Ο ρόλος του ΝΑΤΟ στην προάσπιση της ενεργειακής ασφάλειας στην Ευρώπη

Γράφει η Στέλλα Σούγγαρη, Δόκιμη Αναλύτρια ΚΕΔΙΣΑ

 

Η ενέργεια συνδέεται στενά με την ασφάλεια ενός κράτους. Τα κράτη διαθέτουν ένοπλες δυνάμεις με σκοπό την υπεράσπιση της εδαφικής του ακεραιότητας σε περίπτωση απειλής από εχθρικές κρατικές(ή μη κρατικές) οντότητες. Ο Ενεργειακός τομέας είναι συνυφασμένος με την οικονομική δραστηριότητα των σύγχρονων  κρατών, με αποτέλεσμα να επηρεάζονται άμεσα σε περίπτωση διαταραχής της συνεχούς, ομαλής ροής των ενεργειακών πόρων, που αποτελούν θα λέγαμε «το νευρικό σύστημα» της αλυσίδας παραγωγής κάθε οικονομίας. Κάθε κράτος οφείλει συνεπώς, να μεριμνά για την ενεργειακή του ασφάλεια.[1]

Σε ένα ειδικότερο επίπεδο, η ενεργειακή ασφάλεια απασχολεί ολοένα και περισσότερο τα κράτη της Ευρώπης, τα οποία προσπαθούν να εξασφαλίσουν την απρόσκοπτη εισαγωγή ενεργειακών πόρων στην ήπειρό τους σε μια εποχή ανασφάλειας και αστάθειας στα ανατολικά τους σύνορα. Ταυτόχρονα, αυξανόμενες είναι και οι απειλές στον κυβερνοχώρο, σε συνδυασμό με -ήδη από καιρό γνωστά- προβλήματα για την μεταφορά φυσικών πόρων, όπως αυτά της πειρατείας και της τρομοκρατίας, που έχουν την δυνατότητα να πλήξουν σε μεγάλο βαθμό και την οικονομία και την ασφάλεια οποιασδήποτε ευρωπαϊκής κρατικής οντότητας.[2] Όμως, παρόλο που χαρακτηρίζεται ως κατεξοχήν κομμάτι εθνικής κυριαρχίας, η ενεργειακή ασφάλεια έχει αρχίσει (όπως και ποικίλοι άλλοι τομείς )να γίνεται αντικείμενο πολιτικής και σε διακυβερνητικό πλαίσιο. Τόσο το ΝΑΤΟ, όσο και η Ε.Ε έχουν ήδη εδώ και χρόνια δημιουργήσει ατζέντες και στόχους για το εν λόγω θέμα σε μια προσπάθεια συνεργασίας και επίτευξης επιθυμητών αποτελεσμάτων.[3](για αναλυτικότερες πληροφορίες για την Ε.Ε βλ. υποσημείωση[4])

Εστιάζοντας την έρευνά μας, το ΝΑΤΟ ως ένας  αμυντικός οργανισμός έχει αναπτύξει δράση και όσον αφορά την ενεργειακή ασφάλεια, καθώς όπως έχει καταστεί σαφές ότι οι στρατιωτικές επιχειρήσεις του θα αντιμετώπιζαν τρομερές δυσχέρειες σε περίπτωση που οποιαδήποτε πιθανή ενεργειακή έλλειψη προέκυπτε. Σε μια τέτοια έκβαση, το ΝΑΤΟ θα απομακρυνόταν δυνητικά από το να προασπίσει τον βασικό του στόχο- την ασφάλεια και διατήρηση της ειρήνης στα εδάφη της συμμαχίας. Συνεπώς, λόγω της συνεπαγόμενης αυξημένης σημασίας του θέματος, ήδη από το 2008 στην Σύνοδο κορυφής του Βουκουρεστίου τα κράτη μέλη κατέθεσαν μια κοινή έκθεση με τίτλο «Ο ρόλος του ΝΑΤΟ στην ενεργειακή ασφάλεια», στην οποία και παρατίθενται οι κατευθυντήριες αρχές και πιθανές μεταγενέστερες ενέργειες που θα μπορούσε το ΝΑΤΟ να αναλάβει με σκοπό την κάλυψη των αναγκών των κρατών μελών του όσο και των δικών του επιχειρήσεων. Έπειτα από την αρχική ενέργεια του 2008, σημαντικό βήμα επιτευχθεί και το έτος 2010. Το δημιουργηθέν Κέντρο Αριστείας για την Ενεργειακή Ασφάλεια, το οποίο εδρεύει στο Βίλνιους της Λιθουανίας, εξυπηρετεί έως σήμερα μια από τις βασικότερες κατευθυντήριες γραμμές όσον αφορά το κομμάτι της προστασίας της ενεργειακής ασφάλειας του Οργανισμού Βορειοατλαντικού Συμφώνου, παρέχοντας ειδικευμένες γνώσεις, συμβουλές και στρατηγικές αναλύσεις.^{.[5] [6]}Πράγματι, το ΝΑΤΟ εστιάζει προς το παρόν το ενδιαφέρον του στην ισόρροπη ενημέρωση των συμμάχων, στον διαμοιρασμό των κρίσιμων για την ενέργεια πληροφοριών και τέλος, όπως έχει προαναφερθεί, στην διάδοση τεχνικών, επιστημονικών και ακαδημαϊκών γνώσεων μέσω του κέντρου που δημιούργησε.

Φυσικά, οι κατευθύνσεις δεν επικεντρώνονται μόνο στα παραπάνω, αλλά καταβάλλεται προσπάθεια να διευθετηθούν και οι προκλήσεις που προαναφέρθηκαν  αναφορικά με τα ευρωπαϊκά κράτη. Η προστασία, πιο συγκεκριμένα, των ενεργειακών υποδομών και η ασφαλής μεταφορά ενεργειακών πόρων στην Ευρώπη κατατάσσονται και αυτές λοιπόν στην λίστα με τους στόχους προς επίτευξη για το ΝΑΤΟ. Η υποστηρικτική βοήθεια των μονάδων του οργανισμού για την εξασφάλιση μεταφοράς επιθυμητών αποθεμάτων σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο, έχουν ήδη ξεκινήσει διεξάγοντας επιχειρήσεις κατά της πειρατείας(όπως για παράδειγμα στην περιοχή του Ινδικού ωκεανού). Ακόμη, άλλες προσπάθειες σε αυτόν τον τομέα περιλαμβάνουν αμυντικές δράσεις που αφορούν το κυβερνοέγκλημα[7], την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και την  μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης των στρατιωτικών επιχειρήσεων του ΝΑΤΟ.

Ένα ενδιαφέρον παράδειγμα σε αυτήν την «προσέγγιση» των στόχων του ΝΑΤΟ για την ενεργειακή ασφάλεια, αποτελούν τα κράτη της Βαλτικής. Ειδικότερα, η Λιθουανία έχει καταβάλει προσπάθειες για να εξασφαλίσει την ανεξαρτησία της από την Ρωσική Gazprom. To Λιθουανικό πλοίο “Independence”, σύμφωνα με πληροφορίες του ΝΑΤΟ, μπορεί να μεταφέρει παραπάνω απο 100 εκατομμύρια κυβικά μέτρα υγροποιημένου φυσικού αερίου, παραπάνω δηλαδή από τις ανάγκες της χώρας σε φυσικό αέριο ήδη από το τέλος του 2014. Βέβαια, και οι υπόλοιπες Βαλτικές χώρες προσπαθούν να διαφοροποιήσουν τις πηγές ενέργειάς τους σε μια προσπάθεια να ανεξαρτητοποιηθούν ενεργειακά από τη Ρωσία. Ίδια προσέγγιση υιοθέτησε και, η γειτονική σε αυτές χώρα, Πολωνία εγκαθιστώντας έναν σταθμό υγροποιημένου φυσικού αερίου τον Οκτώβριο του 2015.[8] Συνεπώς, οι εξελίξεις στην Ανατολική Ευρώπη και την Βαλτική θάλασσα δημιουργούν νέα δεδομένα και νέες προκλήσεις για τον Οργανισμό Βορειοατλαντικού Συμφώνου στο πεδίο της ενεργειακής ασφάλειας.

Συμπερασματικά ,όπως επισημαίνει και ο  Michael Rühle (Head of NATO’S energy security section): «Η ενεργειακή ασφάλεια είναι να θέμα εθνικής κυριαρχίας. Επιπρόσθετα, είναι κυρίως ένα οικονομικό θέμα. Οι χώρες είναι δικαιολογημένα διστακτικές να κάνουν  οτιδήποτε που θα στρατιωτικοποιήσει το αντικείμενο».Παρά το γεγονός αυτό όμως, ήδη βλέπουμε πρακτικά την διαμόρφωση μιας ατζέντας, η οποία απο το 2008 είναι σταθερή και γίνεται ολοένα και «πλουσιότερη» κινούμενη αντίθετα από τους αρχικούς δισταγμούς των  ευρωπαϊκών κρατών. Φυσικά, οι προκλήσεις είναι ποικίλες και ο ρόλος του ΝΑΤΟ οφείλει να προσαρμόζεται σε αυτές στοχεύοντας σε μια πιο ασφαλή Ευρώπη.

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 

[1] https://scholar.google.gr/schhp?hl=el&as_sdt=0,5. (2018). Article | Published: 10 September 2018 National context is a key determinant of energy security concerns across Europe. [online] Available at: https://scholar.google.gr/scholar?hl=el&as_sdt=0%2C5&as_ylo=2018&q=+energy+security+in+europe&btnG= [Accessed 2 Mar. 2019].

 [2] NATO’s role in Energy Security.(2012).

Available at: https://www.youtube.com/watch?v=tV-X7BS9js4 [Accessed 2 Mar. 2019].

 [3] ΝΑΤΟ(2018).NATO’s role in energy security. [online] Available at: https://www.nato.int/cps/en/natolive/topics_49208.htm [Accessed 2 Mar. 2019].

[4] Η Ε.Ε έχει ήδη απο το 2014 δημιουργήσει  ευρωπαϊκή στρατηγική για την ενεργειακή ασφάλεια(European Energy Security Strategy). Μπορείτε να ενημερωθείτε για αυτήν μέσω του https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:52014DC0330&from=EN

 [5]  NATO Energy Security Centre of Excellence.(2019).About Centre of Excellence. [online] Available at: https://www.enseccoe.org/en/about/6 [Accessed 2 Mar. 2019].

 [6] Enhancing Cooperative Energy Security. (2017). [pdf.] NATO Energy Security Centre of Excellence. Available at: https://www.enseccoe.org/data/public/uploads/2017/12/nato_ensec_coe_brochure_web.pdf [Accessed 2 Mar. 2019].

 [7]  Fact-sheet- NATO Cyber Defence. (2019).[pdf.] NATO. Available at: https://www.nato.int/nato_static_fl2014/assets/pdf/pdf_2019_02/20190208_1902-factsheet-cyber-defence-en.pdf [Accessed 2 Mar. 2019].

 [8]  Energy security: what’s at stake? (NATO Review).(2016).

Available at: https://www.youtube.com/watch?v=HN5HtceXFLE [Accessed 2 Mar. 2019].