Ελληνικά
Το Κέντρο Διεθνών Στρατηγικών Αναλύσεων (ΚΕΔΙΣΑ) και η Πρεσβεία της Δημοκρατίας της Λιθουανίας στην Ελλάδα συνδιοργάνωσαν με μεγάλη επιτυχία διαδικτυακή ημερίδα (webinar) με τίτλο: «Η Γεωπολιτική, η Ενεργειακή Ασφάλεια και η Ασφάλεια της Πυρηνικής Ενέργειας» την Τρίτη 24 Νοεμβρίου 2020.
Συντονιστής και των δύο πάνελ ήταν ο κ. Κωστής Γερόπουλος, Δημοσιογράφος, Επικεφαλής Ενεργειακών θεμάτων και Ρωσικών υποθέσεων της Εφημερίδας New Europe.
Στο πρώτο πάνελ: «Η Πυρηνική Ενέργεια ως Γεωπολιτικό Εργαλείο», ομιλητές ήταν η κα Jane Nakano, Senior Fellow στο Πρόγραμμα Ενεργειακής Ασφάλειας και Κλιματικής Αλλαγής του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών (CSIS), στην Ουάσινγκτον D.C., η κα Hanna Smith, Διευθύντρια Έρευνας και Ανάλυσης του Ευρωπαϊκού Κέντρου Αριστείας για την Αντιμετώπιση Υβριδικών Απειλών στο Ελσίνκι και ο κ. Θεμιστοκλής Ζ. Ζανίδης, Αναλυτής στο Κέντρο Διεθνών Στρατηγικών Αναλύσεων (ΚΕΔΙΣΑ).
Στο δεύτερο πάνελ: «Ενεργειακή Ασφάλεια & Πυρηνική Ασφάλεια», ομιλητές ήταν ο κ. Albinas Zananavičius, Υφυπουργός Εξωτερικών της Δημοκρατίας της Λιθουανίας, ο κ. Κωνσταντίνος Σταμπολής, Πρόεδρος του Ινστιτούτου Ενέργειας για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη (IENE) και ο κ. Kamil Klysinski, Ειδικός σε θέματα Λευκορωσίας στο Κέντρο Ανατολικών Σπουδών στη Βαρσοβία.
Η Αυτού Εξοχότητα (Α.Ε.) ο Πρέσβης της Δημοκρατίας της Λιθουανίας στην Ελλάδα, Δρ. Rolandas Kačinskas, άνοιξε το webinar λέγοντας ότι καθώς αυξάνεται η παγκόσμια ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας, το ίδιο ισχύει και για την ανάγκη για πυρηνική ενέργεια. Αυξάνεται ο αριθμός των παγκόσμιων πυρηνικών εργοστασίων. Ωστόσο, τόνισε, υπάρχουν σοβαρές ανησυχίες σχετικά με τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας. Ο σκοπός του webinar ανέφερε πως είναι διττός και αφορά: α) τις γεωπολιτικές πτυχές και τις πτυχές ασφάλειας της πυρηνικής ενέργειας, και β) τα θέματα πυρηνικής ασφάλειας και περιβάλλοντος. Ο Δρ. Rolandas Kačinskas επεσήμανε ότι η Λιθουανία εγείρει συνεχώς το θέμα της ενεργειακής ασφάλειας στην ΕΕ. Από τότε που ο πυρηνικός σταθμός της Λευκορωσίας άρχισε να χτίζεται 25 χλμ. από τα σύνορα με τη Λιθουανία, τα θέματα ασφάλειας και περιβάλλοντος της πυρηνικής ενέργειας έχουν γίνει όλο και πιο σημαντικά. Επιπλέον, αυτά τα ζητήματα έχουν αντίκτυπο σε όλη την ΕΕ. Επομένως, σύμφωνα με την τον κ.Πρέσβη, πρέπει να κατανοήσουμε την κατάσταση και να αξιολογήσουμε τις μελλοντικές προκλήσεις σε αυτό τον τομέα.
Ο Ιδρυτής & Πρόεδρος του ΚΕΔΙΣΑ, Δρ. Ανδρέας Γ. Μπανούτσος, στην εισαγωγική του ομιλία, ευχαρίστησε την Πρεσβεία της Λιθουανίας στην Ελλάδα και την Α.Ε. τον Πρέσβη της Λιθουανίας προσωπικά για τη συνδιοργάνωση του διαδικτυακού σεμιναρίου και είπε ότι αυτό το θέμα είναι πολύ ενδιαφέρον, καθώς τα ζητήματα ασφάλειας της πυρηνικής ενέργειας και της ενεργειακής ασφάλειας γενικότερα δεν επηρεάζουν μόνο τη Λιθουανία και την Ελλάδα αλλά ολόκληρη την ΕΕ.
Η κα Jane Nakano, Senior Fellow στο Πρόγραμμα Ενεργειακής Ασφάλειας και Κλιματικής Αλλαγής του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών (CSIS),στην Ουάσιγκτον D.C. μίλησε για την μεταβαλλόμενη γεωπολιτική της πυρηνικής ενέργειας. Είπε ότι μετά τον Β” Παγκόσμιο Πόλεμο, οι ΗΠΑ αναδείχθηκαν σε ηγετική δύναμη στην πυρηνική ενέργεια και σήμερα έχει ενεργούς 95 πυρηνικούς αντιδραστήρες. Οι ΗΠΑ έχουν τον μεγαλύτερο εμπορικό στόλο στον κόσμο. Όμως, καθώς οι τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου είναι πλέον πολύ χαμηλές, ο πυρηνικός τομέας δέχθηκε πιέσεις ειδικά μετά το 2013. Αρκετές πυρηνικές μονάδες έκλεισαν, ενώ μόνο δύο νέες πυρηνικές μονάδες είναι υπό κατασκευή. Επίσης, σήμερα δεν κατασκευάζονται Αμερικανικοί πυρηνικοί αντιδραστήρες εκτός ΗΠΑ. Αυτή η σχετική μείωση της δύναμης των ΗΠΑ στον πυρηνικό τομέα συμβαίνει σε μια εποχή που η Ρωσία ενισχύει την κυριαρχία της στην πυρηνική ενέργεια. Όπως επεσήμανε, η Ρωσία είχε ένα μεγάλο μειονέκτημα με το ατύχημα του Τσερνομπίλ το 1986, αλλά από τότε, πέτυχε μια αξιοσημείωτη επιστροφή. Μεταξύ 2009 και 2018, περισσότεροι από τους μισούς από τους 53 πυρηνικούς αντιδραστήρες υπό κατασκευή ανά τον κόσμο έχουν Ρωσικούς αντιδραστήρες, όπως στο Μπαγκλαντές, τη Φινλανδία, την Ουκρανία, τη Λευκορωσία και την Τουρκία. Το 2018, η Rosatom παρουσίασε ένα 10ετές πρόγραμμα ύψους 133 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η κα Nakano επεσήμανε ότι ο Ρωσικός αντιδραστήρας στην Ουγγαρία έχει γεωπολιτικές επιπτώσεις για την ΕΕ. Επίσης, το ρωσικό πυρηνικό εργοστάσιο που κατασκευάζεται στο Aκουγιού της Τουρκίας και το οποίο αναμένεται να ολοκληρωθεί έως το 2023, έχει στρατηγικές επιπτώσεις ειδικά στις σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και ΗΠΑ και ενέχει σοβαρούς κινδύνους για την ασφάλεια των ΗΠΑ αλλά και του ΝΑΤΟ. Μάλιστα σε σχετική ερώτηση του κοινού, η κα Nakano τόνισε ότι η πυρηνική βάση του Ακούγιου έχει γεωπολιτικές αλλά και οικονομικές επιπτώσεις, υπό την έννοια ότι είναι ένα ακριβό έργο που μπορεί να μην ενδιαφέρει εντέλει την Ρωσία να το προχωρήσει περαιτέρω.
Η Κίνα, από την άλλη πλευρά, αναδεικνύεται σε μια σημαντική δύναμη στο εμπόριο πυρηνικής ενέργειας. Μέχρι το 1991, η Κίνα δεν είχε πυρηνική ενέργεια, αλλά μεταξύ 2011 και 2019, έχουν κατασκευαστεί 35 νέοι εγχώριοι αντιδραστήρες και αναμένεται να γίνει παγκόσμια πυρηνική δύναμη. Παρά το ατύχημα του 2011 στη Φουκουσίμα, οι πυρηνικοί στόχοι της Κίνας παραμένουν αρκετά ισχυροί. Ο εμπορικός στόλος της αναμένεται να ξεπεράσει τον γαλλικό εμπορικό στόλο τα επόμενα χρόνια και τον εμπορικό στόλο των ΗΠΑ έως το 2030. Η Κίνα έχει κατασκευάσει πυρηνικούς αντιδραστήρες στην Αργεντινή, τη Βραζιλία, την Δημοκρατία της Τσεχίας, την Κένυα, τη Μαλαισία, την Τουρκία, τη Σαουδική Αραβία, την Ταϊλάνδη και τη Νότια Αφρική . Επιπλέον, ένας αντιδραστήρας Κινέζικου σχεδιασμού σχεδιάζεται να κατασκευαστεί στο Essex του Ηνωμένου Βασιλείου. Ωστόσο, μετά την απόφαση του Μπόρις Τζόνσον να μην επιτρέψει την τεχνολογία 5G της Huawei στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι προοπτικές κατασκευής ενός κινεζικού πυρηνικού αντιδραστήρα στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι αβέβαιες. Εάν προχωρήσει το έργο αυτό, το Ηνωμένο Βασίλειο θα είναι η πρώτη οικονομία του ΟΟΣΑ με πυρηνική ενέργεια που θα ανταγωνίζεται την ΕΕ.
Όπως εξήγησε η κα Nakano, η Ρωσία και η Κίνα είναι πιο ανταγωνιστικές στην αγορά πυρηνικής ενέργειας σε σύγκριση με τις ΗΠΑ, προσφέροντας καλές τεχνολογίες με ελκυστική χρηματοδότηση εκτός των κανονισμών του ΟΟΣΑ. Διατίθεται επίσης μεγάλη χρηματοδότηση με μακροπρόθεσμους όρους αποπληρωμής. Κατά την άποψή της, οι δύο προμηθευτές πυρηνικής ενέργειας, η Ρωσία και η Κίνα έχουν κοινή παράδοση κρατικού καπιταλισμού και αναμένεται να αναδιαμορφώσουν πλήρως το παγκόσμιο πυρηνικό εμπόριο. Αυτές οι ανερχόμενες παγκόσμιες πυρηνικές δυνάμεις σίγουρα θα αποκτήσουν μεγαλύτερη επιρροή στις διεθνείς υποθέσεις.
Η κα Hanna Smith, Διευθύντρια Έρευνας και Ανάλυσης του Ευρωπαϊκού Κέντρου Αριστείας για την Αντιμετώπιση Υβριδικών Απειλών στο Ελσίνκι, αναφέρθηκε στους κινδύνους πολλαπλασιασμού των υβριδικών απειλών στα Προγράμματα Πυρηνικής Ενέργειας. Είπε ότι υπάρχουν υβριδικές απειλές σε σχέση με την πυρηνική ενέργεια, ιδίως σε αυταρχικά κράτη. Υπάρχει πιθανότητα κατάχρησης της πυρηνικής ενέργειας και συνεπακόλουθη αποσταθεροποίηση. Πολλά αυταρχικά κράτη με πυρηνική ενέργεια μπορούν να αποτελέσουν υβριδικές απειλές για την ασφάλεια άλλων κρατών. Η αυταρχική και αντιδημοκρατική τους κουλτούρα μπορεί να φέρει διχασμό στο κράτος υποδοχής. Πολλές εξαρτήσεις δημιουργούνται καθώς οι πυρηνικές εταιρείες συνδέονται με το κράτος. Έτσι, σύμφωνα με την κα Hanna Smith, υπάρχει μεγάλος φόβος ότι μια πυρηνική δύναμη μπορεί να παρεμβαίνει στα εσωτερικά δημοκρατικών κρατών προκαλώντας αποσταθεροποίηση, διχασμό και απειλές για την εθνική ασφάλεια. Φοβάται τις υβριδικές απειλές που δημιουργεί ο παγκόσμιος πυρηνικός ανταγωνισμός.
Είναι επίσης αρκετά σκεπτική για την εξάρτηση της Rosatom από το ρωσικό κράτος και τις υβριδικές απειλές που μπορεί να προκύψουν. Ο τομέας της πυρηνικής ενέργειας είναι επίσης ένας τομέας ο οποίος πρέπει να εξεταστεί μέσω της οπτικής των υβριδικών απειλών και να διασφαλιστεί ότι τηρείται το κράτος δικαίου. Πιστεύει ότι τα αυταρχικά κράτη μπορούν να επιβάλουν τη βούλησή τους στα δημοκρατικά κράτη μέσω της πυρηνικής ενέργειας που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως γεωπολιτικό εργαλείο για την αναβάθμιση της θέσης τους στο διεθνές σύστημα.
Ο κ. Θεμιστοκλής Ζ. Ζανίδης, Αναλυτής στο Κέντρο Διεθνών Στρατηγικών Αναλύσεων (ΚΕΔΙΣΑ), μίλησε για το θέμα: «Η Πυρηνική Ενέργεια ως Γεωπολιτικό Εργαλείο: Η Περίπτωση της Τουρκίας». Σύμφωνα με τον κ. Ζανίδη, ο στρατηγικός στόχος της Τουρκίας είναι να γίνει ηγεμονική δύναμη ανατρέποντας το status quo στην περιοχή. Ένας από τους πυλώνες της τουρκικής πολιτικής είναι η πυρηνική ενέργεια και η επιθυμία της να αναπτύξει πυρηνικό «οπλοστάσιο». Τα προαναφερθέντα αποτελούν μέρος του στρατηγικού στόχου της Άγκυρας να γίνει η κυρίαρχη δύναμη στον Ισλαμικό κόσμο καθώς και μια περιφερειακή δύναμη. Αυτή η φιλοδοξία είναι ουσιαστική αφού έχει εκφραστεί από πολλούς Τούρκους αξιωματούχους, συμπεριλαμβανομένου του Προέδρου Ερντογάν. Μάλιστα ο Ερντογάν έχει δηλώσει την επιθυμία του να γίνει η Τουρκία πυρηνική δύναμη. Η Τουρκία συνεχίζει τις προσπάθειές της να αυξήσει το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και να προσθέσει την πυρηνική ενέργεια στο ενεργειακό της μείγμα, προκειμένου να μειώσει την εξάρτησή της από τις εισαγωγές ενέργειας και να μεγιστοποιήσει τη χρήση των εγχώριων ενεργειακών πόρων.
Όπως επεσήμανε, η κατασκευή ενός ρώσικου πυρηνικού αντιδραστήρα της Rosatom στην περιοχή της Μερσίνας θα επιτρέψει στην τουρκική βιομηχανία και τους Τούρκους επιστήμονες να ασχοληθούν με τον τομέα της πυρηνικής ενέργειας, αποκτώντας πολύτιμη εμπειρία. Το εργοστάσιο θα αποτελείται από τέσσερις μονάδες χωρητικότητας 1.200 megawatt η καθεμία. Επιπλέον, η κατασκευή πυρηνικού σταθμού σε σεισμική ζώνη στο Ακουγιού έχει προκαλέσει ανησυχία σε γειτονικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, που «υποφέρει» από σεισμούς σε ετήσια βάση. Επομένως, πρέπει να ληφθεί υπόψη το ενδεχόμενο πυρηνικής καταστροφής.
Ο κ. Ζανίδης έκλεισε την ομιλία του λέγοντας ότι η αναθεωρητική πολιτική της Τουρκίας, που καθοδηγείται από το Νέο-Οθωμανικό δόγμα, αποτελεί μια ρεαλιστική απειλή για ολόκληρη την περιοχή. Ο Πρόεδρος Ερντογάν και άλλοι αξιωματούχοι έχουν δηλώσει την πρόθεσή τους να μετατρέψουν την Τουρκία σε παγκόσμια δύναμη μέσω της πυρηνικής ενέργειας και των όπλων. Δεδομένης της απόστασης μεταξύ πυρηνικών σταθμών παραγωγής ενέργειας και της ανάπτυξης πυρηνικού «οπλοστασίου» αποτελούν ορατό και πραγματικό κίνδυνο για την ισορροπία ισχύος στην περιοχή.
Στο δεύτερο μέρος του διαδικτυακού σεμιναρίου, ο κ. Albinas Zananavičius, Υφυπουργός Εξωτερικών της Λιθουανίας, μίλησε για τις «Προοπτικές της Ευρωπαϊκής Πυρηνικής Ενέργειας και της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για την Ασφάλεια της Ενέργειας στην Βορειοανατολική Ευρώπη». Είπε ότι υπάρχουν πολλές απειλές από την πυρηνική ενέργεια. Η Λιθουανία παλεύει για την ελευθερία και την ανεξαρτησία της. Η πυρηνική ενέργεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί από πολλές χώρες ως εργαλείο για να επεκτείνουν τη σφαίρα επιρροής τους και να αλλάξουν τη γεωπολιτική δυναμική τους. Η ενεργειακή ασφάλεια είναι σημαντική για όλες τις χώρες. Όπως είπε, η Λιθουανία ήταν εξαιρετικά εξαρτημένη από έναν μόνο προμηθευτή, τη Ρωσία, και είχε απομονωθεί από την υπόλοιπη ΕΕ. Ωστόσο, έχουν ληφθεί μέτρα για την αλλαγή αυτής της κατάστασης προκειμένου να ενσωματωθεί στην αγορά ενέργειας της ΕΕ. Η Λιθουανία έχει αποκτήσει ενεργειακή ανεξαρτησία από τη Ρωσία και τώρα εισάγει ενέργεια από την Ευρώπη, την Αφρική και τις ΗΠΑ. Μέχρι το 2025, αναμένεται ότι τα κράτη της Βαλτικής θα συνδεθούν με τα ενεργειακά δίκτυα της ΕΕ και θα αποκτήσουν πλήρη ανεξαρτησία.
Ωστόσο, προειδοποίησε για την απειλή από τη μονάδα πυρηνικής ενέργειας της Λευκορωσίας που χτίζεται κοντά στα Λιθουανικά σύνορα. Κατά την άποψή του, αυτός ο πυρηνικός σταθμός δεν αποτελεί απλώς απειλή για την ενεργειακή ασφάλεια της Λιθουανίας, αλλά επίσης εγείρει πολύ σοβαρές ανησυχίες για την ασφάλεια της πυρηνικής ενεργείας. Πολλές ελλείψεις ασφάλειας εντοπίστηκαν σε αυτήν τη μονάδα από εμπειρογνώμονες πυρηνικής ενέργειας της ΕΕ. Οι Ρυθμιστικές Αρχές Πυρηνικής Ενέργειας στη Λευκορωσία δεν είναι σε θέση να διασφαλίσουν την πυρηνική ασφάλεια. Επιπλέον, τόνισε ότι η Rosatom είναι μέρος της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής που επεκτείνει τη γεωπολιτική της επιρροή στη Λιθουανία και την ΕΕ. Η ΕΕ θα περιτριγυριστεί σύντομα από πυρηνικούς σταθμούς σε γειτονικές χώρες χωρίς καλές προδιαγραφές ασφαλείας. Αυτές οι προκλήσεις ασφάλειας μπορούν να αντιμετωπιστούν από την ΕΕ μέσω μιας κοινής προσέγγισης. Η αποτελεσματική διαχείριση των θεμάτων ενεργειακής ασφάλειας απαιτεί τη συνεργασία ενός ευρέος φάσματος παραγόντων που υπερβαίνει τις γεωγραφικές διαφορές σε σχέση με τη χρήση της πυρηνικής ενέργειας. Μπορεί να υπάρχει πλεόνασμα ηλεκτρικής ενέργειας, που παράγεται από τη Λευκορωσική πυρηνική μονάδα, το οποίο θα εισαχθεί στην αγορά της ΕΕ με τιμές κάτω του κόστους, το οποίο μακροπρόθεσμα θα υπονόμευε την ενεργειακή μας ασφάλεια. Τόνισε ότι η Λιθουανία θα αγωνιστεί για να αποτρέψει αυτήν την κατάσταση.
Ο κ. Κωνσταντίνος Σταμπολής, Πρόεδρος του Ινστιτούτου Ενέργειας για την Νοτιοανατολική Ευρώπη (IENE), μίλησε για τις «Προοπτικές της Ευρωπαϊκής Πυρηνικής Ενέργειας και της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για την Ασφάλεια της Ενέργειας στην Νοτιοανατολική Ευρώπη». Ο κ. Σταμπολής ανέφερε ότι οι αγορές της Νοτιοανατολικής Ευρώπης κατέχουν στρατηγική θέση για την πυρηνική ενέργεια. Τόνισε ότι παρόλο που οι ανανεώσιμοι ενεργειακοί πόροι και η πυρηνική ενέργεια θα βρίσκονται στον πυρήνα της διαδικασίας απολιγνιτοποίησης της ΕΕ, πολλές χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης είναι πολύ αργές στη διαδικασία αυτή, ενώ ανοίγουν νέες μονάδες παραγωγής λιγνίτη. Ωστόσο, το αέριο και η πυρηνική ενέργεια θα αντικαταστήσουν σταδιακά τον άνθρακα στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Διαφωνεί με το επιχείρημα ότι οι πυρηνικοί σταθμοί δεν μπορούν να είναι ευέλικτοι. Η μετάβαση στην πυρηνική ενέργεια και στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα διαδραματίσει πολύ σημαντικό ρόλο στη Νοτιοανατολική Ευρώπη στο μέλλον.
Ο κ. Kamil Klysinski, Ειδικός για θέματα Λευκορωσίας στο Κέντρο Ανατολικών Μελετών (OSW), στη Βαρσοβία, μίλησε για τις «Προκλήσεις ασφάλειας πυρηνικής ενέργειας στη γειτονιά της ΕΕ: η υπόθεση NPP της Λευκορωσίας». Είπε ότι η Λευκορωσία δεν είναι σύμμαχος της Λιθουανίας, καθώς εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη Ρωσία. Η θέση της πυρηνικής μονάδας είναι αμφιλεγόμενη, διότι βρίσκεται πολύ κοντά στα Λιθουανικά σύνορα σε μια σεισμική ζώνη. Σύμφωνα με τον κ. Klysinski, υπάρχουν επίσης θέματα διαφάνειας, καθώς αυτό το πυρηνικό έργο δόθηκε στη Rosatom με απευθείας ανάθεση χωρίς ανοιχτό διαφανή ανταγωνισμό, οπότε ήταν μια καθαρά πολιτική απόφαση βασισμένη στις σχέσεις του Μινσκ και της Μόσχας. Ως εκ τούτου, η Λιθουανία δεν ενδιαφέρεται να εισαγάγει πυρηνική ενέργεια από τη Λευκορωσία.
Ο κ. Klysinski επεσήμανε ότι υπάρχουν ενεργειακές απειλές και οικονομικοί κίνδυνοι που σχετίζονται με τον πυρηνικό σταθμό της Λευκορωσίας. Αποκλείει την πιθανότητα της Λευκορωσίας να εξάγει πυρηνική ενέργεια στην Πολωνία. Τέλος, ζήτησε περισσότερη συνεργασία και αλληλεγγύη από άλλα Κράτη Μέλη της ΕΕ για να αποτρέψει την ενέργεια της Λευκορωσίας να υπονομεύσει την ενεργειακή ασφάλεια και της ανεξαρτησία της ΕΕ από τη Ρωσία.
Η Διαδικτυακή ημερίδα (webinar) ολοκληρώθηκε με ερωτήσεις και μια συζήτηση για τις γεωπολιτικές επιπτώσεις της ανάπτυξης πυρηνικής ενέργειας και τους κινδύνους που συνδέονται με αυτή.
