Ελληνικά
Γράφει η Αγγελική Βορροπούλου, Δόκιμη Αναλύτρια ΚΕΔΙΣΑ
Ο ηγέτης του Ιρακινού Κουρδιστάν Μασούντ Μπαρζανί οδήγησε τους Κούρδους του Ιράκ σε δημοψήφισμα στις 25 Σεπτεμβρίου 2017, με θέμα την ανεξαρτησία του Ιρακινού Κουρδιστάν. Το αίτημα για την ανεξαρτησία των Κούρδων ξεκινά περίπου από τη δεκαετία του 1980, αφού το Ιράκ αντιμετώπιζε τους Κούρδους σαν «πολίτες δεύτερης κατηγορίας» ειδικά κατά την περίοδο της διακυβέρνησης του Σαντάμ Χουσεΐν με αποκορύφωμα, την επίθεση με χημικά όπλα στην κουρδική πόλη Χαλάμπτζα το 1987, με θύματα αμάχους που άγγιξαν τις 5000, ανάμεσα στα οποία υπήρξαν βρέφη και ηλικιωμένοι. Το 1991, δημιουργήθηκε μια ημιαυτόνομη κουρδική περιοχή όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (ΗΠΑ) επέβαλαν μια ζώνη απαγόρευσης πτήσεων για την προστασία των Κούρδων στο βόρειο Ιράκ. Έκτοτε αυτή η ημιαυτόνομη Κουρδική περιοχή εδραιώθηκε και παραμένει έως σήμερα.
Η απόσχιση για τους Κούρδους του Ιράκ δεν αποτελεί απλά θέμα ασφάλειας και επιβίωσης για μια μειονότητα η οποία έχει υποστεί καταπίεση για πολλές δεκαετίες. Ακόμα και οι αλλαγές των ιρακινών κυβερνήσεων δεν βοήθησαν καθόλου την υφιστάμενη κατάσταση, αφού η Βαγδάτη θέλει να αποτελεί κυρίαρχο των Κούρδων του Ιράκ. Στην πραγματικότητα, ο Μπαρζανί επιδιώκει να στρέψει το ενδιαφέρον της διεθνούς σκηνής όχι μόνο στο πρόβλημα των Κούρδων της περιοχής αλλά και στις δυσλειτουργικές σχέσεις μεταξύ της ιρακινής κυβέρνησης και της κουρδικής μειονότητας, οι οποίες παρά τις περιόδους ηρεμίας πάντα καταλήγουν σε ισχυρές και μακροχρόνιες εντάσεις. Μια τέτοια ακόμη περίοδος φαίνεται να είναι προ των πυλών, αφού κορυφώνονται οι εντάσεις στην περιοχή για τα ενεργειακά κοιτάσματα (πετρέλαιο και φυσικό αέριο), οι οποίες φαίνεται πως οδηγούνται για ακόμη μια φορά σε αιματηρές συγκρούσεις.
Βέβαια, ουκ ολίγες χώρες στράφηκαν εναντίον της απόφασης του Μασούντ Μπαρζανί για δημοψήφισμα όπως η Τουρκία, το Ιράν, η Σαουδική Αραβία, η Μεγάλη Βρετανία, η Γαλλία, ο Αραβικός Σύνδεσμος, ακόμη και ο ΟΗΕ. Πρώτη, και ίσως λογικότερη αντίδραση είναι αυτή του Ιράκ, το οποίο προσπαθούσε να αναβάλλει το δημοψήφισμα, πράγμα το οποίο όμως σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσε να επιβάλλει στην ημιαυτόνομη περιοχή των Κούρδων. Ο πρωθυπουργός του Ιράκ, Χάιντερ Αλ-Αμπάντι ανέφερε μάλιστα πως το δημοψήφισμα είναι αντισυνταγματικό, και παρότρυνε άλλες χώρες να εφαρμόσουν εμπάργκο στο πετρέλαιο της περιοχής του Κουρδιστάν, κύρια πηγή εσόδων για την ημιαυτόνομη περιοχή. Μάλιστα, ανέφερε πως η κυβέρνηση του Ιράκ «θα λάβει τα απαραίτητα μέτρα για την ενότητα της χώρας» χωρίς όμως να αναφέρει τα ενδεχόμενα μέτρα ή ακόμη και τον χρόνο επιβολής τους. Από την άλλη πλευρά, υπήρξε η αντίθεση της Τουρκίας και του Ιράν. Οι δυο γείτονες χώρες αντέδρασαν έναντι του δημοψηφίσματος, κι αυτό συνέβη γιατί θέλουν να κρύψουν το πρόβλημα των Κούρδων «κάτω από το χαλί». Φοβούνται, πως σε ενδεχόμενη ανεξαρτητοποίηση του ιρακινού Κουρδιστάν, η κουρδική μειονότητα της Τουρκίας και του Ιράν αντίστοιχα θα ξεσηκωθούν και θα απαιτήσουν τα ανάλογα. Ο Τούρκος πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μάλιστα απείλησε πως θα επιβάλει ποινές ενάντια στο Κουρδιστάν, και το Τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών δήλωσε πως κάτι τέτοιο θα διαταράξει τις ισορροπίες της περιοχής και θα δημιουργήσει περιφερειακή αστάθεια. Επιπρόσθετα, οι ΗΠΑ, η Μεγάλη Βρετανία και ο ΟΗΕ, εξέφρασαν έντονες ανησυχίες πως εάν όντως επιβληθεί η απόσχιση, θα χάσουν έναν μεγάλο σύμμαχο στον αγώνα κατά του ISIS, αφού το Ιράκ θα έχει σοβαρότερα εσωτερικά προβλήματα να αντιμετωπίσει.
Οι φόβοι όμως δεν σταμάτησαν μόνο εκεί. Μέσω του δημοψηφίσματος, υπήρξε μια μονομερής δήλωση ανεξαρτησίας η οποία είναι άκρως επικίνδυνη όσον αφορά τις ισορροπίες στο εσωτερικό του Ιράκ αλλά και της ευρύτερης Μέσης Ανατολής. Η επιδείνωση της ασφάλειας του Ιρακινού Κουρδιστάν είναι σχεδόν σίγουρη, αφού έχει συμπεριλάβει στα σχέδια του μελλοντικού κουρδικού κράτους την πόλη Κιρκούκ, η οποία βρίσκεται υπό την κυριαρχία της Βαγδάτης, πράγμα που το καθιστά ακόμη δυσκολότερο αφού η Βαγδάτη δεν πρόκειται να παραιτηθεί τόσο εύκολα της κυριαρχίας της. Από την άλλη, ο ίδιος ο πληθυσμός του Κιρκούκ είναι διχασμένος, πράγμα που κάνει ακόμη δυσκολότερη την ψήφο. Στα σχέδια του νέου κουρδικού κράτους περιλαμβάνονται και περιοχές οι οποίες έχουν εκκενωθεί από την έναρξη του πολέμου κατά του ISIS, το 2014, γεγονός το οποίο καθιστά αδύνατη την επιβολή του δημοψηφίσματος στις περιοχές αυτές. Η κορύφωση των εσωτερικών συγκρούσεων δεν είναι απίθανο να οδηγήσει ακόμη και σε εθνοτικό πόλεμο, μεταξύ των Κούρδων, των Αράβων και της Τουρκικής μειονότητα της περιοχής.
Το δημοψήφισμα διεξήχθη παρά τις διεθνείς αντιδράσεις, και η απόσχιση εγκρίθηκε με ποσοστό 92%. Η επόμενη μέρα βρήκε την ημι-αυτόνομη περιοχή του Κουρδιστάν ένα βήμα πιο κοντά στην αυτονομία αλλά και διαταραγμένες τις διεθνείς ισορροπίες. Ο Μπαρζανί, κάλεσε τον κόσμο «να σεβαστεί τη βούληση του λαού του Κουρδιστάν», και ουσιαστικά κάλεσε το Ιράκ σε διάλογο, καθώς δήλωσε «Ας προχωρήσουμε σε σοβαρό διάλογο και ας γίνουμε καλοί γείτονες». Το Ιράκ, όπως ήταν και αναμενόμενο, ανακοίνωσε την ακύρωση του δημοψηφίσματος, και διέταξε τους Κούρδους να παραδώσουν τους αερολιμένες μέχρι τις 29/9/2017, σε κάθε άλλη περίπτωση θα απαγόρευαν τη διεξαγωγή πτήσεων από και προς την περιοχή του Κουρδιστάν όπως και εν τέλει έκαναν. Ζήτησε επίσης την απόσυρση των κουρδικών δυνάμεων από τις αμφισβητούμενες περιοχές. Επιπρόσθετα, οι γειτονικές χώρες εξέφρασαν τη δυσαρέσκεια τους όσον αφορά το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος αφού πιστεύουν πως η ανεξαρτησία της περιοχής θα οδηγήσει σε αποσταθεροποίηση της περιοχής αλλά και σε δημιουργία περισσοτέρων προβλημάτων. Οι ΗΠΑ, όπως ήταν αναμενόμενο δεν αναγνωρίζουν το δημοψήφισμα. Ο Ερντογάν, έστειλε τανκς και στρατεύματα στα σύνορα με την ημι-αυτόνομη περιοχή όπου ενώθηκαν και τα στρατεύματα του Ιράκ για κοινές ασκήσεις. Απείλησε με κλείσιμο των συνόρων της Τουρκίας με το βόρειο Ιράκ με σκοπό την αποδυνάμωση των Κούρδων.
Παρότι το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος δεν είναι δεσμευτικό, ο Μπαρζανί κατάφερε να διαταράξει τις ισορροπίες και να στρέψει την προσοχή της διεθνούς σκηνής στο κουρδικό ζήτημα.
Πηγές
https://www.nytimes.com/2017/09/06/opinion/iraq-kurds-referendum.html?mcubz=0
http://www.bbc.com/news/world-middle-east-41382494
http://edition.cnn.com/2017/09/27/middleeast/kurdish-referendum-results/index.html