Ελληνικά
Γράφει ο Ανδρέας Υφαντίδης, Δόκιμος Αναλυτής ΚΕΔΙΣΑ
Εισαγωγή
Η ελληνοτουρκική ισορροπία ισχύος αποτελεί ίσως το σπουδαιότερο ζήτημα που απασχολεί την ελληνική εξωτερική πολιτική σχεδόν από την ημέρα της σύστασης του σύγχρονου ελληνικού κράτους ως και σήμερα. Ιδιαίτερα τα τελευταία 90 χρόνια η διαμόρφωση μιας στρατηγικής εκ μέρους της ελληνικής πλευράς βάσει της οποίας θα επιτυγχανόταν η εξισoρρόπηση της τουρκικής ισχύος στην διπλωματική «σκακιέρα» της Ανατολικής Μεσογείου, είτε αυτή αναφέρεται σ’ ενεργειακό, οικονομικό, γεωπολιτικό επίπεδο είτε ακόμα και στο αμιγώς στρατιωτικό, αποτελεί το μείζον διακύβευμα για την ελληνική εξωτερική πολιτική.
Η ελληνοτουρκική ισορροπία ισχύος, όπως προαναφέρθηκε, αποκτά περιεχόμενο σ’ αρκετά επίπεδα εκ των οποίων, ίσως και το πλέον σημαντικό, να είναι το επίπεδο της στρατιωτικής αλληλεπίδρασης που διαμορφώνεται μεταξύ των δυο χωρών. Ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο στην παρούσα ανάλυση θα προσπαθήσουμε ν’ αναδείξουμε τις άγνωστες πτυχές της ελληνοτουρκικής στρατιωτικής αλληλεπίδρασης εστιάζοντας ιδιαιτέρως στο κρίσιμο πεδίο της πληροφόρησης και της επικοινωνίας, η οποία συνεισφέρει σε μεγάλο βαθμό στην διαμόρφωση της στρατιωτικής ετοιμότητας που χαρακτηρίζει τις ένοπλες δυνάμεις ενός κράτους και άρα στην ορθή χάραξη μιας συνεπούς στρατηγικής εξωτερικής εξισορρόπησης ισχύος. Πιο συγκεκριμένα θ’ επιχειρήσουμε να σκιαγραφήσουμε τον ρόλο και την σημασία του όπλου των Διαβιβάσεων, τ’ οποίο συμμετέχει όχι μόνον στην προετοιμασία της πολεμικής ετοιμότητας του ελληνικού κράτους μέσω της εξασφάλισης των επικοινωνιών των σωμάτων του στρατού, του ναυτικού και της αεροπορίας αλλά και στην διαμόρφωση προληπτικών δομών αντιμετώπισης διάφορων κρίσεων και δυσμενών καταστάσεων.
Θεωρητικό πλαίσιο-Ορισμοί
Εφόσον στο παρόν άρθρο θα μας απασχολήσει η σημασία της πληροφόρησης και της επικοινωνίας καθώς και το πώς επηρεάζουν την ελληνοτουρκική ισορροπία ισχύος ενώ θ’ αναφερθούμε και στον κύριο φορέα που αναλαμβάνει το δύσκολο έργο της μεταβίβασης αλλά και προστασίας των δυο αυτών λειτουργιών, θα ήταν χρήσιμο να προβούμε σε συγκεκριμένες θεωρητικές διασαφηνίσεις. Αρχικά οι διαβιβάσεις του ελληνικού στρατού αποτελούν τον βασικό φορέα(όπλο στην στρατιωτική ορολογία) που αναλαμβάνει να διεκπεραιώσει το δύσκολο έργο της ασφαλούς επικοινωνίας και διακίνησης της πληροφορίας τόσο μεταξύ των υπολοίπων όπλων και σωμάτων του στρατού ξηράς(λ.χ. πεζικό-τεθωρακισμένα-πυροβολικό) όσο και μεταξύ των διαφόρων κλιμακίων που απαρτίζουν εν γένει το σύνολο του ελληνικού στρατού[1]. Η ιστορία του όπλου των διαβιβάσεων ως αυτοτελούς μέρους του ελληνικού στρατού ξεκινά τον Φεβρουάριο του 1946[2], παρότι προσπάθειες για την οικοδόμηση ενός σώματος υπεύθυνου για τις επικοινωνίες υπήρξαν και από αρκετά παλαιότερα.
Η αποστολή των διαβιβάσεων εν γένει είναι η εξασφάλιση των επικοινωνιών τόσο σε καιρό ειρήνης όσο και σε καιρό πολέμου ενώ εκτός της γενικής αυτής κατεύθυνσης οι Διαβιβάσεις αναλαμβάνουν τόσο την επιτήρηση των πεδίων επιφάνειας όσο και την διεξαγωγή του ηλεκτρονικού πολέμου που θα μας απασχολήσει αργότερα αναφορικά και με την εξέλιξη της ελληνοτουρκικής ισορροπίας ισχύος. Κατά συνέπεια γίνεται αντιληπτό πως ο ρόλος των διαβιβάσεων δεν είναι αμιγώς στρατιωτικός υπό την έννοια της στρατιωτικής υπεροπλίας και κυριαρχίας στα εναέρια ή και επίγεια πεδία των μαχών αλλά κυρίως εστιάζει στην έγκαιρη απόκτηση αλλά και διανομή της πληροφορίας, πράγμα που λειτουργεί ως έναν βαθμό και προληπτικά σε περιπτώσεις δυνητικών κρίσεων και συγκρούσεων.
Εν κατακλείδι γίνεται αντιληπτό πως ο ρόλος και η σημασία των διαβιβάσεων εντοπίζεται στην καρδιά του συντονισμού του συνόλου των δραστηριοτήτων που πραγματοποιεί κάθε σύγχρονος στρατός. Ιδιαίτερα στην ελληνική περίπτωση η ανάγκη τόσο για την διεξαγωγή του «ηλεκτρονικού πολέμου» όσο και για την επιτήρηση του ελληνικού εναέριου χώρου μέσα από τα συστήματα radar, είναι σημαντική για την προσπάθεια εξισορρόπησης της τουρκικής ισχύος καθώς ακόμα περισσότερο και για την ανάσχεση του τουρκικού αναθεωρητισμού που προβληματίζει ιδιαιτέρως την ελληνική εξωτερική πολιτική την τελευταία τριετία.
Η πληροφόρηση ως μεταβλητή της ελληνοτουρκικής ισορροπίας ισχύος
Όπως προαναφέρθηκε και στην αρχή του παρόντος άρθρου στην παρούσα ανάλυση δεν θα εστιάσουμε τόσο στις οπλικές ισορροπίες ή ανισορροπίες που υφίστανται εντός του πλαισίου της ελληνοτουρκικής στρατιωτικής σχέσης παρά θα προσπαθήσουμε να φωτίσουμε με κατανοητό τρόπο τις άγνωστες πτυχές του αγώνα για κυριαρχία στον τομέα της πληροφόρησης που διεξάγεται μεταξύ των δύο χωρών.
Η αναφορά στον ηλεκτρονικό πόλεμο[3](Η.Π. εφεξής) αποτελεί ακριβώς αυτό το ιδιαίτερο κομμάτι που ενυπάρχει και καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τον συντονισμό και την ετοιμότητα των δυο χωρών σε περίπτωση εχθροπραξιών ήδη από την περίοδο της ειρήνης. Ένας συνεπής ορισμός του Η.Π. θα ήταν «η προσπάθεια για την κυριαρχία στο Ηλεκτρομαγνητικό φάσμα, όπου ως τέτοιο ορίζεται συνοπτικά η κατά τάξη μεγέθους κατανομή των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων με βάση την συχνότητα ή το μήκος κύματός τους»[4]. Οι Διαβιβάσεις είναι ο φορέας ο οποίος κατ’ εξοχήν είναι επιφορτισμένος με την διεξαγωγή και την επιτυχή υλοποίηση του Η.Π. , την έρευνα, αναζήτηση και ανάλυση των εχθρικών πληροφοριών καθώς και την παροχή κατευθυντήριων γραμμών και οδηγιών στις υπόλοιπες χερσαίες δυνάμεις.
Σύμφωνα με την Lockheed Martin, μια εκ των μεγαλύτερων αμερικανικών εταιριών με ειδίκευση στα προηγμένα συστήματα ασφαλείας, άμυνας και αεροναυπηγικής, ο Η.Π. διαθέτει 3 τομείς. Ο πρώτος είναι η Ηλεκτρονική προστασία, ο δεύτερος η Ηλεκτρονική υποστήριξη και ο τρίτος η Ηλεκτρονική επίθεση[5]. Βάσει αυτού του προτύπου που εκθέτει και η Lockheed Martin, οργανώνονται και οι δράσεις του όπλου των Διαβιβάσεων στην διεξαγωγή του Η.Π., οπότε κι έχουμε τα Ηλεκτρονικά Μέσα Υποστηρίξεως με τα οποία πραγματοποιείται η έρευνα, η αναγνώριση και ο εντοπισμός των απειλών, εν συνεχεία έχουμε τα Ηλεκτρονικά μέτρα προστασίας με τα οποία προστατεύουμε τις επικοινωνίες μας στο Η/Μ φάσμα από την προσπάθεια υποκλοπής από τον εχθρό και τέλος έχουμε τα Ηλεκτρονικά αντίμετρα με τα οποία επιδιώκουμε την προσωρινή, μερική ή και ολική διακοπή λειτουργίας των συστημάτων επικοινωνιών του εχθρού ακόμα και την υποκλοπή των δικών του επαφών[6]. Σε κάθε περίπτωση και οι 3 λειτουργίες αποτελούν μέρος της τακτικής διεξαγωγής του Η.Π. και η ορθή πραγμάτωση τους οδηγεί μ’ αποτελεσματικό τρόπο στην απόκτηση ενός σημαντικού πλεονεκτήματος πρώτης κίνησης απέναντι σ’ οποιονδήποτε αντίπαλο.
Γίνεται ευκόλως κατανοητό πλέον πως η διεξαγωγή του Η.Π. αποτελεί σπουδαία λειτουργία που επιτελούν οι Διαβιβάσεις του ελληνικού στρατού και πως η διαδικασία της προστασίας αλλά και της αντεπίθεσης στο Η/Μ φάσμα ενδέχεται ν’ αποβεί ζωτικής σημασίας αφενός για την προληπτική δράση που μπορεί ν’ αναπτύξει η Ελλάδα απέναντι στον τουρκικό αναθεωρητισμό ενώ αφετέρου αποτελεί το κρίσιμο σημείο πάνω στ’ οποίο δύνανται οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις να διαμορφώσουν μια συμπαγή και συνεπή αποτρεπτική στρατηγική σε όλα τα πεδία της ελληνοτουρκικής σχέσης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα για την σημασία της διεξαγωγής του Ηλεκτρονικού πολέμου αλλά και της κυριαρχίας στο Η/Μ φάσμα ήταν η απαίτηση της Άγκυρας να εξαιρεθεί στις 20 Μαρτίου του παρόντος έτους η Λήμνος από άσκηση Ηλεκτρονικού πολέμου στο Ανατολικό Αιγαίο, ενώ οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις καταβάλουν από καιρό συστηματικές προσπάθειες να ενισχύσουν την δυναμική τους στον τομέα των Ηλεκτρονικών αντιμέτρων με την εκτεταμένη χρήση συστημάτων παρεμβολής επικοινωνιών που θα είναι ενσωματωμένα σε μη επανδρωμένα αεροσκάφη(UAV) που κάνουν υπερπτήσεις στο ελληνικό εναέριο χώρο[7]. Σ’ αυτό το σημείο γίνεται φανερό πως οι σύγχρονες ανάγκες διεξαγωγής του Η.Π. επιτάσσουν την ενεργή διακλαδική συνεργασία μεταξύ των μονάδων Η.Π. μ’ αυτές που πραγματοποιούν εναέρια επιτήρηση μέσω radar.
Σαφώς βέβαια για την επιτυχή διεξαγωγή του Η.Π. και την απόκτηση των πλεονεκτημάτων που προαναφέραμε μέσα από την εξασφάλιση της κυριαρχίας στο Η/Μ φάσμα δεν χρειαζόμαστε μόνον θεωρίες και θεωρήσεις σχετικά με την ελληνοτουρκική ισορροπία ισχύος παρά είναι αναγκαία η ύπαρξη επιχειρησιακής ετοιμότητας και πληθώρας μέσων τα οποία θα μπορεί να μεταχειρίζεται ο Ελληνικός στρατός αποτελεσματικά για την εξασφάλιση της ασφάλειας στον τομέα της πληροφόρησης, της επιτήρησης αλλά και της ηλεκτρονικής αντεπίθεσης, οπού συντομογραφικά είδαμε πως η Τουρκία διαθέτει αρκετά κονδύλια και καταβάλλει σημαντικές προσπάθειες για ν’ αποκτήσει πλεονέκτημα στον τομέα της υποκλοπής και διάχυσης της πληροφορίας με την ταυτόχρονη αποτελεσματική προστασία των δικτύων πληροφοριών των δικών της ενόπλων δυνάμεων.
Συμπεράσματα
Η ελληνοτουρκική ισορροπία ισχύος αποτελεί, ως γνωστόν, τον μεγαλύτερο πονοκέφαλο για το σύνολο της ελληνικής διπλωματίας. Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις ενώ διαθέτουν πολλά επίπεδα στα οποία μπορούν ν’ αναλυθούν, εντούτοις όπως είδαμε διαθέτουν κρυφές πτυχές μείζονος σημασίας, οι οποίες βέβαια είναι άμεσα συνυφασμένες με την ετοιμότητα και την αποτρεπτική ικανότητα του ελληνικού κράτους. Ο τομέας των πληροφοριών καθώς και η διεξαγωγή του αγώνα για κυριαρχία σ’ αυτόν τον κλάδο αποτελεί ίσως ένα σπουδαίο ζήτημα που διατηρεί στρατιωτικό, γεωπολιτικό και στρατηγικό ενδιαφέρον. Όπως είδαμε η κυριαρχία στο Ηλεκτρομαγνητικό φάσμα και η δυνατότητα διεξαγωγής επιχειρήσεων Η.Π. παρέχουν σ’ ένα κράτος το πλεονέκτημα πρώτης κίνησης είτε αυτό αφορά μια εμπόλεμη περίοδο είτε την περίοδο ειρήνης. Ιδιαιτέρως για τις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις είναι κρίσιμο να υπάρχει όχι μόνον επιχειρησιακή ετοιμότητα στα πεδία των μαχών αλλά και δυνατότητα συντονισμού και ασφαλούς και γρήγορης διανομής της πληροφορίας μεταξύ του συνόλου των σωμάτων και των υπηρεσιών. Πλέον, ακόμα και ο Η.Π. απαιτεί την υιοθέτηση ενός διακλαδικού πρίσματος, σύμφωνα με τ’ οποίο θα εμπλέκονται ενεργά και τ’ άλλα σώματα του στρατού αλλά θα είναι δυνατή και κυρίως ευκολότερη η επικοινωνία μεταξύ τους.
Κλείνοντας θα λέγαμε πως δυστυχώς τα διάφορα σκάνδαλα που έχουμε κατά καιρούς παρακολουθήσει να κλονίζουν την ετοιμότητα των ενόπλων δυνάμεων, φαίνεται πως δεν άφησαν ούτε τον τομέα του Η.Π. άθικτο. Κατά συνέπεια οι δυσκολίες δεν έχουν μόνον υπόβαθρο στο εξωτερικό της χώρας, όπως στην περίπτωση των τουρκικών προσπαθειών υποβάθμισης της ελληνικής ετοιμότητας στον χώρο της πληροφόρησης, αλλά υφίστανται και εσωτερικά κενά που δυσχεραίνουν την διεξαγωγή ενός τόσο σημαντικού για τα ελληνικά δεδομένα είδους σύγχρονων επιχειρήσεων.
[1] «Γενικό Επιτελείο Στρατού – Αποστολή», Army.Gr, 2017, http://www.army.gr/default.php?pname=Apostoli_DDB&la=1.
[2] ο.π
[3] Η διαφορά του ηλεκτρονικού πολέμου στο ηλεκτρομαγνητικό φάσμα με τον ηλεκτρονικό πόλεμο που λαμβάνει χώρα στον κυβερνοχώρο ενώ δεν είναι αρχικά διακριτή, εντούτοις είναι εξ ορισμού σημαντική και βοηθά στην διάκριση δυο διαφορετικών μεν κλάδων που έχουν δε πολύ συναφή σκοπό.
[4] «Ηλεκτρονικός Πόλεμος: Mια Άγνωστη Πτυχή Των Σύγχρονων Στρατιωτικών Επιχειρήσεων», Defence News, 2017, http://defencenews.gr/index.php/ethiniki-amina/ellinikos-stratos/482-ilektronikos-polemos-mia-agnosti-ptyxi-ton-sygxronon-stratiotikon-epixeiriseon.
[5] «Electronic Warfare · Lockheed Martin», Lockheedmartin.Com, 2017, http://www.lockheedmartin.com/us/products/electronic-warfare.html.
[6] «Ηλεκτρονικός Πόλεμος: Mια Άγνωστη Πτυχή Των Σύγχρονων Στρατιωτικών Επιχειρήσεων», Defence News, 2017, http://defencenews.gr/index.php/ethiniki-amina/ellinikos-stratos/482-ilektronikos-polemos-mia-agnosti-ptyxi-ton-sygxronon-stratiotikon-epixeiriseon.
[7] Dimitris Natsiopoulos, «Deploying Uavs As Jammers In The Aegean Sea», Blog, Defencegreece, 2014, https://defencegreece.wordpress.com/2014/01/14/deploying-uavs-as-jammers-in-the-aegean-sea/