Οι δύο Πόλεμοι της Αιγύπτου

Γράφει ο Ιωάννης Μπαλτζώης*, Αντιστράτηγος ε.α. & Πρόεδρος Δ.Σ. Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛΙΣΜΕ) 

 

Δεν γνωρίζω αν πολλοί αντιλαμβάνονται που έχουν φθάσει τα πράγματα στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και ιδιαίτερα σε μια από τις   θερμότερες περιοχές  του πλανήτη, στο σύμπλοκο Ελλάδος  (νοτίως της Κρήτης), της Λιβύης και της Αιγύπτου. Στο συγκεκριμένο άρθρο θα αναλύσουμε μόνο από την πλευρά της Αιγύπτου και θα δούμε ότι η μεγάλη αυτή αραβική χώρα ευρίσκεται πολύ πιο κοντά σε μια ή και δύο πολεμικές συρράξεις. Συγκεκριμένα ένας πόλεμος στα δυτικά της Αιγύπτου, εναντίον της  Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας της Λιβύης (GNA), ενός κρατικού  μορφώματος, ελεγχόμενου και χειραγωγούμενου  απολύτως από τον πρόεδρο Ερντογάν και να αντιμετωπίσει τις ορδές των μεταφερόμενων από την Τουρκία τζιχαντιστών από το Ιντλίμπ της Συρίας, αν περάσουν την κόκκινη γραμμή που έθεσε η Αίγυπτος  για την περιοχή της Σύρτης, την στρατηγικότερη περιοχή της  Λιβύης, λόγω της ενεργειακής σπουδαιότητάς της.    Ο δεύτερος πόλεμος που πολύ πιθανόν  θα κληθεί να συμμετάσχει  θα είναι στα νότια της χώρας και συγκεκριμένα εναντίον της Αιθιοπίας. Η αιτία εδώ είναι τελείως διαφορετική σε σχέση με την Λιβύη, δεν είναι τα πετρέλαια αλλά το νερό και συγκεκριμένα η ολοκλήρωση του Μεγάλου Αιθιοπικού αναγεννησιακού φράγματος  (GERD), που  από τον Ιούλιο θα αρχίσει να γεμίζει με το πολύτιμο νερό του Γαλάζιου Νείλου του ανατολικού βραχίονα του Νείλου ποταμού, ο δυτικός  είναι ο Λευκός Νείλος και οι δύο μαζί αποτελούν τον Νείλο ποταμό, που αποτελεί την πηγή της ζωής για την Αίγυπτο τις τέσσερις τελευταίες χιλιετίες.

Ο Πρώτος Πόλεμος

Το μόρφωμα  του GNA στη Λιβύη, που ναι μεν αρχικά είναι διεθνώς αναγνωρισμένο , αλλά απέτυχε του σκοπού του   να σχηματίσει κυβέρνηση εθνικής συμφιλίωσης από το 2017, άρα έχει χάσει την νομιμοποίησή του, με πρωθυπουργό τον ελεγχόμενο απολύτως από τον Ερντογάν, τον  Τουρκολίβυο πρωθυπουργό Σάρατζ , που υποστηρίζεται και ενισχύεται σε οπλικά συστήματα και πάσης μορφής βοήθεια  από την Τουρκία και το Κατάρ και μία υποχθόνια πολιτική στάση της Ιταλίας, που στηρίζεται καθαρά σε οικονομικά συμφέροντα στην περιοχή. Η κυβέρνηση  GNA με τις παραστρατιωτικές δυνάμεις της (στην ουσία μισθοφόροι  τζιχαντιστές από το Ιντλίμπ) θέλει  να καταλάβει τον κόλπο της Σύρτης για να ελέγχει τις πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της Λιβύης, κάτι που παραβιάζει την κόκκινη γραμμή της Αιγύπτου.  Η περιοχή της Σύρτης  και ολόκληρη η Δυτική Λιβύη, περίπου 80% του Λιβυκού εδάφους,   ελέγχεται από  τονΛιβυκό Εθνικό Στρατό (LNA) υπό τον στρατηγό Χαφτάρ και το εκλεγμένο Λιβυκό Κοινοβούλιο, άλλη μια πολιτική οντότητα, που είναι και αυτή διεθνώς αναγνωρισμένη, που στηρίζεται από την Αίγυπτο, τα ΗΑΕ, την Σαουδική Αραβία, το Ισραήλ, την Γαλλία, την  Ελλάδα και με επιφυλάξεις από την Ρωσία και τις επαμφοτερίζουσες και αλλοπρόσαλλές πολιτικά ΗΠΑ . Η Αίγυπτος έχει ήδη μεταφέρει μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις με βαρύ οπλισμό (εκατοντάδες άρματα μάχης) στα σύνορα της με την Λιβύη και είναι έτοιμη να εισβάλει στην Λιβύη. Σε πρόσφατη τηλεοπτικό του διάγγελμα ο πρόεδρος της Αιγύπτου Αμπντέλ Φατάχ ελ Σίσι, δήλωσε ξεκάθαρα ότι  ο κόλπος της Σύρτης  είναι «κόκκινη γραμμή» για την Αίγυπτο, αν προχωρήσουν οι δυνάμεις του GNA, αναφέροντας την ανάγκη προστασίας των πορωδών συνόρων της ως λόγου «άμεσης επέμβασης» στη Λιβύη. Μετά από το διάγγελμά του επιθεώρησε στρατιωτικούς μεγάλους σχηματισμούς στα δυτικά σύνορα  της Αιγύπτου. Ο αριθμός των στρατευμάτων που έχουν αναπτυχθεί δείχνει ότι εννοούν μια τέτοια  επιχείρηση.

Ο Δεύτερος Πόλεμος

Ο επόμενος πόλεμος που θα μπορούσε να εμπλακεί άμεσα η Αίγυπτος είναι το νέο Αιθιοπικό φράγμα, καθόσον από τον Ιούλιο θα αρχίσει να γεμίζει με το νερό του «Γαλάζιου Νείλου». Το κολοσσιαίο αυτό φράγμα GERD, κατασκευαζόταν από  το 2010 και με αυτό το έργο των  4,8 δισεκατομμυρίων δολαρίων, η Αιθιοπία μετατρέπεται  σε εξαγωγέα ηλεκτρικής ενέργειας. Από την άλλη η  Αίγυπτος φοβάται ότι η πλήρωση του φράγματος και η μετέπειτα διαχείρισή του θα αφήσουν πολύ λίγο νερό να  ρέει, κάτι που θα της δημιουργούσε τεράστια γεωργικά και οικονομικά προβλήματα. Η λεκάνη του φράγματος  σχεδιάστηκε για ένα τεράστιο όγκο  νερού  74 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων. Όταν τελειώσει και γεμίσει το φράγμα θα παράγει 6.450 MW ηλεκτρικής ενέργειας, περισσότερο από το τριπλάσιο που μπορεί να παράγει η Αιθιοπία. Μεγάλο μέρος της νέας παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας θα εξαχθεί στο Σουδάν και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το φιλικό  Σουδάν δεν έχει πάρει την πλευρά της Αιγύπτου. Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ Αιγύπτου και Αιθιοπίας, υπό την εποπτεία των Ηνωμένων Πολιτειών και της Παγκόσμιας Τράπεζας, δεν κατάφεραν να τελεσφορήσουν. Η Αίγυπτος κάλεσε το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ να παρέμβει, πλην όμως μέχρι τώρα δεν υπάρχει συμφωνία. Η Αίγυπτος εκτιμά ότι θα χάσει τουλάχιστον το 22% της ροής του νερού του Νείλου  και ανησυχεί ότι θα επηρεαστεί έως και το 30% της καλλιεργούμενης  γης της, η οποία θα μετατραπεί σε έρημο. Τόσο η Αίγυπτος όσο και η Αιθιοπία υπαινίχθηκαν τη δυνατότητα λήψης στρατιωτικών μέτρων για την προστασία των συμφερόντων τους και οι ειδικοί φοβούνται ότι η διακοπή των συνομιλιών είναι πολύ πιθανόν  να οδηγήσει σε πολεμική σύγκρουση.

Εκτιμήσεις-Προοπτικές

Κανένας Αιγύπτιος κυβερνήτης δεν μπορεί να επιτρέψει ούτε την μία ούτε την άλλη κατάσταση και υποχρεούται να αντιδράσει  αν δεν θέλει να κρεμαστεί στην πλατεία Ταχρίρ  στο Κάϊρο. Κανείς μετριοπαθής κυβερνήτης δεν μπορεί να αγνοήσει την ουσιαστική απειλή    των Αδελφών Μουσουλμάνων για την Αίγυπτο και μάλιστα  δίπλα από τα σύνορά της. Εξάλλου η ανάμνηση του Μόρσι και η σύντομη διακυβέρνηση του στην Αίγυπτο είναι ακόμη νωπή, η δε απειλή των μέσα στην Αίγυπτο είναι ακόμη ισχυρή και δεδομένη. Το κίνημα των Αδελφών Μουσουλμάνων ξεκίνησε από την Αίγυπτο το 1928 με τον Χασάν αλ Μπανά, με σκοπό να πολεμηθεί η δυτική επιρροή στον παραδοσιακό τρόπο ζωής των μουσουλμάνων Αιγυπτίων. Το 1964 ο ιεροδιδάσκαλος και θεωρητικός της Μουσουλμανικής Αδελφότητας Σαΐντ Κουτμπ πρότεινε το Ισλάμ να ανατρέψει με πόλεμο την υπάρχουσα παγκόσμια τάξη. Η πρόταση αυτή αποτελεί το θεμέλιο της σκέψης των σύγχρονων ακραίων ισλαμιστών. Αποστολή του Ισλάμ είναι, κατά τον Κουτμπ, να αποτινάξει όλα αυτά και να τα αντικαταστήσει με την παγκόσμια εφαρμογή των δογμάτων του Κορανίου και  για την πραγματοποίηση αυτών, χρειάζονται ακραία μέτρα.  Έτσι για τους ισλαμιστές φονταμενταλιστές οι απόψεις αυτές εμπεριέχουν αλήθειες πέραν της υφιστάμενης διεθνούς τάξης. Αποτελούν την πολεμική ιαχή όλων των ακραίων ισλαμιστών (των τζιχαντιστών)  στη ΜΕΝΑ (Middle East-North Africa) εδώ και δεκαετίες και αυτό είναι το επικίνδυνο και απολύτως διαλυτικό για την υφισταμένη πολιτική τάξη της Αιγύπτου. Έτσι η Αίγυπτος θεωρεί την  Μουσουλμανική Αδελφότητα του GNA, ως υπαρκτή και άμεση απειλή αν ελέγχει την Λιβύη μέχρι τα σύνορά της.  Ο Εθνικός Στρατός της Λιβύης (LNA) του στρατηγού Χαφτάρ  παρέχει την ζώνη ασφαλείας  (Βuffer Ζone)  και αποτελεί μέγιστη  προτεραιότητα η στήριξή του  για τη Αιγυπτιακή  ασφάλεια,  ο έλεγχος της Ανατολικής Λιβύης από τον LNA  και εκτιμάται ότι η κόκκινη γραμμή του προέδρου Σίσι είναι δεδομένη, αληθινή  και αιτία πολέμου αν παραβιαστεί.

Κανείς  κυβερνήτης της Αιγύπτου δεν μπορεί να επιτρέψει  μια κατάσταση στην οποία το 30% της γεωργίας της Αιγύπτου να μειώνεται και η πλούσια γη να γίνεται έρημος.  Δεκάδες εκατομμύρια μικροί αγρότες θα χάσουν το εισόδημά τους και ο λιμός στην μεγάλη αυτή χώρα είναι μια  ξεχωριστή πιθανότητα. Έτσι ένας πόλεμος της Αιγύπτου με την Αιθιοπία φαίνεται αναπόφευκτος, αν δεν υπάρξει συμφωνία. Όμως  δεν υπάρχουν κοινά σύνορα μεταξύ Αιγύπτου και Αιθιοπίας  και παρεμβάλλεται το Σουδάν. Έτσι μια  χερσαία στρατιωτική χερσαία  επίθεση στο φράγμα θα ήταν περίπλοκη επίθεση και  θα πρέπει να περάσει από το Σουδάν, άρα μη εφικτή. Όμως μια αεροπορική επίθεση μεγάλης κλίμακας που θα προέρχεται από την Ερυθρά Θάλασσα φαίνεται να είναι η πιο πιθανή επιχείρηση. Αλλά αυτό θα ήταν επικίνδυνο και δεν θα λύσει το πρόβλημα της Αιγύπτου. Το φράγμα θα επισκευαζόταν και η επίθεση  θα έπρεπε να επαναληφθεί. Από την άλλη η Αιθιοπία χρειάζεται την ηλεκτρική ενέργεια από το φράγμα για να αναπτύξει τη χώρα και να αποπληρώσει τα δάνεια που ανέλαβε για την οικοδόμησή της. Θέλει να γεμίσει εντελώς το φράγμα τα επόμενα επτά χρόνια. Η παράταση αυτού του χρονικού πλαισίου θα μείωνε τον άμεσο αντίκτυπο στην Αίγυπτο και ίσως να είναι η καλύτερη λύση, με συνεννόηση των δύο χωρών. Αλλά η Αιθιοπία είναι φτωχή και κάποιος άλλος θα πρέπει να πληρώσει για τις απώλειες που θα υποστεί.

Θα μπορούσε η Αίγυπτος να χειριστεί ταυτόχρονα δύο πολέμους; Εξετάζοντας τις στρατιωτικές δυνατότητες των τριών χωρών, ναι η Αίγυπτος μπορεί. Και τούτο γιατί στην Λιβύη οι παραστρατιωτικές μισθοφορικές και τζιχαντιστικές δυνάμεις του Σάρατζ (εμπειροπόλεμες , αλλά  απείθαρχες και με συμφέρον μόνο το χρήμα), διοικούμενες και σφόδρα  επικουρούμενες από την Τουρκία (και το Κατάρ) δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τον Αιγυπτιακό στρατό επί μεγάλο χρονικό διάστημα, χωρίς επαρκή υποστήριξη, βαρύ οπλισμό  και αεροπορικά μέσα. Και σαφώς θα  εμπλακεί άμεσα η Τουρκία, με τεράστιο μειονέκτημα τις   μεγάλες  γραμμές ανεφοδιασμού και στήριξης των επιχειρήσεων, που θα περνούν από εχθρικές περιοχές (Ελλάδα και Αίγυπτο) με ότι αυτό συνεπάγεται και μέσα σε ένα διεθνές αρνητικό κλίμα, όπως τώρα διαμορφώνεται στην Ευρώπη, με ηγέτιδα δύναμη την Γαλλία.  Σε ότι αφορά τα αεροπορικά πλήγματα κατά του φράγματος της Αιθιοπίας είναι δυνατόν να γίνονται σε χρόνο και περιοδικότητα που η Αίγυπτος θα επιλέγει. Ο πρόεδρος Σίσι θα πρέπει τώρα να λάβει αρκετά δύσκολες αποφάσεις. Πώς θα αποφασίσει; Έχει εναλλακτικές λύσεις; Εκτιμούμε πως όχι, αν η Τουρκία αποφασίσει να προχωρήσει o  στρατός του GNA για να καταλάβει τον κόλπο της Σύρτης και δεν είναι σίγουρο ότι έχει τέτοιες δυνατότητες, καθόσον ο LNA του στρατηγού Χαφτάρ αντεπιτίθεται και δεν βρεθεί αμοιβαία αποδεκτή λύση με την Αιθιοπία, οπότε θεωρείται βέβαιο ότι  οι δύο πόλεμοι της Αιγύπτου είναι  δεδομένοι, εκτός αν συμβούν μεγάλες γεωπολιτικές εξελίξεις και ανατρέψουν τα σημερινά δεδομένα.

 

*Η δημοσίευση της παρούσης ανάλυσης  του κ.Ιωάννη Μπαλτζώη, Αντιστρατήγου ε.α. και Προέδρου Δ.Σ. του ΕΛΙΣΜΕ πραγματοποιείται μέσα στα πλαίσια της συνεργασίας του ΚΕΔΙΣΑ με το ΕΛΙΣΜΕ σε επίπεδο cross-posting αναλύσεων.