Οι Κούρδοι και η δράση τους στην συριακή κρίση

Γράφει η Μαίρη Λυμπέρη, Φοιτήτρια Διεθνών Σχέσεων Πανεπιστημίου Αιγαίου

Η παρούσα ανάλυση έχει ως θέμα τη δράση των Κούρδων στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας. Για πρώτη ίσως φορά στην Ιστορία λόγω ειδικών συνθηκών, οι Κούρδοι οι οποίοι μάχονται κατά του ISIS, έχουν την ευκαιρία να ασκήσουν μεγάλη επιρροή στη Μέση Ανατολή, καθώς είναι εκείνοι που επηρεάζουν σημαντικά την ισορροπία δυνάμεων στο Ιράκ και στη Συρία. Το γεγονός αυτό τους καθιστά αυτομάτως αξιόπιστο σύμμαχο όχι μόνο των Ρώσων άλλα και των Αμερικάνων, και εξασφαλίζει το ρόλο τους στην μεταπολεμική Συρία. Όμως η αφύπνιση αυτή των Κούρδων διαφέρει από εκείνες στο Ιράκ τη δεκατετία του 1970 και στην Τουρκία τη δεκαετία του 1990. Το ISIS «ξετύλιξε» εναντίον των Κούρδων και όχι μόνο την εφαρμογή της εξτρεμιστικής του ιδεολογίας, δηλαδή την εγκαθίδρυση της Σαρία και την εξόντωση όλων όσων αποτελούσαν εμπόδιο στη δημιουργία του «χαλιφάτου». Η εφαρμογή της εξτρεμιστικής ιδεολογίας του ISIS οδήγησε στη μαζική εισροή Κούρδων εθελοντών στα κουρδικά ένοπλα σώματα και στον οργανωμένο αγώνα κατα του ISIS. Έτσι, οι μεγάλες (ΗΠΑ και Ρωσία) και περιφερειακές δυνάμεις (Ισραήλ) αναγκάζονται πλέον να αντιμετωπίσουν ευνοϊκότερα τις κουρδικές απαιτήσεις.
Οι αμερικανο- κουρδικές σχέσεις την τελευταία δεκαετία δοκιμάστηκαν αρκετές φορές λόγω,της δυσαρέσκειας των κούρδων ηγετών προς την Ουάσιγκτον ως αποτέλεσμα της στήριξής της τελευταίας στον πρώην ιρακινό πρωθυπουργό Νουρί αλ Μαλίκι, αλλά και των σχέσεων ΗΠΑ – Τουρκίας οι οποίες υποχρέωναν την Ουάσιγκτον να κρατήσει αποστάσεις απο το PYD (Κουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα) καθώς και την πολιτοφυλακή του, το YPG. Το γεγονός αυτό οφείλεται στις ενέργειες της αντίστοιχης κουρδικής οργάνωσης στην Τουρκία, το ΡΚΚ. Ωστόσο, το PYD/YPG αποτελεί έναν από τους βασικότερους συμμάχους των ΗΠΑ καθώς πρόκειται για μία απο τις αποτελεσματικότερες -αν όχι τη μοναδική – ένοπλες δυνάμεις στον αγώνα κατά του ISIS. Η συνεργασία της πολεμικής αεροπορίας των ΗΠΑ με τo YPG, αλλά και η βοήθεια της Ρωσίας, είχε ως αποτέλεσμα την υποχώρηση των τζιχαντιστών από σημαντικές περιοχές της Συρίας.
Έτσι με την στήριξη των ΗΠΑ οι Κούρδοι αναλαμβάνουν τον πόλεμο κατα των ισλαμιστών και αναμένεται να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στα αμερικανικά σχέδια για την καταπολέμηση του ISIS. Συγκεκριμένα, η στρατηγική των ΗΠΑ ενάντια στο ISIS άρχισε να παίρνει μορφή όταν οι τζιχαντιστές στράφηκαν κατά του ιρακινού Κουρδιστάν, προκαλώντας μια σειρά έντονων διπλωματικών ζυμώσεων με αποτέλεσμα την αμερικανική στρατιωτική παρέμβαση. Συγκεκριμένα ο Μασούντ Μπαρζάνι, ο ηγέτης του ιρακινού Κουρδιστάν τηλεφώνησε στον Αμερικανό Αντιπρόεδρο Τζο Μπάιντεν και τον ενημέρωσε ότι η Ερμπίλ, πρωτεύουσα του ιρακινού Κουρδιστάν αλλα και κέντρο της αμερικανικής παρουσίας στην περιοχή – στρατός, διπλωματική αποστολή, μυστικές υπηρεσίες, αμερικανικές εταιρίες – απειλείται από τζιχαντιστές οι οποίοι βρίσκονταν σε απόσταση 25 μιλίων και υποστήριξε πως εαν δεν υπάρξει αμερικανική παρέμβαση η πόλη θα έπεφτε στα χερια των ισλαμιστών μέσα σε λίγες μέρες. Έκπληξη προκάλεσε η άμεση ανταπόκριση του Προέδρου των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα, ο οποίος στο παρελθόν είχε αρνηθεί να βοηθήσει τη Βαγδάτη στην καταπολέμηση των τζιχαντιστών και η έγκριση που έδωσε για αεροπορικούς βομαρδισμούς κατά του ISIS αλλά και τα μυστικά προγράμματα για τον εξοπλισμό των Κούρδων μαχητων στο Ιράκ (Peshmerga). Αναμφισβήτητα, οι κουρδικές οργανώσεις αποτελούν το κλειδί στην καταπολέμηση του ισλαμικού ψευδοκράτους με μία σειρά επιτυχιών κατά των τζιχαντιστών καθώς έχει καταφέρει να ανακτήσει μεγάλο μέρος των χαμένων εδαφών τόσο στο Βόρειο Ιράκ αλλά και στη Βόρεια Συρία. Για παράδειγμα, τον Ιανουάριο του 2015 το ενδιαφέρον της κουρδικής άμυνας στράφηκε αποκλειστικά στο Kομπάνι (περιοχή στα σύνορα Τουρκίας – Συρίας ). Στην περιοχή αυτή το ISIS ενέπλεξε κάποια από τα καλύτερα τμήματά του, εξοπλισμένα με βαρύ οπλισμό, με σκοπό να εξαφανίσουν την κουρδική παρουσία δυτικά του Ευφράτη και βορείως της πρωτεύουσας του ισλαμικού ψευδοκράτους, τη Ράκκα. Οι Κούρδοι με τη βοήθεια των αμερικανικών βομβαρδισμών κατά των ισλαμιστών στην περιοχή σημείωσαν μία μεγάλη επιτυχία, καθώς το ISIS στο Κομπάνι απώλεσε εκατοντάδες μαχητές του αλλά και υλικό το οποίο δεν κατάφερε να ανακτήσει έως σήμερα. Έτσι, οι δυνάμεις του YPG προέλασαν με σκοπό την απελευθέρωση των περιοχών που βρίσκονται γύρω από το Κομπάνι. Μία επίσης σημαντική νίκη των Κούρδων μαχητών είναι εκείνη στο Σιντζάρ, μία πόλη στο Ιράκ κοντά στα σύνορα της χώρας με τη Συρία. Η πόλη αυτή κατοικούνταν κυρίως από Γιεζίντι (πληθυσμός κουρδικής καταγωγής), η οποία βρέθηκε υπο τον έλεγχο των ισλαμιστών σε σύντομο χρονικό διάστημα μετά την προέλασή τους τον Αύγουστο του 2014. Το ISIS προχώρησε σε μαζικές εκτελέσεις Γιεζίντι προκαλώντας ένα τεράστιο κύμα 200.000 περίπου προσφύγων (50.000 Γιεζίντι και 150.000 διαφορετικών εθνικοτήτων) προς τα βόρεια. Η σκληρή στάση των ισλαμιστών στους κατοίκους οδήγησε στην αναδιοργάνωση και αντεπίθεση των Κούρδων, οι οποίοι με τη βοήθεια των αμερικανικών βομβαρδισμών κατάφεραν την απώλεια 1.000 μαχητών του ISIS. Στη συνέχεια, οι κουρδικές δυνάμεις βελτίωσαν τις θέσεις τους κοντά στην πόλη και το Νοέμβριο του 2015 εξαπέλυσαν καινούργια επίθεση με στόχο την ανακατάληψη της, η οποία σύντομα απέβη επιτυχής. Όμως μία απο τις επιτυχίες των Κούρδων με ακόμη μεγαλύτερη σημασία είναι εκείνη στο φράγμα Τισρίν, ένα από τα μεγαλύτερα στον Ευφράτη. Το κουρδικό μέτωπο βρισκόταν νοτίως του Σαρρίν, κάτι που είχε σαν αποτέλεσμα ένα μέρος του καντονιού στο Κομπάνι να είναι υπό τον έλεγχο των ισλαμιστών. Η απελευθέρωση του υπόλοιπου καντονιού επιτεύχθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 2015 από το YPG με αεροπορική υποστήριξη, ενώ στις 26 Δεκεμβρίου οι Κούρδοι είχαν φτάσει ήδη στο φράγμα Τισρίν το οποίο κατέλαβαν, ενώ την επόμενη μέρα προέλασαν δυτικά αυτού περνώντας τον Ευφράτη και εγκαθιστώντας γύρω απο το φράγμα μία ασφαλή περίμετρο. Μπορεί το ISIS να μην είχε μεγάλες απώλειες έμψυχου δυναμικού από την επιχείρηση αυτή, όμως ήρθε αντιμέτωπο με σημαντικες επιπτώσεις. Δεν έχασε μόνο μία σύντομη οδό μεταφορών, αλλά απειλείται πλέον η οδός απο την οποία διακινείται το λαθραίο πετρέλαιο, σημαντική οικονομική πηγή τόσο για τους ισλαμιστές όσο και για την Τουρκία. Ενδεχόμενη ταυτόχρονη επιχείρηση των Κούρδων προς την Ιεράπολη της Συρίας και του FSA προς το Αλ Μπαμπ θα έχει ως αποτέλεσμα το τέλος της παρουσίας του ISIS στα σύνορα με την Τουρκία, συνεπώς και το τέλος του λαθρεμπορίου πετρελαίου αλλά και την ενοποίηση υπό κουρδικό έλεγχο των βορείων συνόρων στη Συρία.
Ωστόσο, ο βασικότερος σύμμαχος της Ουάσιγκτον στη συριακή κρίση βομβαρδίζεται συνεχώς από τον μακροχρόνιο σύμμαχο της στο ΝΑΤΟ, την Τουρκία. Η Τουρκία, χρησιμοποιώντας σαν πρόσχημα το ISIS, επιδίδεται σε μια συνεχή προσπάθεια να πλήξει τους Κούρδους μαχητές. Γίνεται εύκολα αντιληπτό πως ο Πρόεδρος της Τουρκίας, Ταγίπ Ερντογάν, φοβάται ότι μέσα από τις στάχτες του συριακού εμφύλιου πολέμου αναμένεται η γέννηση ενός συριακού – κουρδικού κράτους, εφάμιλλο με το ήδη υπάρχον στο Ιράκ. Έτσι, η Τουρκία θα είναι πλέον αντιμέτωπη με δύο γειτονικές αυτόνομες κουρδικές οντότητες, κάτι το οποίο θα μπορούσε να παρακινήσει τους Κούρδους της χώρας να διεκδικήσουν κάτι αντίστοιχο. Είναι αλήθεια ότι η τουρκική πλευρά αρχικά ακολούθησε τη διπλωματική οδο, με ειρηνευτικες διαπραγματεύσεις, μία προσπάθεια η οποία έπεσε στο κενό όταν το ΡΚΚ αρνήθηκε να ζητήσει απο το PYD να διακόψει τις επειχηρήσεις στη Συρία. Για το λόγο αυτό η Άγκυρα ξεκίνησε ένα επικίνδυνο παιχνίδι με την ένταξή της στη συμμαχία των Αμερικανών κατά του ISIS, έτσι ώστε να έχει πλέον τo πρόσχημα να πολεμήσει τους Κούρδους. Έχοντας λοιπόν ενταχθεί στην αμερικανική συμμαχία, σε λιγότερο από μία εβδομάδα έστρεψε τα όπλα της εναντίον των Κούρδων μαχητών. Το παιχνίδι αυτό όμως είναι άκρως επικίνδυνο και παίζεται στην κόψη του ξυραφιού, καθως εάν η Τουρκία ξεπεράσει τα όρια μπορεί να στρέψει τις ΗΠΑ εναντίον της, αφού δεν πρόκειται να επιτρέψουν σε κανέναν να πλήξει τις πιο αξιόπιστες χερσαίες δυνάμεις που πολεμούν το ISIS, οι οποίες είναι απολύτως απαραίτητες για να είναι αποτελεσματικοί οι αμερικανικοί βομβαρδισμοί κατα των ισλαμιστών.
Είναι προφανές ότι η κατάσταση είναι ασταθής και η απαίτηση του Ταγίπ Ερντογάν οι ΗΠΑ να διαλέξουν ανάμεσα στην Άγκυρα και στους Κούρδους μπορεί να οδηγήσει την κατάσταση εκτός ελέγχου. Υπάρχει ωστόσο ένας «συμβιβασμός», ο οποίος θα μπορούσε να ικανοποιήσει όλες τις πλευρές. Συγκεκριμένα, αν οι ΗΠΑ κατόρθωναν να πείσουν την Τουρκία να δεσμευτεί να μην επεμβαίνει πλέον σε περιοχές των Κούρδων μαχητών της Συρίας σε αντάλλαγμα με την κατάπαυση πυρός και την απόσυρση μαχητών του PKK, τούτο
α) θα είχε σαν αποτέλεσμα τη διακοπή των επιθέσεων στην Τουρκία, που έχουν αφήσει ολόκληρα τμήματα κουρδικών περιοχών σε κατάσταση εξίσου άσχημη με εκείνη της Συρίας και
β) θα επιτρέψει σε ΗΠΑ και PYD να επικεντρωθούν στον κοινό τους στόχο, την καταπολέμηση του ISIS.

Πόσο εφικτή είναι όμως μία τέτοια συμφωνία, αν λάβουμε υπόψη ότι οι Κούρδοι μαχητές στο τέλος του πολέμου θα απαιτήσουν μία δίκαιη ανταμοιβή, η οποία είναι ενάντια στα συμφέροντα της Τουρκίας; Την απάντηση θα τη δώσει η Ιστορία.