Ο Ερντογάν ετοιμάζει πόλεμο;

Γράφει ο Αλέξανδρος Δρίβας, Διεθνολόγος

Εισαγωγή

Εδώ και ένα μήνα περίπου, έχει ξεκινήσει η μεγάλη συζήτηση για το αν ήταν πρέπον να κληθεί ο πρόεδρος της Τουρκίας στην Ελλάδα. Η απάντηση σε ένα τέτοιου είδους ερώτημα ήρθε από τον ίδιο τον Ταγίπ Ερντογάν, που για χάρη του MHP( Κυβερνών Κόμμα στην Τουρκία) και για την εσωτερική του πολιτική περιβολή, αυτή τη φορά δεν είπε «τους πετάξαμε στη θάλασσα» αλλά έκανε αναφορά περί κοψίματος γενιών και κοψίματος χειρών…Τι αναμένουμε από την επίσκεψη Ερντογάν; Ποιές γεωστρατηγικές επιταγές την καθορίζουν; Τι πρέπει να προσέξουμε;

Παγωμένη σύγκρουση σημαίνει no news.
Αναφορικά με τα ελληνοτουρκικά, ουδέν μονιμότερον του μονίμου προσωρινού. Η διεθνής βιβλιογραφία αναφέρεται στον όρο «παγωμένη σύγκρουση» για την περίπτωση της περιοχής του Καυκάσου αλλά και για τα ελληνοτουρκικά. Πρόκειται για μια σύγκρουση η οποία κινείται όπως το εκκρεμές. Με εξάρσεις και υφέσεις εχθρότητας (hostility, ως όρος της διεθνούς βιβλιογραφίας). Η Τουρκία από τη δεκαετία του 1950’ και μετά, διευρύνει συνεχώς τον κατάλογο των διεκδικήσεων απέναντι στην Ελλάδα. Ο λόγος; Το Σύνδρομο των Σεβρών. Η Τουρκία με την αναθεωρητική της πολιτική (ντυμένη άλλοτε με κεμαλικά και άλλοτε με μουσουλμανικά και οθωμανικά ενδύματα) επιθυμεί την επαναφορά του status quo ante (προ 1821).
Επομένως, τυπικά θα συζητηθούν οι διμερείς διαφορές ίσα-ίσα γιατί το επιβάλλει το διπλωματικό πρωτόκολλο και γιατί τα κράτη οφείλουν να βρίσκονται συνεχώς σε διάλογο για τις διαφορές τους, βάσει του διεθνούς δικαίου και της ειρηνικής διευθέτησης των διαφορών. Βέβαια κανείς εχέφρων δε θα πιστέψει πως θα πάψουν οι παραβιάσεις από την πλευρά της Τουρκίας. Εκτός και αν η Τουρκία έρχεται με πιο διπλωματικό τρόπο να θέσει τις διεκδικήσεις της, έναν διπλωματικό τρόπο που της εξασφαλίζει το παράνομο casus belli με το οποίο έχει πλαισιώσει τις διεκδικήσεις της στο Αιγαίο.

Η Τουρκία βλέπει στην Αθήνα την Ουάσινγκτον;
Δεν είναι λίγοι εκείνοι που υποστηρίζουν οτι η επίσκεψη Ερντογάν έχει υποστηριχθεί από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Για ό,τι δε γνωρίζουμε, οφείλουμε να σωπαίνουμε έλεγε ο Λούντβιχ Βιτγκενστάϊν. Αυτό το δόγμα ακολουθεί και το παρόν γραπτό. Σε κάθε περίπτωση, οι σχέσεις Τουρκίας με τη Δύση βρίσκονται σε πολύ κακό σημείο. Η Τουρκία θεωρεί πως η Ελλάδα, η Κύπρος και το Ισραήλ έχουν «συνωμοτήσει» υπό την αιγίδα των ΗΠΑ για να φέρουν ρήγμα στην Τουρκία και για να την απομονώσουν. Πιθανολογούμε οτι στην Ελλάδα ο Τούρκος πρόεδρος θα βρει βήμα για να αφήσει υπονοούμενα για τις ΗΠΑ και για την Ε.Ε (κυρίως για τη Γερμανία).
Ποιά δύναμη απελευθερώνει ένα τέτοιο θράσος; Η δύναμη του οτι νιώθει ασφαλής όταν συνεργάζεται αγαστά με τη Ρωσία και το Ιράν στην τελική φάση αναμόρφωσης της Μέσης Ανατολής. Μια αναμόρφωση στην οποία ελπίζει η Τουρκία οτι θα πάρει «μαλλί» και δε θα βγει «κουρεμένη». Η Τουρκία αυτή τη στιγμή συνεργάζεται με τα δύο μεγάλα «κόκκινα πανιά» της Δύσης. Τη Μόσχα και την Τεχεράνη και γνωρίζει πολύ καλά πως η Δύση πλέον, δεν είναι τόσο συμπαγής όσο ήταν, ποντάροντας στο γεγονός πως όποιο αντίμετρο και αν η Δύση θελήσει να επιβάλλει στην Τουρκία, η Άγκυρα θα βρει το προσφυγικό και την αναμενόμενη αναζωπύρωση στη Μέση Ανατολή ως απειλές για να φέρει χώρες που ανήκουν στο ΝΑΤΟ και στην Ε.Ε να αντιδράσουν. Άλλωστε και ο Έλληνας πρωθυπουργός απήυθυνε έκκληση προ μηνός να μην εξαντληθεί η αυστηρότητα της Ε.Ε και της Γερμανίας πάνω στην Τουρκία.

Είμαστε δεσμευμένοι να απαντήσουμε στις όποιες προκλήσεις. Γιατί;
Από το 2010 χοντρικά, η Ελλάδα έχει πετύχει να έχει έναν σημαντικό ρόλο στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου. Η συνεπής οικοδόμηση μιας συμμαχίας με το Ισραήλ, την Κύπρο και την Αίγυπτο οδηγεί σε κάποιους περιορισμούς αναφορικά με το τί παραχωρήσεις μπορούμε να κάνουμε απέναντι στην Τουρκία.

Πέραν του γεγονότος οτι ένας ολόκληρος Β’ Π.Π έγινε γιατί η πολιτική του κατευνασμού λειτούργησε ως «ορεκτικό» και όχι ως δύναμη ανάσχεσης απέναντι στην Γερμανία, η Ελλάδα ακολουθεί ένα περιφερειακό pacta sunt servanda (οι συμφωνίες πρέπει να τηρούνται). Οι δύο τριμερείς που χτίζονται επιμελώς από τα παραπάνω κράτη, δεν είναι αντιτουρκικές. Έχουν όμως στοιχεία που τη σημερινή Τουρκία, την αδιάλλακτη, δεν μπορούν να την συμπεριλάβουν. Η αξιοπιστία είναι ο πυλώνας κάθε υπογραφής διεθνούς ή περιφερειακής συμφωνίας. Η Ελλάδα κάνει συχνά-πυκνά ασκήσεις με τα παραπάνω κράτη. Αυτό σημαίνει πως όχι μόνο θα ήταν πρέπον για δικούς μας, εθνικούς λόγους να ρωτήσουμε τον Κύριο Ερντογάν, τι εννοεί με το κόψιμο γενιών και χειρών, αλλά και για λόγους που αφορούν την ασφάλεια και την ειρήνη μιας περιοχής που είναι έτοιμη να παράξει μεγάλες συγκρούσεις.

Μπορεί λοιπόν για τα ελληνοτουρκικά ζητήματα να είναι άλλη μια φωτοτυπία η επίσκεψη του Τούρκου προέδρου, όμως ίσως είναι η πρώτη φορά που ο «σουλτάνος» επισκέπτεται τη χώρα μας υπό αυτές τις περιφερειακές και διεθνείς συγκυρίες. Καλό θα ήταν να του δείξουμε πως δεν πρέπει να κλείσει την πόρτα στη Δύση και πως η Ελλάδα χρειάζεται για μια μελλοντική «κωλοτούμπα» της Τουρκίας που θα την επαναφέρει κοινωνικοποιημένη προς τη Δύση. Κανείς και ποτέ δε θέλει συγκρούσεις και πολέμους. Αν θέλουμε πραγματική ειρήνη στην περιοχή πρέπει να ασπαζόμαστε όσο το δυνατόν το «ειρήνη μέσω ισορροπίας ισχύος» (peace through strength) και η ισχύς προβάλλεται ακόμη και από επικοινωνιακές μεθόδους. Αυτό το ξέρει πολύ καλά άλλωστε, ο Τούρκος πρόεδρος.

Η παρούσα ανάλυση πρωτοδημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα new-economy.gr (6/12/2017) πριν την επίσημη επίσκεψη του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Ελλάδα