιμετώπισης του διασυνοριακού οργανωμένου εγκλήματος εντάσσεται και ο Eurojust που επιτρέπει την ανταλλαγή πληροφοριών και την ενίσχυση συντονισμού των διώξεων, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Ασφάλειας στη Θάλασσα (European Maritime Safety Agency), το Ευρωπαϊκό Κέντρο Παράνομης Διακίνησης Μεταναστών (European Migrant Smuggling Centre), κ.α..

Στις περισσότερες χώρες που προχώρησαν σε λόκνταουν και διασυνοριακά μέτρα περιορισμού της κυκλοφορίας λόγω Covid-19, καταγράφηκε μείωση του οργανωμένου εγκλήματος (Inside Story,2020). Αυτή είναι μια ισχυρή ένδειξη του πόσο σημαντική για τη καταπολέμηση και καταστολή του διασυνοριακού και διεθνικού εγκλήματος, είναι η διαφύλαξη των συνόρων των κρατών-μελών της Ε.Ε, καθώς και η αποτελεσματική συνεργασία εθνικών και ευρωπαϊκών φορέων με  την ορθή εφαρμογή εναρμονισμένων πολιτικών.

Πηγές

1. Γεώργιος Αραμπατζής, «Ζητήματα συνόρων και ασφάλειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση», 2018, ανάκτηση από https://goo.gl/xzFChx
2. Alina Daniela Patru, ¨Considerations regarding Cross-Border Crime and Institutional Cooperation¨,4 J.L. &Admin. Sci. , vol 4, (2015)
3. Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, Ευρωπαϊκή Στρατηγική Ασφάλειας (ΕΣΑ), 2003 ανάκτηση από https://www.consilium.europa.eu/media/30807/qc7809568elc.pdf
4. Αθ. Συκιώτου, ‘Εμπορία Ανθρώπων στα Βαλκάνια. Θύμα, δράστης και κατασταλτικές στρατηγικές’, Αντ. Σάκκουλας, Αθήνα – Κομοτηνή, 2003
5. Council of Europe, White Paper on transnational organized crime (2015) ανάκτηση από https://edoc.coe.int/en/organised-crime/6837-white-paper-on-transnational-organised-crime.html, 139314GBR_White-paper-TransnatOrganisedCrime.pdf
6. Rik Coolsaet, ‘EU counterterrorism strategy: value added or chimera? International Affairs’, Royal Institute of International Affairs 1944, Vol. 86, No. 4, 2010
7. Inside Story, 20-05-2020 ανάκτηση από https://insidestory.gr/article/covid19-organomeno-egklima-epohi-koronoioy