Ελληνικά
Γράφει ο Ραφαήλ Βουλγαράκης, Αναλυτής ΚΕΔΙΣΑ
H Διατλαντική Εταιρική Σχέση Εμπορίου και Επενδύσεων (Transatlantic Trade and Investment Partnership–TTIP) αποτελεί τη νέα μορφή συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ και των ΗΠΑ. Οι διαπραγματεύσεις για την οριστική δομή της συμφωνίας ξεκίνησαν τον Ιούλιο του 2013 και έχουν προσωρινά παύσει μέχρι να ξεκαθαριστούν οι προθέσεις του νεοεκλεγέντος Αμερικανού προέδρου Donald Trump. Πάντως, η συμφωνία αφορά την πρόσβαση στις αγορές π.χ. δασμοί, ποσοστώσεις κ.α., ρυθμίσεις και κανονισμούς ανά τομέα της οικονομίας, και ευρύτερους τομείς συνεργασίας. Ειδικότερα, η συμφωνία στοχεύει στην πλήρη εξάλειψη των δασμολογικών και μη δασμολογικών εμποδίων, στην απελευθέρωση τομέων που θεωρούνταν προστατευόμενοι πχ κλάδος μεταφορών, και κυβερνητικές προμηθειών και γενικότερα η πλήρης απελευθέρωση σε όλους τους κλάδους στα πλαίσια των ήδη υπαρχουσών συμφωνιών, τον περιορισμό των εμποδίων στις αγροκαλλιέργειες, τη διευθέτηση ζητημάτων πνευματικής ιδιοκτησίας καθώς και ζητήματα κοινωνικής και περιβαλλοντικής φύσεως.
Έχει γίνει σημαντική προετοιμασία για τη συνέχιση της διεξαγωγής των συνομιλιών με ιδιαίτερη στιγμή την κατάργηση της απαγόρευσης των εξαγωγών πετρελαίου το Δεκέμβριο 2015, κατόπιν πίεσης των Ευρωπαίων για διασφάλιση της ενεργειακής τροφοδότησης τους και την μείωση της εξάρτησης τους από τις ρωσικές πλουτοπαραγωγικές πηγές.[1] Ωστόσο απαραίτητη προϋπόθεση για την εφαρμογή της ΤΤΙPίναι η ψήφιση από όλα τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς συμφωνίες διακρατικής φύσεως και μεταφορά εξουσιών προς ένα υπερεθνικό κέντρο, πρέπει να έχουν την ομόφωνη απόφαση των εμπλεκόμενων μερών (άρθρο 218ΣΛΕΕ).
Σύμφωνα με μελέτη του ιδρύματος CEPR που έγινε για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τα οφέλη για την ΕΕ από τη στιγμή που θα εφαρμοστεί η συμφωνία θα είναι περίπου 119 δις ευρώ, καθώς και 95 δις για τις ΗΠΑ, ενώ λόγω της διάχυσης από τα οφέλη της συμφωνίας σε τρίτες χώρες, το παγκόσμιο ΑΕΠ θα ενισχυθεί κατά 100δις ευρώ.[2]ράλληλα, οι εξαγωγές της ΕΕ προς τις ΗΠΑ αναμένεται να αυξηθούν κατά 28% και το εμπόριο των εμπλεκόμενων μερών με τις υπόλοιπες χώρες θα μπορούσε να αυξηθεί κατά 33 δις ευρώ. Γενικά θεωρείται πως οι ενωσιακές εξαγωγές θα τονωθούν κατά 8%, και οι αμερικανικές εξαγωγές κατά 6%. Ακόμα, οι τομείς της οικονομικής ζωής στην οικονομία της Ευρωπαϊκής Ένωσης που θα δεχτούν τις περισσότερες ωφέλειες είναι ο κλάδος των αυτοκινήτων, η μεταλλουργία, τα χημικά προϊόντα και τα τρόφιμα. Ακόμα, η εφαρμογή της TTIP θα έχει σημαντικές θετικές επιδράσεις στον τομέα των κρατικών προμηθειών, ο οποίος αντιπροσωπεύει 13% του αμερικανικού ΑΕΠ και 17% του ενωσιακού, τα οποία θα υπόκειται στον ανταγωνισμό προσφέροντας ευεργετικά οφέλη στους καταναλωτές, καθώς θα μειωθεί το κόστος απόκτησης αγαθών, θα γίνεται αποτελεσματική διαχείριση των δημόσιων πόρων και θα μειωθεί η διαφθορά.[3]
Εκτός από αυτό, σε παράλληλο επίπεδο θα ενισχυθεί η προστασία του περιβάλλοντος, καθώς προβλέπεται αποδοτικότερη διαχείριση των φυσικών πόρων και οι προοπτικές για την αγορά εργασίες, αφού θα υπάρξουν περισσότερες ευκαιρίες για τους εργαζόμενους. Στην ίδια κατεύθυνση και ο επικεφαλή του WTO Roberto Azevêdo, διαβεβαίωσε πως είναι μικρή η αρνητική επίδραση του διεθνούς εμπορίου στην ανεργία, τονίζοντας πως η καινοτομία και τα επίπεδα παραγωγικότητας είναι οι κύριοι παράγοντες που την επηρεάζουν.[4] Από την άλλη, σύμφωνα με προγενέστερη μελέτη του OECD, οι προβλέψεις του διαβλέπουν αύξηση του ΑΕΠ τόσο για την ΕΕ όσο και για της ΗΠΑ κατά 3-3,5%.[5] Το ΔΝΤ, επικαλούμενο έκθεση του ιδρύματος Bertelsmann Stiftung πιστεύει πως τα υπάρχοντα κόστη στο εμπόριο που διεξάγεται μεταξύ ΗΠΑ και ΕΕ και η εξάλειψη τους θα αύξανε το πραγματικό εισόδημα για τις ΗΠΑ κατά 4,9% και για την Ε.Ε κατά 3,9%.[6]’[7]
Εντούτοις, εντοπίζονται πολλές αντιδράσεις από μεμονωμένες χώρες όπως π.χ. Γαλλία, Βουλγαρία κ.α. Οι χώρες αυτές έχουν εκδηλώσει με αποφασιστικό τρόπο την πρόθεση τους να μην προχωρήσουν στην εφαρμογή της συμφωνίας, αν δεν λάβουν ανταλλάγματα (π.χ. η Βουλγαρία ζητάει από τις ΗΠΑ την κατάργηση της βίζας για τους υπηκόους της που θέλουν να ταξιδέψουν σε αυτήν).[8] Ενδιαφέρουσα είναι και η οπτική του Γερμανού Αντικαγκελαρίου Sigmar Gabriel πως οι συνομιλίες ουσιαστικά έχουν αποτύχει, διότι οι Ευρωπαίοι δε θέλουν να υποκύψουν στις απαιτήσεις των Αμερικανών. Τέλος, ο Γάλλος Υπουργός Εμπορίου Matthias Fekl, πιστεύει ότι δε θα εφαρμοστεί η συμφωνία, αφού οι Αμερικάνοι δε δείχνουν να παρέχουν επαρκή ανταλλάγματα στους συμμάχους τους και συνεπώς ο Fekl θα ζητήσει επίσημα τη διακοπή των συνομιλιών στη Σύνοδο των Υπουργών το Σεπτέμβριο.[9]
Επιπλοκές στη διεξαγωγή των συνομιλιών δημιούργησε και η απόφαση του ΗΒ για έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το ΗΒ αποτελεί το μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο των ΗΠΑ στην ΕE, οπότε μπορεί να διαπιστώσει κανείς πως δημιουργούνται ιδιαίτερες επιπλοκές στις συζητήσεις. Σε αυτό μπορεί να προστεθεί και η διενέργεια των γερμανικών και γαλλικών εκλογών, όπου σε συνδυασμό μάλιστα με το μεταναστευτικό-προσφυγικό ζήτημα θα εξαναγκάσει τους υποψήφιους να αντιμετωπίσουν το ζήτημα της TTIP με σκεπτικισμό. Επίσης το θέμα του Investor-State Dispute Settlement προκάλεσε έντονες αντιδράσεις, καθώς σύμφωνα με αυτό οι πολυεθνικές εταιρίες θα μπορούσαν να προσφύγουν έναντι των κρατών στα δικαστήρια εφόσον παραβιάζονται τα δικαιώματα τους.[10] Γενικότερα, τόσο οι θετικές όσο και οι αρνητικές επιδράσεις της TTIP, αναμένονται να είναι ασύμμετρες τόσο για τις ΗΠΑ, όσο και για τα κράτη της ΕΕ.[11]
Αναφορικά με την Ελλάδα, σχετική ανάλυση στα πλαίσια μελέτη της Τisa σύμφωνα με την ανάλυση του Κ. Παπανικολάου, οι νέες ρυθμίσεις που θα προκύψουν ενδέχεται να πλήξουν τους κλάδους του τουρισμού και της ναυτιλίας, καθώς με την αλλαγή του κανονιστικού πλαισίου αναμένεται να μειωθούν οι ρυθμιστικές παρεμβάσεις των ελληνικών αρμόδιων οργάνων σε αυτούς τους κλάδους και να ενισχυθεί ο ανταγωνισμός ανάμεσα στις ημεδαπές και αλλοδαπές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε αυτούς. Αυτές οι ρυθμίσεις θεωρείται πως θα πλήξουν τις ελληνικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην ελληνική επικράτεια, ενώ θα ωφεληθούν οι ελληνικές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται διεθνώς στους προαναφερθέντες τομείς. Τέλος, ενέχονται κίνδυνοι φοροδιαφυγής και υποβάθμισης των υπηρεσιών που προσφέρονται από τις επιχειρήσεις λόγω της κατάργησης των ρυθμίσεων φορολογικής νομοθεσίας, δυσκολεύοντας με αυτόν τον τρόπο το έργο των δημόσιων αρχών στον έλεγχο των επιχειρήσεων και στην είσπραξη των εσόδων.[12]
Μέχρι στιγμής, σύγκλιση απόψεων παρατηρείται στο θέμα επίλυσης διαφορών, στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, σε δασμολογικά ζητήματα, στην ανταγωνιστική λειτουργία της αγοράς που πρόκειται να δημιουργηθεί καθώς και σε πλήθος άλλων ζητημάτων. Πλήρης διαφωνία υπάρχει στα θεσμικά ζητήματα, στην αντιμετώπιση της διαφθοράς, στις επιδοτήσεις καθώς και στον τομέα των υφασμάτων .[13] Tέλος, μετά την 20η Ιανουαρίου 2017 που ανέλαβε τη διακυβέρνηση των ΗΠΑ ο Πρόεδρος Trump, εκτιμάται πως θα παύσουν οι διαπραγματεύσεις, διότι ο νεοεκλεγείς πρόεδρος έχει δηλώσει ότι οι πολυμερείς συνεργασίες έχουν πλήξει σε μεγάλο βαθμό τον παραγωγικό ιστό και την ανταγωνιστικότητα των ΗΠΑ. Μέχρι τη στιγμή που γράφεται το παρόν κείμενο, διαφαίνεται πως ο νέος πρόεδρος σκοπεύει περισσότερο σε επωφελείς διμερείς συμφωνίες παρά σε πολυμερείς, «τραβώντας χειρόφρενο» στην ενίσχυση της παγκοσμιοποίησης. Άρα λοιπόν αναμένεται ν’ ακολουθήσει στα θέματα που αφορούν όλες τις εκφάνσεις της οικονομικής ζωής προστατευτικές πολιτικές. O χρόνος θα δείξει πόσο θα πληγεί το διεθνές εμπόριο και στη συνέχεια οι γεωπολιτικές ισορροπίες ως απόρροια αυτού.[14]
[1] Steinhauser, G. (2015), EU Wants U.S. to Lift Ban on Oil Exports. Available: http://www.wsj.com/articles/eu-wants-u-s-to-lift-ban-on-oil-exports-1431885401
[2] CEPR (2013), Reducing Transatlantic Barriers to Trade and Investment: An Economic Assessment (prepared for European Commission- March 2013). Available: http://trade.ec.europa.eu/doclib/html/150737.html
[3] European Parliament (2015), TTIP: Opportunities and Challenges in the area of Public Procurement. Available: http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/IDAN/2015/542226/IPOL_IDA(2015)542226_EN.pdf
[4] CNBC (2016), TTIP is tough but governments shouldn’t give up, OECD and WTO officials say. Available: http://www.cnbc.com/2016/09/03/ttip-is-tough-but-governments-shouldnt-give-up-oecd-and-wto-officials-say.html.
[5] OECD (2013), THE TRANSATLANTIC TRADE AND INVESTMENT PARTNERSHIP: WHY DOES IT MATTER? Available: https://www.oecd.org/trade/TTIP.pdf
[6] IMF (2015),REVIEW OF THE ROLE OF TRADE IN THE WORK OF THE FUND. Available: http://www.imf.org/external/np/pp/eng/2015/020215.pdf
[7] Einaudi Institute for Economics and Finance (2014), Macroeconomic potentials of transatlantic free trade: A high resolution perspective for Europe and the world. Available: http://www.economic-policy.org/wp-content/uploads/2014/10/Felbermayr-Heid-Larch-Yalcin.pdf
8 Novinite (2014), Bulgaria Will Not Sign TTIP Unless US Lifts Visa Requirements – Minister – See more at: http://www.novinite.com/articles/165030/Bulgaria+Will+Not+Sign+TTIP+Unless+US+Lifts+Visa+Requirements+-+Minister
[9] Viscusi G,Rothman A. (2016), French Minister Says EU-U.S. Trade Talks Dead as TTIP Wobbles. Available: http://www.bloomberg.com/news/articles/2016-08-30/french-minister-says-eu-u-s-trade-talks-dead-as-ttip-wobbles
[10] Robert, A. (2015). European Parliament backs TTIP, rejects ISDS. Available: http://www.euractiv.com/section/global-europe/news/european-parliament-backs-ttip-rejects-isds
[11] Katraki, E & Vatalachos, C. (2015), TRANSATLANTIC TRADE AND INVESTMENT PARTNERSHIP & THE IMPLICATIONS TO THE EUROPEAN SOUTH; THE CASE OF GREECE.. Available: http://recproduction.weebly.com/uploads/2/9/9/8/29987917/ttip-the_implications_to_the_european_south_the_case_of_greece.pdf
[12] Παπανικολάου Κ. (2016). ΤiSA- H “μικρότερη αδερφή” της TTIP. Available: http://crisisobs.gr/2016/06/tisa-h-mikroteri-aderfi-tis-ttip
[13] European Commission (2016), The Transatlantic Trade and Investment Partnership (TTIP) – State of Play. Available: http://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2016/april/tradoc_154477.pdf
[14] Reuters. (2016). Trump victory could spell defeat for EU-U.S. trade deal. Available: http://www.reuters.com/article/us-usa-election-trade-eu-idUSKBN1342TF