Τι συμβαίνει στη Μοσούλη;

Γράφει ο Δημήτρης Ράπτης, Δόκιμος Αναλυτής ΚΕΔΙΣΑ

Η επιχείρηση ανακατάληψης της Μοσούλης ξεκίνησε στις 16 Οκτωβρίου 2016 έπειτα από επίσημο τηλεοπτικό διάγγελμα του Ιρακινού πρωθυπουργού Χαντεέρ αλ-Αμπάντι. Συγκεκριμένα, στο διάγγελμά του δήλωσε ότι «κηρύσσει την έναρξη της νικηφόρας επιχείρησης που θα απελευθερώσει τον λαό της Μοσούλης από τη βία και την τρομοκρατία του Daesh», δύο και πλέον χρόνια, μετά την κατάληψη ολόκληρης της πόλης στο Βόρειο Ιράκ από τους μαχητές του Ισλαμικού Κράτους, τον Ιούνιο του 2014.

Στην επιχείρηση απελευθέρωσης της Μοσούλης συμμετέχουν κατά κύριο λόγο κυβερνητικές Ιρακινές Δυνάμεις, υποστηριζόμενες από δυνάμεις Κούρδων Πεσμεργκά (KRG), ενώ την επιχείρηση ενισχύει από αέρος με επιδρομές και βομβαρδισμούς στόχων του Ισλαμικού Κράτους, η Δυτική Συμμαχία υπό τις ΗΠΑ. Η επιχείρηση ξεκίνησε με χερσαίες δυνάμεις που ανέρχονται στους 30.000 στρατιώτες ενώ οι μαχητές του Ισλαμικού Κράτους στη Μοσούλη υπολογίζονται περί τις 9.000. Αξίζει να αναφερθεί ότι στην πόλη βρίσκονται περίπου 1,5 εκατομμύριο κάτοικοι πράγμα που δυσκολεύει το έργο των Συμμαχικών Δυνάμεων, ενώ πολλοί από αυτούς έχουν εγκαταλείψει τις εστίες τους προς μία ασφαλέστερη χώρα (ως πρόσφυγες πολέμου), γεγονός που θα παίξει σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη των επιχειρήσεων αναφορικά με τις κινήσεις διεθνών και μη διεθνών δρώντων.

Σημαντική προσθήκη για κατανόηση του συλλογισμού μου στην παρούσα ανάλυση αποτελεί ο σημαντικότατος ρόλος της Τουρκίας και οι νέες εξελίξεις στην περιοχή, οι οποίες αλλάζουν από μέρα σε μέρα το «χάρτη» της Μέσης Ανατολής και τις συμμαχίες που δημιουργούνται. Σε προηγούμενη ανάλυση έκανα λόγο για τους στόχους, λανθάνοντες και μη, της τουρκικής επιχείρησης στη Συρία με την ονομασία «Ασπίδα του Ευφράτη». Είχα αναφέρει ότι «Οι Τουρκικές δυνάμεις προσπαθούν να ανακόψουν την εξάπλωση του κουρδικού στοιχείου καθώς όπως και ο ίδιος ο Ερντογάν δήλωσε ξεκάθαρα σε συνέντευξή του και ομιλίες, σκοπός της επιχείρησης δεν είναι μόνο ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας και η αντιμετώπιση του κοινού εχθρού αλλά και κάθε άλλου τρομοκρατικού στοιχείου και απειλής όπως είναι η κουρδική τρομοκρατική οργάνωση YPG». Η Άγκυρα με δηλώσεις του Πρωθυπουργού, Προέδρου αλλά και άλλων επίσημων αξιωματούχων εξέφρασε ανοιχτά-ή και μάλλον απαίτησε- την επιθυμία συμμετοχής και ενίσχυσης στην επιχείρηση ανακατάληψης της Μοσούλης. Οι ΗΠΑ κινήθηκαν στο ίδιο μήκος δηλώσεων με σχόλια του υπουργού Άμυνας, Άστον Κάρτερ, δηλώνοντας ότι υπάρχει η δυνατότητα να συμμετάσχει η Τουρκία στην επιχείρηση παρά τις εντάσεις ανάμεσα σε Βαγδάτη και Άγκυρα. Παρά τις έντονες «ευλογίες» και προτροπές των ΗΠΑ προς τον Ιρακινό πρωθυπουργό, μία προσπάθεια που έγκειται στην εξομάλυνση των διαταραγμένων αυτή την περίοδο σχέσεων Τουρκίας-ΗΠΑ, ο κ. Χαντεέρ αλ-Αμπάντι έμεινε σταθερός στις θέσεις του υποστηρίζοντας ότι η μάχη της Μοσούλης θα δοθεί από Ιρακινές, Κουρδικές, και άλλες τοπικές δυνάμεις, ενώ τυχόν μετακινήσεις στρατευμάτων χωρίς την έγκριση του Ιράκ θα έχουν αρνητικές επιπτώσεις ακόμη και πόλεμο.

Η ένταση μεταξύ Βαγδάτης και Άγκυρας υπήρχε πριν την ανακοίνωση της επιχείρησης, εξαιτίας της παραμονής περίπου 600 Τούρκων στρατιωτικών με Α/Κ πυροβόλα και Τ/Θ οχήματα στη βάση της Μπασίκα στο Βόρειο Ιράκ από το Δεκέμβρη του 2015 με τη δικαιολογία ότι η Τουρκία εκπαιδεύει παραστρατιωτικές ομάδες σουνιτών και Κούρδους Περμεργκά. Η Τουρκία επιθυμεί την εμπλοκή της στην μάχη απελευθέρωσης της Μοσούλης γιατί διεκδικεί το δικό της μερίδιο αλλά ταυτοχρόνως θέλει να αποτρέψει τους παραδοσιακούς εχθρούς της να αποκτήσουν οι ίδιοι εδάφη. Σε δηλώσεις του ο Τούρκος πρωθυπουργός, Μπιναλί Γιλντιρίμ, ανέφερε στις 25 Οκτωβρίου σε τηλεοπτική εκπομπή ότι η Τουρκία συμμετέχει στις επιχειρήσεις ανακατάληψης της Μοσούλης και ότι θα είναι μέρος της λύσης και των διαπραγματεύσεων την επόμενη μέρα της απελευθέρωσης της πόλης, ενώ η Βαγδάτη διαψεύδει την εμπλοκή της Τουρκίας.

Εάν παρακολουθήσει κανείς τις ομιλίες και τις δηλώσεις του Ερντογάν το τελευταίο διάστημα θα καταλάβει ότι στόχος της συμμετοχής της Τουρκίας και της ενεργούς εμπλοκής της στη Μέση Ανατολή και στον πόλεμο κατά του ISIS είναι η εκδίωξη και καταπολέμηση του Κουρδικού θύλακα στις περιοχές. Όλες οι κινήσεις της Τουρκίας στρέφονται ξεκάθαρα εναντίων του Κουρδικού στοιχείου και γι αυτό το λόγο επιδιώκει συμμετοχή σε πολλαπλά μέτωπα στη Μέση Ανατολή. Στην αρχή στη Συρία με την περίφημη Ασπίδα του Ευφράτη, έπειτα στην επιχείρηση ανακατάληψης της Μοσούλης και τώρα στο νέο μέτωπο στην Πρωτεύουσα του Ισλαμικού Κράτους, τη Ράκα. Στην τουρκική επιχείρηση στη Συρία τα τουρκικά στρατεύματα πέτυχαν τη δημιουργία μιας ασφαλούς ζώνης διέλευσης στα σύνορά τους με τη Συρία. Η πίεση προς τις ΗΠΑ για συμμετοχή στην ανακατάληψη της Μοσούλης έχει να κάνει με το ίδιο ζήτημα, δηλαδή τη δημιουργία ζώνης ασφαλείας αυτή τη φορά όχι με την πρόφαση της παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας, όμως, όπως συνέβη στη Συρία αλλά με ξεκάθαρο στόχο την απομάκρυνση των Κούρδων και υπόλοιπων Σιιτικών παραστρατιωτικών οργανώσεων που πολεμούν στην περιοχή. Και ενώ η επιχείρηση ανακατάληψης της Μοσούλης θα κρίνει πολλά, 20 μέρες μετά την έναρξή της, ανακοινώνεται και η επιχείρηση στην Πρωτεύουσα του Ισλαμικού Κράτους, στη Ράκα από αραβοκουρδικές δυνάμεις (FDS) που στηρίζονται από τις ΗΠΑ, οι οποίες ανακοίνωσαν επίσης ότι έπειτα από συμφωνία, θα αποκλειστεί η Τουρκία και από την εν λόγω επιχείρηση.

Στα ζητήματα αυτά σημαντικό ρόλο παίζουν και τα προσφυγικά ρεύματα που θα δημιουργηθούν σε αυτή την περιοχή με κατεύθυνση την ασφαλέστερη πόλη, δηλαδή την Τουρκία. Σε μία τέτοια περίπτωση η Τουρκία μπορεί να βρει πρόφαση και να εισβάλει τελικώς στη Μοσούλη με τη δικαιολογία της ανθρωπιστικής επέμβασης και προστασίας αμάχων αλλά και με πρόφαση την προστασία πληθυσμού Τουρκμένων που κατοικούν στην περιοχή. Είναι κάτι το οποίο περιμένει μετά από άρνηση του Ιρακινού Πρωθυπουργού να συμμετάσχει επίσημα στην επιχείρηση ανακατάληψης. Ενώ τα σενάρια κρυφών συνεργασιών και συμφωνιών κάτω από το τραπέζι μεταξύ ΗΠΑ-Κούρδων και Ρωσίας-Άγκυρας για το μέλλον της περιοχής συνεχίζονται, οι Ιρακινές δυνάμεις βρίσκονται λίγα χιλιόμετρα έξω από την Μοσούλη έχοντας απελευθερώσει πολλά χωριά στα προάστια της πόλης. Οι κινήσεις της Άγκυρας χαρακτηρίζονται ως ύποπτες και απειλητικές από την Ιρακινή κυβέρνηση αφού η Τουρκία έχει αναπτύξει ολόκληρη την 28^η Μηχανοκίνητη Ταξιαρχία της στη Σιλώπη, μία κωμόπολη κοντά στα σύνορα με το Ιράκ με σκοπό την προστασία σημαντικού πληθυσμού Τουρκμένων που κατοικούν στην Ιρακινή πόλη Ταλ Αφάρ σε περίπτωση που εισβάλουν Σιιτικές πολιτοφυλακές. Επιπλέον, έχει διευκρινίσει μέσω του Υπουργού Εθνικής Άμυνας στο Ιράκ ότι δεν θα επιτρέψει την ανάπτυξη σιιτικών δυνάμεων στα περίχωρα της Μοσούλης και δηλώνει επίσης αποφασισμένη να δώσει τέλος στην παρουσία του PKK στην περιοχή Σίντζαρ.

Η επιχείρηση ανακατάληψης της Μοσούλης είναι η σημαντικότερη μάχη που δίνουν οι Συμμαχικές Δυνάμεις ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος και μεγάλης στρατηγικής σημασίας καθότι η απελευθέρωσή της θα καθορίσει τις τύχες πολλών συμμαχιών  και χωρών στην περιοχή για τους εξής λόγους: 1. Η Μοσούλη είναι η τελευταία και σημαντικότερη πόλη που κατέχει το ISIS στο Ιράκ, 2. Οι Κούρδοι στο Βόρειο Ιράκ μετά το τέλος της επιχείρησης ανακατάληψης αναμένεται να πιέσουν περισσότερο από οποιαδήποτε στιγμή για το ζήτημα ανεξάρτητου Κουρδικού Κράτους έχοντας συμβάλει σε μεγάλο βαθμό στην εκδίωξη του Τζιχαντιστικού στοιχείου, 3. Τι θα γίνει με το PMU (Popular Mobilizations Unit) γνωστό ως Al-Hash Al-Shaabi με το τέλος του πολέμου;[1] 4. Τέλος, όλα αυτά τα ζητήματα θα φέρουν στο προσκήνιο συζητήσεις για νέα χάραξη συνόρων. Σε περίπτωση που δημιουργηθεί Κουρδικό κράτος ποια θα είναι τα σύνορά του; Οι περιοχές του είναι οι πόλεις Duhok, Sulayminah και Erbil ενώ ζητούν ολόκληρη την περιοχή του Κιρκούκ λόγω των σημαντικών αποθεμάτων πετρελαίου, ωστόσο το Κιρκούκ δεν είναι ούτε Ιρακινό ούτε Κουρδικό, είναι η πιο ποικιλόμορφη περιοχή στο Ιράκ γιατί κατοικούν Άραβες, Κούρδοι, Τουρκμένοι, Σιίτες, Σουνίτες, Χριστιανοί και πολλές ακόμη εθνότητες.

Το μεγάλο ζήτημα είναι τι μέλλει γενέσθαι μετά την ανακατάληψη της Μοσούλης από τους Ιρακινούς, όχι γιατί δεν υπάρχουν συγκεκριμένα σχέδια αλλά γιατί υπάρχουν πολλά σχέδια στην περιοχή από διαφορετικούς διεθνείς και μη διεθνείς δρώντες, από τα οποία το καθένα από αυτά εξυπηρετεί ορισμένα συμφέροντα. Ο πληθυσμός της Μοσούλης σε αντίθεση με τους πληθυσμούς των άλλων πόλεων που ελευθερώθηκαν από το Ισλαμικό Κράτος όπως η Fallujah, Ramadi και Tikrit, είναι πολυεθνοτικός. Αυτό όμως σημαίνει ότι μετά τον πόλεμο η συμφιλίωση των κοινοτήτων μεταξύ τους, ενδεχομένως να περιπλέξει μία πολιτική λύση και να υπάρξει μία αρκετά μεγάλη περίοδος διαπραγματεύσεων ανάμεσα σε ενδιαφερόμενα μέρη τα οποία για την ώρα πολεμούν το ISIS από κοινού. Η νίκη απέναντι στο ISIS στη Μέση Ανατολή δε θα επιφέρει από μόνη της την επίλυση των ζητημάτων γιατί είναι πολύ πιθανό, οι λίγοι εναπομείναντες μαχητές του Ισλαμικού Κράτους να δρουν υπόγεια όπως η al-Qaeda. Χρειάζεται μετά το τέλος των εχθροπραξιών να ξεκινήσει ένας επίσημος διάλογος σχετικά με το μέλλον της Μοσούλης και του πληθυσμού της καθώς και να επιτευχθεί μία ευρύτερη συνεννόηση μεταξύ κρατών στην περιοχή της Μέσης Ανατολής.

Υποσημείωση

[1] είναι μια οργανωμένη οργάνωση παραστρατιωτικών που συγκεντρώνει Σιίτες, Σουνίτες, Χριστιανούς, Γιαζίντι και άλλες εθνότητες.