Ελληνικά
Γράφει ο Δρ.Σπύρος Πλακούδας, Αντιπρόεδρος Δ.Σ. ΚΕΔΙΣΑ
Η αναζωπύρωση της διαμάχης μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν δικαίως επισκιάζει τη σύσκεψη κορυφής μεταξύ των (εξίσου πυρηνικών δυνάμεων) ΗΠΑ και Βορείου Κορέας. Γιατί όμως η εύθραυστη εκεχειρία των τελευταίων ετών διεκόπη έτσι απότομα; Η απάντηση, βέβαια, έγκειται στις πολιτικές σκοπιμότητες εκατέρωθεν της γραμμής κατάπαυσης του πυρός (line of control) του 1947.
Ο Μόντι, ο κατεξοχήν θιασιώτης του αναγεννημένου Ινδουιστικού εθνικισμού, διεκδικεί μια δεύτερη θητεία στο προεδρικό αξίωμα της πολυπληθέστερης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας του πλανήτη. Και το πλέον πολύνεκρο τρομοκρατικό χτύπημα στο Κασμίρ (την διαφιλονικούμενη περιοχή μεταξύ Πακιστάν και Ινδίας) των τελευταίων χρόνων προσέφερε στον Μόντι την πρόφαση για την επίδειξη πυγμής ως προς τη διαχείριση των εθνικών ζητημάτων. Άλλωστε, το Νέο Δελχί αρέσκεται να υποστηρίζει πως η ένοπλη δράση των αυτονομιστών ανταρτών στο ομοσπονδιακό κρατίδιο Τζαμμού – Κασμίρ οφείλεται όχι στην χρόνια καταπίεση της τοπικής Μουσουλμανικής πλειοψηφίας αλλά στην υποκίνηση και υποστήριξή της ένοπλης εξέγερσης (εν μέρει ορθώς) από το ομόθρησκο Ισλαμαμπάντ.
Ο φερόμενος, όμως, ως μεταρρυθμιστής νέος πρωθυπουργός του Πακιστάν, Ιμράν Χαν, σήκωσε το γάντι αν και μόλις τοποθετήθηκε στο ύπατο αξίωμα της χώρας. Γιατί; Μάλλον δεν δύναται ή δεν επιθυμεί να χαλιναγωγήσει τον πανίσχυρο στρατό (όπως και τις πανταχού παρούσες υπηρεσίες πληροφοριών) της χώρας που αφανώς ή εμφανώς κηδεμονεύει την χώρα από το 1958 (το έτος εκδήλωσης του πρώτου από τα τέσσερα εν συνόλω στρατιωτικά πραξικοπήματα στο Πακιστάν). Μετά την αεροπορική επιδρομή της Ινδίας σημειώθηκε η κατάρριψη ανεπιβεβαίωτου αριθμού αεροσκαφών και ελικοπτέρων εκατέρωθεν – όπως επίσης η προπαγανδιστική σύλληψη ενός ικάρου της Ινδίας. Παρά ταύτα, δεν σημειώθηκαν άλλα μεθοριακά επεισόδια. Το μετριοπαθές κάλεσμα του Ιμράν Χαν σε διάλογο εκτόνωσε την κρίση και, εις ένδειξη καλής θελήσεως εκ μέρους του Πακιστάν, ο πιλότος αφέθηκε ελεύθερος.
Πρέπει να ανησυχούμε για μια ανεξέλεγκτη κλιμάκωση της κρίσης; Μάλλον όχι. Θα πρυτανεύσει η κοινή λογική και θα αποφευθχεί ένας πυρηνικός Αρμαγεδδώνας. Άλλωστε, ήδη από το 1998 οι δύο χώρες ανήκουν στην «Πυρηνική Λέσχη» της υφηλίου αφού εξαπάτησαν την (μεθυσμένη από το κρασί της νίκης κατά τον Ψυχρό Πόλεμο) κυβέρνηση των Δημοκρατικών στις ΗΠΑ. Εντούτοις, δεν πρέπει παντελώς να αποκλειστεί ένας περιορισμένος διασυνοριακός πόλεμος κατ’ αντιστοιχία του Πολέμου του Καργκίλ το 1999 (ο οποίος έληξε με νίκη της Ινδίας). Σε τέτοιες κρίσεις μεταξύ πυρηνικών δυνάμεων, ανακύπτει το πάντοτε ουσιαστικό ερώτημα: υπό ποιες συνθήκες θα ανοίξει πυρ μια χώρα με το πυρηνικό οπλοστάσιό της; Υποτίθεται πως ένα τέτοιο υπερόπλο, εναντίον του οποίου βέβαια δεν έχει αναπτυχθεί ακόμα μια άμυνα αποτελεσματική, εξασφαλίζει στον προνομιούχο κάτοχό του την πολυπόθητη «αποτροπή» (ή deterrence) έναντι οιασδήποτε απειλής. Πώς, όμως, οφείλει να αντιδράσει μια χώρα έναντι μιας επίθεσης μόνο με συμβατικά όπλα; Και εν προκειμένω, η αεροπορική επιδρομή της Ινδίας εντός του Πακιστάν δικαιολογεί ή όχι την αντίδραση με πυρηνικά όπλα εφόσον η «πυρηνική αποτροπή» (nuclear deterrence) έναντι της Ινδίας εμφανώς κατέρρευσε; Οι δύο χώρες σιγά σιγά υιοθετούν μια ρεαλιστική προσέγγιση της κατάστασης με μια «σκάλα κλιμάκωσης» (ladder of escalation) παρόμοια με αυτή μεταξύ των (πρώην) υπερδυνάμεων κατά τον Ψυχρό Πόλεμο προς αποφυγή ενός πυρηνικού Αρμαγεδδώνα.
Υπάρχει κάποια διέξοδος στην κρίση αυτή; Μα φυσικά! Και ακούσει στο όνομα … ΗΠΑ! Άλλωστε η υπερδύναμη είχε μεσολαβήσει το 1999 για την εκτόνωση του πολέμου. Σύμμαχος (παρά τα συχνά και σοβαρά διμερή προβλήματα) του Πακιστάν και συνέταιρος της Ινδίας, η Ουάσιγκτον διαθέτει ακόμη τα εχέγγυα για μια ουσιαστική παρέμβαση. Ούτε βέβαια η Κίνα, σύμμαχος του Πακιστάν και αντίπαλος της Ινδίας, θα καλωσόριζε μια κρίση. Η δεινή οικονομική κατάσταση της Ινδίας, ενός συνεταίρου κατά τα υπόλοιπα εντός των κόλπων των BRICS, η αστάθεια στο Πακιστάν και ο εν εξελίξει εμπορικός πόλεμος με τις ΗΠΑ θα ναρκοθετούσαν τη βιωσιμότητα της φιλόδοξης πρωτοβουλίας «One Road – One Belt» (ή Ένας Χερσαίος Δρόμος – Μια Θαλάσσια Ζώνη).
Εν ολίγοις, μια συμφωνία μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν (κατ’ αντιστοιχία της START μεταξύ ΗΠΑ και ΕΣΣΔ) για τον περιορισμό της κούρσας των εξοπλισμών και των πυρηνικών οπλοστασίων τους θα αποτελούσε την καλύτερη λύση για μια μακρόπνοη ειρήνη. Υπάρχουν οι προϋποθέσεις για μια τέτοια συμφωνία; Επί του παρόντος όχι. Θα πρέπει να αναμένουμε την ολοκλήρωση των εκλογών στην Ινδία· έως τότε, το ενδεχόμενο της αναζωπύρωσης της διμερούς κρίσης στο βωμό του λαϊκισμού θα αποτελεί μια υπαρκτή πραγματικότητα.
* Η παρούσα ανάλυση πρωτοδημοσιεύτηκε υπό τον τίτλο «Προς αποφυγή του Πυρηνικού Αρμαγεδδώνα» στο 404ο τεύχος του περιοδικού «ΕΠΙΚΑΙΡΑ» (16 Μαρτίου 2019)