Ελληνικά
Γράφει ο Χρήστος Λαμπρόπουλος, Εξωτερικός Συνεργάτης ΚΕΔΙΣΑ
Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας δεν θα μπορούσε σαφώς να αφήσει ανεπηρέαστη την δυναμική των διωκτικών Αρχών τόσο σε τοπικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Έχει αναμφισβήτητα αναβαθμίσει το οπλοστάσιό τους και έχει μετουσιωθεί, τις τελευταίες δεκαετίες, ως η αιχμή του δόρατός τους.
Είναι βέβαια γεγονός, ότι η εξέλιξη της τεχνολογίας έχει γενικότερα επιφέρει μεταβολές στην κοινωνική οργάνωση και την οικονομική δραστηριότητα, παράλληλα, όμως, γεννά κινδύνους κατά των θεμελιωδών δικαιωμάτων και της ιδιωτικής ζωής του ατόμου [1].
«Οι τεχνολογίες παρακολουθήσης πολλαπλασιάζονται παντού. Υπάρχει ο κίνδυνος αυτές οι τεχνολογίες, που μπορούν να βλάψουν και τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα στρατηγικά μας συμφέροντα, να πέσουν στα λάθος χέρια«, εξήγησε στις 21 Ιανουαρίου 2015 σε ημερίδα στο Ευρωπαικο Κοινοβούλιο η Μarietje Schaake (Φιλελεύθεροι, Ολλανδία), που ετοιμάζει έκθεση για τις επιπτώσεις της ψηφιακής επιτήρησης στα ανθρώπινα δικαιωματα, σε τρίτες χώρες. [2].
Σε διεθνές επίπεδο, ήδη σε ερευνητικά κέντρα, κυρίως των Η.Π.Α., διεξάγονται έρευνες σε εμβρυακή ή σε πιλοτική μορφή, βασισμένες στην περαιτέρω επεξεργασία προσωπικών δεδομένων με σκοπό, τη δυνατότητα ανάδειξης στοιχείων που θα μπορούν να οδηγήσουν σε πληροφορίες για την υγεία ή την ψυχολογική κατάσταση ή την εν γένει εγκληματική ή μη συμπεριφορά των πολιτών.
Όμως, η επεξεργασία των δεδομένων και δη σε δημόσιους χώρους, ενέχει τον κίνδυνο να διολισθήσει σε καταστάσεις ελέγχου της ίδιας της προσωπικότητας ή της συμπεριφοράς κοινωνικών ομάδων.
Οι έρευνες αυτές και οι διασταυρώσεις στην κοινότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης γίνονται με τους εγγυητικούς όρους που ξεκίνησαν να απορρέουν από την Ευρωπαϊκή Οδηγία 95/46, ήδη αναθεωρημένη με την νέα Οδηγία 2002/58, και για την χώρα μας, από τον Ν. 2472/974 ως τροποποιήθηκε και ισχύει με τον Ν. 4139/2013 (ΦΕΚ Α 74) [3].
Οι κίνδυνοι όμως για την διαφύλαξη της ιδιωτικότητας των πολιτών ενυπάρχουν μολονότι θεσπίζονται εγγυητικοί θεσμοί, εξαιτίας τόσο της διφορούμενης ποιότητας προβλέψεων των διατάξεων και της πλημμελούς ή μη εφαρμογής του θεσμικού οπλοστασίου όσο και εξαιτίας του ανεξέλεγκτου χαρακτήρα της τεχνικής υποδομής για ηλεκτρονική παρακολούθηση[4]. Έτσι, οι αρμόδιες διωκτικές Αρχές έχουν ευρύτατες δυνατότητες να παρακολουθούν ιδιωτικά δεδομένα σε τηλεφωνικές συνομιλίες, στο internet και γενικότερα σε όλους τους τομείς της καθημερινής ζωής.
Το «στοίχημα» της εκάστοτε διωκτικής Αρχής είναι κατά πόσο θα αξιοποιεί, στο βέλτιστο δυνατό βαθμό, την τεχνολογία και τις δυνατότητες που της παρέχουν οι εκάστοτε νομοθετικές ρυθμίσεις προκειμένου να αποτελούν τον βασικό πυλώνα της προάσπισης των δημοκρατικών ελευθεριών και των δικαιωμάτων των πολιτών, διεκδικώντας ταυτόχρονα τον τίτλο του αποτελεσματικού μηχανισμού πρόληψης και καταστολής κάθε μορφής εγκληματικότητας.
Ενδεικτικά, αναφέρονται μερικές από τις τεχνολογίες, που κύριος σκοπός τους είναι η διασφάλιση της ευνομίας και προστασίας τόσο των πολιτών όσο και της κοινωνικοοικονομικής ζωής της διεθνούς κοινότητας.
Η πρώτη είναι το σύστημα πληροφοριών Schengen (SIS II), το οποίο παρέχει τη δυνατότητα στις Αρχές να έχουν στη διάθεσή τους από το κεντρικό αρχείο δεδομένων, μέσω μιας αυτοματοποιημένης διαδικασίας υποβολής ερωτημάτων, τις απαραίτητες καταχωρήσεις για την καλύτερη διενέργεια των συνοριακών ελέγχων και αυτών που πραγματοποιούνται στο εσωτερικό κάθε συμβαλλομένου κράτους-μέλους. Ενέχει δυο μεγάλες κατηγορίες πληροφοριών. Η πρώτη αφορά αναζητούμενα πρόσωπα (διωκόμενοι, εξαφανισμένοι ενήλικες και ανήλικοι κ.λπ.). Η δεύτερη αφορά αναζητούμενα οχήματα ή αντικείμενα, όπως έγγραφα ταυτότητας, άδειες κυκλοφορίας οχημάτων και πινακίδες αριθμού κυκλοφορίας που έχουν κλαπεί ή απολεσθεί [5]Σκοπός του συστήματος αυτού είναι στην εξασφάλιση της ελεύθερης διέλευσης των συνόρων, με την επιτρεπτή προληπτική παρακολούθηση προσώπων εφόσον υπάρχουν πραγματικές ενδείξεις, ό,τι το άτομο που παρακολουθείται, πρόκειται να διαπράξει πολυάριθμες και εξαιρετικά σοβαρές πράξεις βίας, προκειμένου ν’ αποφευχθεί η τέλεση εγκλημάτων.
Η δεύτερη είναι το δορυφορικό σύστημα ECHELON[6], το οποίο μπορεί να παρακολουθήσει οποιονδήποτε, σε όποια έννομη τάξη και αν ζει. Η δορυφορική παρακολούθηση, περισσότερο από κάθε άλλο νέο διωκτικό μέσο, θέτει υπό επιτήρηση τον καθένα, αφού μπορεί να εισέλθει στο άσυλο της κατοικίας ή στο χώρο εργασίας και να διευρύνει τον κύκλο των υπόπτων.
Άλλες μορφές είναι η βιοτεχνολογία η οποία αξιοποιείται κατά τη γενετική ανάλυση, όπως και για την εξιχνίαση εγκλημάτων με την ανάλυση του DNA ή τη βιομετρία, η οποία βρίσκει εφαρμογή για τη διακρίβωση της ταυτότητας των ατόμων και την πιστοποίηση της αυθεντικότητας της δηλούμενης ταυτότητας μέσω της χρήσης εξατομικευμένων σωματικών χαρακτηριστικών. [7]Μπορεί, επομένως, να αξιοποιηθεί για τον έλεγχο του ατόμου και την επέμβαση στην προσωπικότητά του, όπως και, γενικότερα στη ζωή του και τούτο, διότι τα γενετικά δεδομένα είναι φορείς μεγάλης ποικιλίας πληροφοριών[8] Έτσι, η δυνατότητα ανάλυσης του DNA για τη διαπίστωση της ταυτότητας του δράστη εγκλημάτων, διαλευκάνει και πιστοποιεί τον/τους δράστη/ες μιας εγκληματικής ενέργειας, σε απόλυτο σχεδόν ποσοστό επιτυχίας πλην όμως, δημιουργεί μερικές φορές και έντονη ανασφάλεια, τόσο λόγω της σχετικής ασάφειας του νόμου, όσο και των υπόπτων που υποβάλλονται, μόνο όταν υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ενοχής.
Η χρήση λοιπόν των νέων τεχνολογιών, με πρόφαση αρκετές φορές γενικούς και αόριστους στόχους, από την μια μεριά αποτελεί εν δυνάμει απειλή για τις ατομικές ελευθερίες, από την άλλη, προσφέρει ασύλληπτες, για την εποχή μας, δυνατότητες στις εκάστοτε διωκτικές αρχές, ώστε να επιφέρουν καίρια χτυπήματα κατά του οργανωμένου εγκλήματος και της τρομοκρατίας.
Υπάρχει λοιπόν αδήριτη ανάγκη, να επιλέγεται κάθε φορά η σωστή όψη του νομίσματος.
Βιβλιογραφία
- [1]. Ιγγλεζάκης Ι., Ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα, Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Σάκκουλας. 2003
- [2]. Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης – Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. « Ανθρώπινα δικαιώματα και τεχνολογίες παρακολούθησης» 2017. [Online]. Διαθέσιμο: http://www.europarl.europa.eu/news/el/headlines/world/20150120STO11203/anthropina-dikaiomata-kai-tekhnologies parakoloutheses [Ανακτήθηκε: 08-Sept-2017]
- [3]. Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα. 2017. [Online]. Διαθέσιμο: http://www.dpa.gr/portal/page?_pageid=33,19052&_dad=portal&_schema=PORTAL#1 [Ανακτήθηκε: 10-Sept-2017]
- [4]. Ν., Παρασκευόπουλος. Ασφάλεια του κράτους και ανασφάλεια δικαίου. [επιμ.] Α. ΜΑΝΙΤΑΚΗΣ & Α. ΤΑΚΗΣ. Τόμ. Τρομοκρατία και δικαιώματα Αθήνα, : Σαββάλας, 2004. σ. 53 επ..
- [5]. Ελληνική Αστυνομία «Σύστημα Πληροφοριών Schengen (Schengen Information System) – S.I.S.» 2017. [Online]. Διαθέσιμο: http://www.hellenicpolice.gr/index.php?option=ozo_content&lang=%27..%2&perform=view&id=26982&Itemid=898&lang= [Ανακτήθηκε: 09-Sept-2017].
- [6]. Μπίκατζικ Χ., Ο μεγάλος αδελφός της Ευρώπης, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 04/ 02/ 07.
- [7]. Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα. 2017. [Online].Διαθέσιμο:http://www.dpa.gr/portal/page?_pageid=33,131221&_dad=portal&_schema=PORTAL [Ανακτήθηκε: 10-Sept-2017]
- [8]. Σημίτης Σ., Οι ευαίσθητες πληροφορίες σε αναζήτηση νομικού καθεστώτος, σε Συμβούλιο της Ευρώπης, Νομοθετικά προβλήματα της προστασίας προσωπικών δεδομένων, Αθήνα: σελ. 267 επ., 1992